Hồi giáo Shafi'i là gì?

Trong hành trình đức tin, việc hiểu biết về các tôn giáo và hệ tư tưởng khác là điều cần thiết, không phải để đồng hóa, mà để có sự phân biệt rõ ràng, cầu nguyện có hiểu biết và sẵn sàng làm chứng về Tin Lành cứu rỗi trong Chúa Giê-xu Christ (1 Phi-e-rơ 3:15). Bài viết này sẽ khảo sát về trường phái Shafi'i trong Hồi giáo Sunni, phân tích dưới lăng kính của Lời Chúa, và rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Hồi giáo Shafi'i là một trong bốn trường phái luật học (madhhab) chính thống và có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng Hồi giáo Sunni. Ba trường phái còn lại là Hanafi, Maliki và Hanbali. Trường phái này được đặt tên theo người sáng lập, Imam Muhammad ibn Idris al-Shafi'i (767–820 SCN). Shafi'i được xem như một nhà cải cách pháp lý, người đã hệ thống hóa các nguyên tắc căn bản cho luật học Hồi giáo (Usul al-Fiqh). Trường phái Shafi'i phổ biến rộng rãi ở Đông Phi, Ai Cập, Đông Nam Á (như Indonesia, Malaysia, miền Trung và Nam Việt Nam), Yemen, và một số vùng ở Trung Đông.

Trọng tâm của trường phái Shafi'i, như tất cả các trường phái Hồi giáo, là việc tuân thủ luật Sharia – con đường chỉ dẫn toàn diện cho đời sống. Imam al-Shafi'i nổi tiếng với việc thiết lập một hệ thống nguồn luật (Usul al-Fiqh) có thứ bậc rõ ràng:

• 1. Kinh Qur'an: Được xem là lời mặc khải trực tiếp và không sai lầm của Allah, là nguồn luật tối thượng.
• 2. Sunnah (Hadith): Những lời nói, hành động và sự chấp thuận của Tiên tri Muhammad. Al-Shafi'i nhấn mạnh tầm quan trọng của Sunnah, thậm chí coi nó có thẩm quyền ngang bằng Qur'an trong một số diễn giải.
• 3. Ijma' (Sự đồng thuận của cộng đồng Học giả): Sự đồng thuận của các học giả Hồi giáo về một vấn đề pháp lý.
• 4. Qiyas (Suy luận tương tự): Phương pháp suy luận pháp lý dựa trên sự tương đồng giữa một tình huống mới và một tình huống đã được quy định trong Qur'an hoặc Sunnah.

Điểm đặc trưng của al-Shafi'i là ông bác bỏ nguyên tắc Istihsan (suy xét cho là tốt, hay chọn lựa ưu tiên) của trường phái Hanafi, vì cho rằng nó dựa quá nhiều vào ý kiến cá nhân chủ quan (ra'y). Ông đề cao một phương pháp chặt chẽ, dựa vào văn bản (nass) từ Qur'an và Hadith.

Từ quan điểm Kinh Thánh, chúng ta có thể nhìn thấy những sự tương phản sâu sắc giữa hệ thống dựa trên luật lệ (nomos trong tiếng Hy Lạp) và hệ thống dựa trên ân điển (charis) và đức tin (pistis).

1. Nguồn Mặc Khải Tối Cao: Trong khi Hồi giáo xem Qur'an là lời mặc khải sau cùng và hoàn hảo, Cơ Đốc giáo tuyên xưng Chúa Giê-xu Christ chính là Lời (Logos) đã trở nên xác thịt (Giăng 1:1, 14). Ngài không chỉ mang một thông điệp từ Đức Chúa Trời, mà chính Ngài là sự mặc khải trọn vẹn và cuối cùng của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 1:1-3). Kinh Thánh là Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16), làm chứng về Chúa Cứu Thế Giê-xu và là tiêu chuẩn tối cao cho đức tin và sự thực hành.

2. Bản Chất của Luật Pháp và Sự Công Bình: Hệ thống Shafi'i tìm cách đạt đến sự công bình và sự vui lòng Allah qua việc tuân giữ tỉ mỉ một bộ luật toàn diện. Tuy nhiên, Kinh Thánh bày tỏ rằng không một người nào có thể được xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời bởi việc làm theo luật pháp, vì luật pháp chỉ cho biết tội lỗi mà thôi (Rô-ma 3:20). Tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời là sự thánh khiết trọn vẹn (Lê-vi ký 19:2; Ma-thi-ơ 5:48). Sứ đồ Phao-lô viết: "Vì chẳng có một người nào bởi việc làm theo luật pháp mà sẽ được xưng công bình trước mặt Ngài, vì luật pháp cho người ta biết tội lỗi" (Rô-ma 3:20).

3. Con Đường Cứu Rỗi: Đây là điểm khác biệt căn bản nhất. Hồi giáo nói chung, kể cả trường phái Shafi'i, dạy về sự cứu rỗi qua đức tin (iman) đi đôi với việc làm (amal), và ân điển cuối cùng của Allah. Công việc và sự tuân thủ luật lệ đóng một vai trò quan trọng trong hy vọng được vào thiên đàng. Ngược lại, Tin Lành tuyên bố một Tin Mừng duy nhất: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình" (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi là ân tứ nhưng không của Đức Chúa Trời, được ban cho bất cứ ai tin nhận Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã gánh thay hình phạt tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá (Rô-ma 6:23; Giăng 3:16).

4. Đấng Trung Bảo: Trong Hồi giáo, Muhammad là vị tiên tri cuối cùng, người truyền đạt thông điệp. Trong Cơ Đốc giáo, Chúa Giê-xu Christ không chỉ là một tiên tri, mà là Con Đức Chúa Trời, Đấng Christ, và là Đấng Trung Bảo (Mesitēs) duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5). Sự cầu thay của Ngài mở ra con đường mới và sống cho chúng ta đến với Đức Chúa Cha (Hê-bơ-rơ 10:19-20).

Hiểu biết về trường phái Shafi'i và Hồi giáo nói chung có thể giúp ích cho chúng ta trong những cách sau:

1. Cầu Nguyện Có Hiểu Biết và Đầy Lòng Thương Xót: Thay vì có thành kiến, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho những người theo Hồi giáo, đặc biệt là những người đang tìm kiếm sự công bình qua việc tuân giữ luật lệ một cách nghiêm nhặt. Hãy cầu xin Chúa Thánh Linh mở mắt tâm linh họ để nhìn biết Chúa Giê-xu, Đấng là sự công bình đích thực (1 Cô-rinh-tô 1:30). Chúng ta cầu nguyện với tấm lòng của Đấng Christ, Đấng “nhìn thấy đoàn dân đông, động lòng thương xót” (Ma-thi-ơ 9:36).

2. Xây Dựng Mối Quan Hệ và Làm Chứng Cách Phù Hợp: Khi tiếp xúc với anh chị em theo Hồi giáo (kể cả những người theo truyền thống Shafi'i), thay vì tranh luận về giáo lý, hãy bắt đầu bằng tình bạn chân thành, sự tôn trọng và phục vụ thực tế. Hãy sống đời sống yêu thương và thánh khiết như muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16). Khi có cơ hội, hãy chia sẻ về Đấng Christ trong bạn, là hy vọng về vinh quang (Cô-lô-se 1:27). Tập trung vào Chúa Giê-xu – Ngài là ai, Ngài đã làm gì trên thập tự giá, và tình yêu của Ngài. Hãy sẵn sàng giải bày về niềm hy vọng của mình với sự nhu mì và kính sợ (1 Phi-e-rơ 3:15-16).

3. Trân Quý Ân Điển và Tự Do Trong Christ: Việc nghiên cứu về một hệ thống luật lệ tỉ mỉ nhắc nhở chúng ta càng thêm biết ơn về sự tự do trong ân điển. Chúng ta không sống dưới ách nô lệ của luật pháp, nhưng dưới ân điển (Rô-ma 6:14). Điều này không có nghĩa là phóng túng, mà là được Thánh Linh dẫn dắt để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 5:13, 16-18). Hãy cảm tạ Chúa mỗi ngày vì sự cứu rỗi trọn vẹn và chắc chắn trong Đấng Christ.

4. Sống Với Căn Tính Được Xưng Công Bình: Đời sống Cơ Đốc nhân không phải là nỗ lực để trở nên công bình, nhưng là sống từ địa vị đã được xưng công bình bởi đức tin. Sự vâng lời của chúng ta là đáp lại tình yêu của Ngài, là kết quả của mối liên hệ sống với Ngài, chứ không phải phương tiện để giành lấy sự chấp nhận. “Ấy vậy, hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-xu Christ” (Rô-ma 8:1).

Trường phái Shafi'i đại diện cho một nỗ lực đáng kể và có hệ thống của con người nhằm hiểu biết và tuân theo ý muốn của thần linh mà họ nhận biết. Tuy nhiên, Kinh Thánh chỉ cho chúng ta thấy rằng con đường đến với Đức Chúa Trời không phải qua sự tuân giữ luật lệ, dù có hệ thống và chân thành đến đâu, mà chỉ qua một con đường duy nhất: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6).

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để vừa có sự hiểu biết khách quan về các tín ngưỡng khác, vừa giữ vững lập trường trên nền tảng Lời Chúa vững chắc. Hãy để sự hiểu biết này thúc đẩy chúng ta cầu nguyện nhiều hơn, yêu thương cách thực tế hơn, và trung tín làm chứng về Tin Mừng của Đấng Christ – Tin Mừng về ân điển, sự tha thứ và sự sống đời đời cho bất cứ ai tin. Cuối cùng, mọi hệ tư tưởng và tôn giáo đều đặt ra câu hỏi: “Tôi phải làm gì để được cứu?” (Công vụ 16:30). Và với tư cách là những người đã nhận được câu trả lời, chúng ta có đặc ân và trách nhiệm chia sẻ: “Hãy tin Đức Chúa Giê-xu, thì ngươi và cả nhà đều sẽ được cứu” (Công vụ 16:31).