Tại sao Chúa làm cứng lòng Pha-ra-ôn?

Vấn đề Chúa “làm cứng lòng” Pha-ra-ôn trong sách Xuất Ê-díp-tô ký (Xuất Ai Cập) là một trong những chủ đề thần học sâu sắc và thường gây thắc mắc nhất trong Kinh Thánh. Nó đặt ra câu hỏi lớn về chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời, ý chí tự do của con người, bản chất của sự cứng lòng và mục đích tối cao của Đức Chúa Trời trong việc bày tỏ quyền năng và danh Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, phân tích ngôn ngữ Hê-bơ-rơ, và khám phá mục đích thần học đằng sau những sự kiện này.

Câu chuyện được đặt trong bối cảnh dân Y-sơ-ra-ên bị áp bức tại Ai Cập. Pha-ra-ôn, được xem như một vị thần trong văn hóa Ai Cập cổ, đại diện cho quyền lực, sự kiêu ngạo và thế lực trần gian chống nghịch cùng Đức Chúa Trời chân thần. Đức Giê-hô-va phái Mô-se đến với sứ điệp: “Hãy cho dân Ta đi, đặng nó hầu việc Ta” (Xuất Ê-díp-tô Ký 7:16). Đây không chỉ là một yêu cầu chính trị, mà là một cuộc so tài giữa Vua của vũ trụ và vua của siêu cường thế giới lúc bấy giờ, nhằm giải cứu dân giao ước của Ngài.

Một chi tiết quan trọng thường bị bỏ qua là Kinh Thánh ghi nhận Pha-ra-ôn đã tự làm cứng lòng mình trước. Trước khi Đức Chúa Trời tuyên bố sẽ làm cho lòng vua cứng cỏi, chính Pha-ra-ôn đã thể hiện sự chống đối và cứng lòng (Xem Xuất Ê-díp-tô Ký 7:13, 22; 8:15, 19, 32). Hành động của Đức Chúa Trời diễn ra trong bối cảnh Pha-ra-ôn đã liên tục từ chối và khinh thường mạng lệnh cùng những dấu kỳ phép lạ ban đầu.

Kinh Thánh Hê-bơ-rơ sử dụng ba động từ chính để diễn tả hiện tượng “cứng lòng”, và việc hiểu rõ sắc thái của chúng là chìa khóa để giải mã vấn đề:

• חָזַק (chazaq): Có nghĩa là “mạnh mẽ”, “cứng rắn”, “làm cho vững chắc”. Khi dùng cho lòng, nó diễn tả sự quyết tâm, ương ngạnh được củng cố thêm (VD: Xuất 4:21; 7:13; 9:12).
• כָּבֵד (kabed): Nghĩa đen là “nặng”, “làm cho nặng nề”. Từ này diễn tả một tấm lòng trở nên nặng nề, chai lì, mất đi sự nhạy cảm, trì trệ (VD: Xuất 7:14; 8:15, 32).
• קָשָׁה (qashah): Có nghĩa là “cứng cỏi”, “khắc nghiệt”, “khó khăn” (VD: Xuất 7:3; Phục truyền 2:30).

Điều thú vị là trong 10 lần đề cập đến việc cứng lòng trước tai vạ thứ sáu (ung độc), Kinh Thánh ghi “Đức Giê-hô-va làm cho cứng lòng Pha-ra-ôn” (sử dụng chazaq hoặc kabed, như Xuất 9:12; 10:20, 27). Tuy nhiên, trong sáu lần đầu tiên, Kinh Thánh nói “lòng Pha-ra-ôn cứng cỏi” hoặc “vua làm cho lòng mình nặng thêm” (Xuất 7:13, 22; 8:15, 19, 32; 9:7). Điều này cho thấy một tiến trình: sự cứng lòng khởi đầu từ chính sự lựa chọn có ý thức và liên tục của Pha-ra-ôn, và sau đó Đức Chúa Trời công bình đã “xác nhận” và “củng cố” sự lựa chọn đó của vua, như một hình phạt công bằng.

Đức Chúa Trời không hành động cách tùy tiện. Mỗi lần Ngài phán về việc làm cứng lòng Pha-ra-ôn đều đi kèm với một mục đích tối cao được tuyên bố rõ ràng:

• “Ta sẽ làm dấu kỳ phép lạ giữa xứ đó… Rồi nó sẽ cho các ngươi đi… hầu cho ta tỏ ra quyền phép ta” (Xuất 3:19-20).
• “Ta sẽ làm cứng lòng nó, đặng làm nhiều dấu kỳ phép lạ ta tại trong xứ nó” (Xuất 7:3).
• “Ấy cốt để tỏ quyền phép ta ra, hầu cho danh ta đồn khắp cả thiên hạ” (Xuất 9:16, xem thêm Rô-ma 9:17).

Mục đích là sự mặc khải. Cuộc đối đầu này là một bài giảng bằng hành động cho cả Ai Cập, dân Y-sơ-ra-ên và các dân tộc xung quanh. Nó chứng minh rằng Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời chân thần duy nhất, quyền năng vượt trên mọi thần tượng và quyền lực trần gian. Dân Y-sơ-ra-ên, sau 400 năm nô lệ, cần một sự giải cứu kỳ diệu để tin cậy và nhận biết Chúa của họ (Xuất 6:7; 10:2).

Sứ đồ Phao-lô trong Rô-ma 9:14-24 đã viện dẫn câu chuyện Pha-ra-ôn để minh họa cho chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong sự thương xót và sự đoán phạt. Ông viết: “Vả, Kinh Thánh nói cùng Pha-ra-ôn rằng: Nầy là cớ vì sao ta đã dấy ngươi lên, ấy là để tỏ quyền phép ta trong ngươi, hầu cho danh ta được truyền ra khắp đất” (Rô-ma 9:17). Phao-lô nhấn mạnh rằng Đức Chúa Trời có quyền như thợ gốm đối với đất sét, “làm ra một bình nào quí trọng, một bình nào tiện tặng tùy ý mình” (Rô-ma 9:21).

Điều này không có nghĩa Pha-ra-ôn là một “con rối” vô tội. Ngược lại, sự cứng lòng của vua hoàn toàn tương xứng với tội lỗi và sự kiêu ngạo của chính mình. Đức Chúa Trời, trong sự công bình của Ngài, đã “phó họ theo lòng ham muốn của mình” (Rô-ma 1:24, 26, 28). Hành động của Đức Chúa Trời trong việc làm cứng lòng là một hành động công bình phán xét, rút lại ân tứ ăn năn và để cho con người gặt lấy hậu quả của chính sự lựa chọn phản loạn của mình. Đồng thời, Ngài sử dụng ngay cả sự chống nghịch của con người để hoàn thành mục đích cứu rỗi và bày tỏ vinh quang của Ngài.

Lịch sử Pha-ra-ôn không chỉ là một câu chuyện xa xưa, mà là một bài học cảnh tỉnh sâu sắc cho mỗi Cơ Đốc nhân:

1. Cảnh Giác Với Sự Cứng Lòng Thuộc Linh: Hành trình của Pha-ra-ôn bắt đầu bằng sự không vâng lời, rồi đến sự thỏa hiệp (chỉ cầu nguyện cho tôi thôi – Xuất 8:28), và cuối cùng là sự chai lì hoàn toàn. Chúng ta phải cảnh giác khi Chúa Thánh Linh cáo trách qua Lời Ngài, qua lời khuyên của anh em, hay qua hoàn cảnh, mà chúng ta vẫn cố chấp. Mỗi lần từ chối tiếng Chúa là một bước tiến gần hơn đến sự cứng lòng.

2. Khiêm Nhường và Mềm Mại Trước Mặt Chúa: Gốc rễ của Pha-ra-ôn là sự kiêu ngạo (“Ta là ai?” – Xuất 5:2). Chống lại sự kiêu ngạo đó bằng sự khiêm nhường là điều cốt yếu. Gia-cơ 4:6 dạy: “Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường.” Chúng ta cần có tấm lòng mềm mại, sẵn sàng ăn năn và điều chỉnh khi bị Chúa sửa dạy.

3. Tin Cậy Vào Chủ Quyền của Đức Chúa Trời Trong Mọi Hoàn Cảnh: Có những lúc chúng ta thấy sự dữ, sự chống đối dường như thắng thế (như Pha-ra-ôn ban đầu). Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời vẫn đang ngự trị. Ngay cả những sự chống đối gay gắt nhất cũng nằm trong sự kiểm soát tối cao của Ngài và cuối cùng sẽ làm sáng danh Ngài. Điều này cho chúng ta sự bình an để tiếp tục vâng lời và làm chứng, dù kết quả trước mắt thế nào.

4. Rao Giảng Với Mục Đích Rõ Ràng: Mô-se ra đi với sứ điệp “Cho dân Ta đi” và bày tỏ quyền năng Chúa. Sứ mệnh của chúng ta cũng vậy: rao giảng sự giải phóng khỏi tội lỗi trong Đấng Christ và bày tỏ quyền năng, ân điển của Ngài. Kết quả cuối cùng thuộc về Chúa, chúng ta trung tín trong nhiệm vụ được giao.

Việc Chúa làm cứng lòng Pha-ra-ôn là một hành động công bình của Đấng Tạo Hóa Chủ Quyền đối với một bạo chúa đã kiên quyết chối bỏ Ngài. Nó bắt nguồn từ sự lựa chọn có trách nhiệm của chính Pha-ra-ôn và được Đức Chúa Trời dùng như một phương tiện để bày tỏ quyền năng cứu chuộc và danh vĩ đại của Ngài cho cả thế giới. Câu chuyện này vừa cảnh báo nghiêm khắc về hậu quả của sự cứng lòng, vừa an ủi sâu xa rằng Đức Chúa Trời của chúng ta hoàn toàn làm chủ lịch sử. Ngài có thể sử dụng ngay cả sự chống đối của con người để hoàn thành kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Ngài, mà đỉnh cao là sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ – Đấng giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ thực sự là tội lỗi, một cách triệt để hơn cả việc ra khỏi Ai Cập. Ước mong mỗi chúng ta giữ một tấm lòng mềm mại, biết nghe tiếng Chúa và vâng phục Ngài, để kinh nghiệm được sự giải phóng trọn vẹn trong ân điển của Ngài.