Tại sao Kinh Thánh nói rằng Đê-mê-triu là người tốt (3 Giăng 12) khi Công vụ 19:23-38 nói rằng người ấy là người thờ tượng?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta đôi khi gặp những tên gọi trùng lặp hay những mô tả dường như đối nghịch về cùng một nhân vật. Một trong những trường hợp thú vị và giàu ý nghĩa thuộc linh chính là nhân vật Đê-mê-triu (Demetrius). Làm thế nào một người bị mô tả là kẻ xúi giục dân chúng chống lại Phao-lô vì động cơ thương mại và thờ tượng (Công vụ 19) lại có thể được Sứ đồ Giăng khen ngợi là người "được mọi người làm chứng tốt" (3 Giăng 12)? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, văn bản và thần học để làm sáng tỏ vấn đề, từ đó rút ra những bài học quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

Trước khi đi vào giải kinh, chúng ta cần xem xét khả năng về hai nhân vật khác nhau cùng mang tên Đê-mê-triu. Tên Δημήτριος (Dēmētrios) trong tiếng Hy Lạp là một tên rất phổ biến trong thế giới Hy-La, có nghĩa là "thuộc về nữ thần Demeter" (nữ thần nông nghiệp). Do đó, việc có nhiều người cùng tên là điều dễ hiểu.

1. Đê-mê-triu trong Công vụ 19:23-38: Đây là một "thợ bạc" (ἀργυροκόπος – argyrokopos) tại thành Ê-phê-sô, nổi tiếng với nghề làm "đền thờ bằng bạc" cho nữ thần Ác-tê-mít (Artemis). Hành động của ông ta xuất phát từ động cơ kinh tế: sợ rằng sự giảng dạy của Phao-lô về "các thần chẳng phải bởi tay người ta làm ra" sẽ làm suy giảm nghề nghiệp và danh tiếng của nữ thần (Công vụ 19:24-27). Ông là nhân vật chính kích động sự náo loạn lớn tại nhà hát Ê-phê-sô.

2. Đê-mê-triu trong 3 Giăng 12: Trong bức thư ngắn gửi cho Gai-út, Sứ đồ Giăng viết: "Đê-mê-triu đã được mọi người làm chứng tốt, chính lẽ thật cũng làm chứng cho nữa; chúng tôi cũng làm chứng, và anh biết rằng sự làm chứng của chúng tôi là thật." (3 Giăng 12). Bối cảnh là sự xung đột trong Hội Thánh, nơi Đi-ô-trép muốn tự xưng mình, còn Đê-mê-triu được giới thiệu như một tấm gương tốt, có lẽ là người đem thư này hoặc một lãnh đạo đáng tin cậy.

Về mặt thời gian, sách Công vụ mô tả sự kiện vào khoảng những năm 50-60 SCN, trong khi thư 3 Giăng được viết vào cuối thế kỷ thứ nhất (khoảng 90-95 SCN). Có một khoảng cách thời gian khoảng 30-40 năm. Liệu một thợ bạc trung niên ở Ê-phê-sô có thể trở thành một Cơ Đốc nhân trưởng thành, được Sứ đồ Giăng tín nhiệm vào cuối đời? Về mặt địa lý, cả hai sự kiện đều có liên hệ đến vùng Tiểu Á (Ê-phê-sô thuộc Tiểu Á, và thư 3 Giăng có thể gửi đến một Hội Thánh trong khu vực này).

Ê-phê-sô là trung tâm thờ phượng nữ thần Ác-tê-mít, một ngôi đền được xếp vào một trong Bảy Kỳ Quan Thế Giới Cổ Đại. Việc làm ra các đền thờ bạc nhỏ (ναούς – naous) là một ngành công nghiệp lớn. Demetrius ở đây không đơn thuần là một người thờ tượng, mà là một doanh nhân tôn giáo. Lời buộc tội của ông ta chống lại Phao-lô rất đáng chú ý: "Lại các người ấy bảo rằng những thần bởi tay người làm ra chẳng phải là thần" (Công vụ 19:26). Điều này đánh trúng vào nền tảng kinh tế lẫn tôn giáo của thành phố.

Từ ngữ Hy Lạp ἐργασία (ergasia) được dùng ở câu 24-25, nghĩa là "nghề nghiệp, công việc kinh doanh". Động cơ của Demetrius được bộc lộ rõ: "món lợi lớn của chúng ta nó bị nguy-hại" (câu 27). Đây là hình ảnh của một con người bị trói buộc bởi của cải và sự sùng bái văn hóa, sẵn sàng dùng tôn giáo để bảo vệ quyền lợi kinh tế. Ông ta là đại diện cho thế giới ngoại giáo chống đối Tin Lành.

Trái ngược hoàn toàn, Demetrius trong 3 Giăng được mô tả với ba bằng chứng vững chắc:
1. Làm chứng của mọi người (μαρτυρεῖται ὑπὸ πάντων – martyreitai hypo pantōn): Ông có danh tiếng tốt trong cộng đồng Hội Thánh.
2. Làm chứng của chính lẽ thật (καὶ ὑπὸ αὐτῆς τῆς ἀληθείας – kai hypo autēs tēs alētheias): Đây là điểm then chốt. "Lẽ thật" (ἀλήθεια – alētheia) ở đây không chỉ là chân lý trừu tượng, mà theo ngữ cảnh thư Giăng, chính là Chúa Giê-xu Christ (Giăng 14:6) và sự dạy dỗ của các Sứ đồ. Đời sống và hành vi của Demetrius phù hợp, tương hợp với Tin Lành, khiến cho chính Tin Lành ("lẽ thật") xác nhận con người ông.
3. Làm chứng của Sứ đồ Giăng và các bạn đồng lao: Thẩm quyền tông đồ cũng đứng về phía ông.

Cụm từ "làm chứng" (μαρτυρέω – martyreō) được lặp lại ba lần, cho thấy đây là một lời giới thiệu hết sức trang trọng và có trọng lượng, nhằm khuyến khích Gai-út tiếp đón và hỗ trợ Demetrius trong bối cảnh Hội Thánh có sự chia rẽ.

Dù có thể là hai người khác nhau, nhưng giả thuyết đẹp đẽ và giàu ý nghĩa hơn cả là họ cùng là một người. Nếu chấp nhận giả thuyết này, chúng ta có một câu chuyện kỳ diệu về sự biến đổi bởi ân điển. Điều này hoàn toàn khả thi và phù hợp với bản chất của Tin Lành.

1. Quyền Năng Biến Đổi Của Phúc Âm: Nếu Demetrius, người thợ bạc cứng lòng, cuối cùng đã quay đầu tin nhận Chúa Giê-xu, thì đây là một chiến thắng vinh quang của ân điển. Chúng ta thấy một mẫu người tương tự: Sau-lơ thành Tạt-sơ - kẻ bắt bớ Hội Thánh dữ tợn nhất đã trở thành Sứ đồ Phao-lô, người rao truyền Phúc Âm nhiệt thành nhất (Công vụ 9). Phúc Âm có quyền năng cứu "mọi kẻ tin" (Rô-ma 1:16), không loại trừ ai, dù đó là một thợ bạc ngoại giáo từng chống đối. Sự kiện náo loạn tại Ê-phê-sô chính là cơ hội để Demetrius nghe Phúc Âm một cách mạnh mẽ nhất.

2. Hành Trình Trưởng Thành Trong Đức Tin: Từ chỗ là "thù nghịch" với Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 1:21), Demetrius đã có khoảng thời gian 30-40 năm để lớn lên trong ân điển và sự thông biết. Danh tiếng "được mọi người làm chứng tốt" không có trong một sớm một chiều. Đó là kết quả của một đời sống kiên trì, vâng phục Lời Chúa, và phục vụ Hội Thánh. Ông đã để "lẽ thật" (Chúa Cứu Thế và Lời Ngài) uốn nắn và định hình đời sống mình.

3. Sự Đối Lập Giữa Hai Thứ "Làm Chứng": Trong Công vụ, Demetrius dựa vào "lời làm chứng" (μαρτυρία) của nghề nghiệp và tà giáo để chống lại lẽ thật. Trong 3 Giăng, ông lại trở thành đối tượng được "lẽ thật" (ἀλήθεια) làm chứng cho. Đây là một sự đảo ngược tuyệt vời. Khi một con người đầu phục Chúa Giê-xu, toàn bộ đời sống, kỹ năng và kinh nghiệm của họ đều có thể được Chúa tái sử dụng cho vinh hiển Ngài. Có lẽ kỹ năng chế tác tinh xảo của người thợ bạc năm xưa đã được dùng vào việc gì đó hữu ích cho Hội Thánh.

1. Đừng Vội Gắn Nhãn Hay Kết Tội Người Khác: Demetrius trong Công vụ 19 là hình ảnh một "kẻ thù" của Hội Thánh. Nhưng nếu Hội Thánh thời đó từ bỏ hoặc nguyền rủa ông, có lẽ họ đã không có Demetrius của 3 Giăng. Chúng ta cần cẩn trọng trong việc đánh giá người khác, đặc biệt là những người ngoài đạo hoặc chống đạo. Ân điển Chúa luôn có quyền biến đổi những con người tưởng chừng như vô vọng nhất.

2. Tin Cậy Vào Quyền Năng Biến Đổi Của Tin Lành: Câu chuyện giả định này củng cố niềm tin của chúng ta vào sức mạnh của Tin Lành. Nó không chỉ thay đổi số phận đời đời, mà còn thay đổi nhân cách, động cơ và mục đích sống ngay tại đời này. Hãy kiên trì cầu nguyện và làm chứng, ngay cả với những người có vẻ thù nghịch nhất với đức tin.

3. Phấn Đấu Để Đời Sống Được "Lẽ Thật Làm Chứng": Mục tiêu của mỗi chúng ta là sống sao cho chính "lẽ thật" – tức là Chúa Giê-xu và Lời Ngài – có thể làm chứng cho đời sống chúng ta. Điều này đòi hỏi sự gắn bó mật thiết, vâng phục từng ngày với Christ. Danh tiếng tốt đến từ con người là quý, nhưng sự xác nhận đến từ lẽ thật của Đức Chúa Trời mới là điều tối thượng.

4. Sử Dụng Quá Khứ Để Làm Sáng Danh Chúa: Nếu Demetrius thật sự là một người, thì quá khứ thờ tượng của ông không phải là điều đáng hổ thẹn, mà trở thành một minh chứng hùng hồn cho ân điển. Tương tự, những sai lầm, thất bại, hay thậm chí tội lỗi trong quá khứ của chúng ta, một khi đã được Chúa tha thứ và biến đổi, có thể trở thành câu chuyện quyền năng để an ủi và khích lệ người khác (2 Cô-rinh-tô 1:3-4).

Dù nhân vật Demetrius trong Công vụ 19 và 3 Giăng 12 có là một hay hai người đi nữa, thì những phân đoạn Kinh Thánh này cùng nhau dạy chúng ta những bài học sâu sắc. Nếu là hai người, chúng ta học được sự thận trọng khi đọc Kinh Thánh và hiểu về bối cảnh văn hóa. Nhưng nếu là một người, chúng ta được chiêm ngưỡng một kiệt tác của ân điển Đức Chúa Trời – từ một thợ bạc thờ tượng, vì lợi nhuận mà chống lại đạo Chúa, trở thành một Cơ Đốc nhân chín chắn, được chính lẽ thật và Hội Thánh làm chứng.

Điều này nhắc nhở chúng ta: Không ai nằm ngoài tầm với của tình yêu và quyền năng cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ. Đồng thời, nó cũng thách thức mỗi chúng ta: Liệu đời sống chúng ta có đang được "lẽ thật làm chứng" không? Ước mong mỗi chúng ta đều trở nên như Demetrius trong 3 Giăng – một tấm gương sống động về sự biến đổi của Tin Lành, để qua chúng ta, danh Chúa được tôn cao.

"Ấy vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới." (2 Cô-rinh-tô 5:17)