Công Bố của Lu-ca về Sự Giáng Sinh tại Bết-lê-hem và Cuộc Điều Tra Dân Số của Qui-ri-ni-u: Phù Hợp Lịch Sử?
Trong thế giới nghiên cứu Kinh Thánh và lịch sử cổ đại, một trong những điểm thường được đem ra thảo luận và thậm chí chất vấn là sự tường thuật của Sứ đồ Lu-ca về bối cảnh lịch sử chính xác dẫn đến sự giáng sinh của Chúa Giê-xu Christ tại Bết-lê-hem. Lu-ca, một trước giả được biết đến với tinh thần cẩn trọng của một sử gia (Lu-ca 1:1-4), đã cung cấp những chi tiết cụ thể về thời gian và không gian. Việc xem xét tính xác thực của những chi tiết này không chỉ là cuộc tranh luận học thuật mà còn liên quan mật thiết đến nền tảng của đức tin Cơ Đốc: Đức Chúa Trời đã hành động trong lịch sử thực, giữa những con người thực, dưới sự cai trị của những nhân vật lịch sử thực.
Phân Đoạn Kinh Thánh Trọng Tâm: Lu-ca 2:1-7
Chúng ta hãy bắt đầu với chính lời ghi chép của Lu-ca:
“Vả, đang khi ấy, Sê-sa Au-gút-tơ ra chiếu chỉ phải lập sổ dân trong cả thiên hạ. Nầy là cuộc lập sổ dân đầu nhứt, làm bởi Qui-ri-ni-u, làm quan tổng đốc xứ Sy-ri. Ai nấy đều đến thành mình khai tên vào sổ. Giô-sép cũng từ thành Na-xa-rét, xứ Ga-li-lê, lên xứ Giu-đê, đến thành Bết-lê-hem, là thành vua Đa-vít, vì người là nhà và họ hàng vua Đa-vít, để khai tên vào sổ với Ma-ri, là người đã hứa gả cho người, đương có thai. Đang khi hai người ở nơi đó, thì ngày sanh đẻ của Ma-ri đã đến. Người sanh con trai đầu lòng, lấy khăn bọc con mình, đặt nằm trong máng cỏ, vì nhà quán không có đủ chỗ cho hai người.” (Lu-ca 2:1-7, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)
Ba yếu tố lịch sử then chốt được đề cập: (1) **Chiếu chỉ của Hoàng đế Au-gút-tơ (Augustus Caesar)**, (2) **Cuộc lập sổ dân đầu tiên dưới thời Qui-ri-ni-u (Quirinius) làm tổng đốc Sy-ri**, và (3) **Việc mọi người phải trở về nguyên quán**. Sự phù hợp lịch sử của ba điểm này là trọng tâm của bài nghiên cứu.
1. Chiếu Chỉ của Au-gút-tơ và Các Cuộc Điều Tra Dân Số La Mã
Hoàng đế Augustus (trị vì 27 TCN – 14 SCN) nổi tiếng với việc tổ chức và hệ thống hóa đế chế La Mã. Sử gia La Mã Tacitus cũng ghi nhận Augustus đã để lại một di sản gồm “bình dân thiên hạ” (*imposituri omnium gentium*). Một tấm bia khắc chữ tại Ancyra (Monumentum Ancyranum) ghi lại tự thuật của chính Augustus có nói: “Một cuộc điều tra dân số đã được tiến hành ba lần dưới thời trị vì của ta.” Các bằng chứng khảo cổ từ Ai Cập dưới thời La Mã cũng cho thấy việc điều tra dân số (κατ’ οἰκίαν *apographe* – “theo từng hộ gia đình”) được tiến hành theo chu kỳ 14 năm. Điều này hoàn toàn phù hợp với bối cảnh mà Lu-ca mô tả: một chiếu chỉ từ chính Hoàng đế, yêu cầu một cuộc đăng ký toàn đế quốc cho mục đích thuế khóa và quân dịch.
Từ Hy Lạp **ἀπογραφή (*apographē*)** được Lu-ca sử dụng (câu 2) là thuật ngữ chính xác cho việc “ghi danh, kê khai” trong các văn bản hành chính. Chi tiết này cho thấy Lu-ca có hiểu biết chính xác về thuật ngữ hành chính La Mã.
2. Vấn Đề Nan Giải: Thời Gian của Qui-ri-ni-u
Đây là điểm gây tranh cãi nhất. Các nguồn sử liệu ngoài Kinh Thánh (như sử gia Do Thái Josephus) đều ghi nhận rõ ràng Publius Sulpicius Quirinius làm tổng đốc (legate) của Sy-ri vào năm 6-7 SCN, và đã tiến hành một cuộc điều tra dân số tại Giu-đê khi vùng này chuyển từ sự cai trị của nhà Hê-rốt Archelaus sang thành một tỉnh La Mã trực tiếp (công nguyên 6). Cuộc điều tra này đã gây nên cuộc nổi dậy do Giu-đa Ga-na-lốt lãnh đạo (Công vụ 5:37).
Vấn đề nằm ở chỗ, nếu Chúa Giê-xu giáng sinh dưới thời vua Hê-rốt Đại đế (Ma-thi-ơ 2:1), và vua Hê-rốt này chết vào năm 4 TCN (theo tính toán thiên văn liên quan đến hiện tượng “sao lạ”), thì thời điểm giáng sinh phải trước năm 4 TCN. Như vậy, có một khoảng cách gần 10 năm giữa thời điểm giáng sinh (trước 4 TCN) và cuộc điều tra dân số của Qui-ri-ni-u được biết đến (6 SCN).
3. Giải Pháp và Bằng Chứng Khảo Cổ Học
Các nhà nghiên cứu bảo vệ tính lịch sử của Lu-ca đã đưa ra một số giải thích thỏa đáng, dựa trên chính các phát hiện khảo cổ và nghiên cứu ngữ nghĩa:
a. Hai Nhiệm Kỳ của Qui-ri-ni-u: Một tấm bia đá khắc chữ tại Antioche (Lapis Venetus) và một bia khác tại Tivoli (Lapis Tiburtinus) ám chỉ rằng Quirinius đã từng giữ một chức vụ quân sự đặc biệt (*legatus Augusti pro praetore*) tại Syria và vùng Tiểu Á trong giai đoạn khoảng 12-2 TCN, liên quan đến các chiến dịch quân sự chống lại bộ tộc Homonadenses. Trong giai đoạn này, ông có thể đã có thẩm quyền đặc biệt, có thể đồng cai trị hoặc nắm quyền lực quân sự tối cao tại vùng này, trong khi tổng đốc dân sự (có lẽ là Sentius Saturninus) chịu trách nhiệm hành chính. Cụm từ “làm quan tổng đốc xứ Sy-ri” (ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας) của Lu-ca có thể hiểu là “trong nhiệm kỳ thống đốc của Qui-ri-ni-u tại Sy-ri”, không nhất thiết phải là nhiệm kỳ duy nhất và chính thức vào năm 6 SCN.
b. Ý Nghĩa của “Đầu Tiên” (πρώτη *prōtē*): Trong câu 2, Lu-ca viết: “Nầy là cuộc lập sổ dân **đầu nhứt**, làm bởi Qui-ri-ni-u, làm quan tổng đốc xứ Sy-ri.” Từ “πρώτη” có thể được hiểu theo nghĩa so sánh: “cuộc điều tra dân số này diễn ra **trước** cuộc điều tra dân số (nổi tiếng) dưới thời Qui-ri-ni-u.” Nghĩa là, đã có một cuộc điều tra dân số sớm hơn, cũng do Qui-ri-ni-u phụ trách (trong nhiệm kỳ quân sự đầu tiên của ông), trước cuộc điều tra chính thức vào năm 6 SCN. Điều này phù hợp với phong cách viết sử chính xác của Lu-ca, khi ông muốn phân biệt hai sự kiện.
c. Thủ Tục Đăng Ký Theo Nguyên Quán: Chi tiết mọi người trở về “thành mình” (εἰς τὴν ἑαυτοῦ πόλιν) là điểm đặc biệt thú vị. Các bằng chứng từ Ai Cập cho thấy cuộc điều tra dân số La Mã thường được tiến hành tại nơi cư trú hiện tại. Tuy nhiên, có một sắc chỉ từ thời Hoàng đế Gaius (Caligula) ghi rằng người Do Thái ở các tỉnh phải trở về quê hương của họ để khai báo. Điều này cho thấy có thể La Mã đã tôn trọng phong tục và luật lệ địa phương, đặc biệt là tại các vùng như Giu-đê, nơi mà việc xác định dòng dõi chi phái là cực kỳ quan trọng. Việc Giô-sép thuộc “nhà và họ hàng vua Đa-vít” phải trở về Bết-lê-hem là hoàn toàn hợp lý về mặt hành chính và văn hóa.
4. Sự Hài Hòa với Phúc Âm Ma-thi-ơ và Lời Tiên Tri
Ma-thi-ơ không đề cập đến cuộc điều tra dân số, nhưng xác nhận Chúa Giê-xu sinh ra tại Bết-lê-hem dưới thời vua Hê-rốt (Ma-thi-ơ 2:1). Hai sự tường thuật bổ sung cho nhau, không mâu thuẫn. Hơn nữa, cả hai đều làm ứng nghiệm lời tiên tri quan trọng trong Cựu Ước về Đấng Mê-si: “Hỡi Bết-lê-hem Ép-ra-ta… từ nơi ngươi sẽ ra cho ta một Đấng cai trị trong Y-sơ-ra-ên” (Mi-chê 5:2). Đức Chúa Trời chủ tể sử dụng chính sách hành chính của một hoàng đế ngoại bang để đưa cha mẹ của Chúa Cứu Thế đến đúng địa điểm đã được tiên tri, vào đúng thời điểm (Ga-la-ti 4:4). Điều này cho thấy Ngài cai trị trên mọi bậc cầm quyền.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Việc nghiên cứu tính lịch sử của các chi tiết trong Kinh Thánh không chỉ là công việc học thuật, mà còn mang lại những bài thuốc mạnh mẽ cho đức tin chúng ta:
1. Xây Dựng Đức Tin Trên Nền Tảng Vững Chắc: Đức tin Cơ Đốc không dựa trên truyền thuyết mơ hồ hay triết lý trừu tượng, mà trên các sự kiện lịch sử có thể kiểm chứng. Sự chính xác của Lu-ca trong các chi tiết hành chính khẳng định rằng chúng ta có thể tin cậy vào những điều lớn lao hơn mà ông ghi lại: sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu. “Nếu chỉ trong đời nầy mà chúng ta có sự trông cậy trong Đấng Christ mà thôi, thì trong cả mọi người, chúng ta là kẻ khốn nạn nhứt.” (I Cô-rinh-tô 15:19).
2. Nhìn Thấy Bàn Tay Chủ Tể của Đức Chúa Trời Trong Lịch Sử: Au-gút-tơ ra chiếu chỉ với mục đích của riêng ông, nhưng Đức Chúa Trời dùng nó để hoàn thành mục đích cứu rỗi của Ngài. Điều này an ủi chúng ta rằng ngay cả trong những biến động chính trị, kinh tế toàn cầu hay những quyết định của các nhà lãnh đạo thế gian, Đức Chúa Trời vẫn đang cai trị tối thượng để đem lại ích lợi cho con dân Ngài và cho danh của Ngài (Rô-ma 8:28).
3. Sống Với Tư Cách Công Dân Hai Nước: Giô-sép và Ma-ri vâng phục quyền lực thế tay (La Mã) bằng cách tham gia cuộc điều tra, đồng thời vẫn trung thành với giao ước và lời hứa của Đức Chúa Trời. Điều này mẫu mực cho chúng ta trong việc sống vừa là công dân trung thành của đất nước mình, vừa là công dân của Nước Thiên Đàng, luôn đặt sự vâng phục Chúa lên trên hết (Công vụ 5:29).
4. Khích Lệ Tinh Thần Học Hỏi và Bảo Vệ Chân Lý: Lu-ca, dưới sự cảm thúc của Đức Thánh Linh, đã làm việc cẩn trọng như một sử gia. Điều này khích lệ chúng ta trân trọng sự chính xác, nghiên cứu và sẵn sàng đưa ra lý lẽ cho niềm hi vọng trong chúng ta (I Phi-e-rơ 3:15). Chúng ta không cần sợ hãi những câu hỏi từ lịch sử hay khoa học, vì chân lý của Đức Chúa Trời luôn đứng vững.
Kết Luận
Sự tường thuật của Lu-ca về cuộc điều tra dân số dưới thời Qui-ri-ni-u và việc Chúa Giê-xu giáng sinh tại Bết-lê-hem không những không mâu thuẫn với các dữ kiện lịch sử, mà ngược lại, càng được củng cố vững chắc hơn nhờ những khám phá khảo cổ và nghiên cứu ngôn ngữ học. Những khó khăn ban đầu thường là cánh cửa mở ra sự hiểu biết sâu sắc hơn về tính chính xác phi thường của Kinh Thánh. Sự kiện Con Đức Chúa Trời nhập thể vào một thời điểm và địa điểm cụ thể trong lịch sử là trung tâm của đức tin Cơ Đốc. Nó khẳng định rằng ân điển và lẽ thật của Đức Chúa Trời không tồn tại trong bóng tối của huyền thoại, mà trong ánh sáng của lịch sử nhân loại, nơi mà mỗi chi tiết, dù nhỏ, đều nằm dưới sự cai trị toàn tri và toàn năng của Ngài.
Hãy để niềm tin của chúng ta được đặt nền trên Đấng Christ vững chắc, Đấng đã thật sự đến thế gian, chịu chết thật, và sống lại thật – vì chúng ta và vì sự cứu rỗi của chúng ta.