Có nên tham gia đối thoại liên tôn đối với tín đồ Cơ Đốc?

Trong một thế giới ngày càng đa dạng và kết nối, các tín đồ Cơ Đốc thường xuyên đối diện với câu hỏi về mối quan hệ và cách thức tương tác với những người có niềm tin khác. Vấn đề “đối thoại liên tôn” (interfaith dialogue) không còn là chủ đề trừu tượng dành cho các học giả, mà trở thành một thực tế trong đời sống hằng ngày, từ nơi làm việc, trường học đến khu xóm đa văn hóa. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu vấn đề dưới ánh sáng của Kinh Thánh, phân tích bản chất, giới hạn, mục đích, và phương pháp để một Cơ Đốc nhân có thể tham gia cách khôn ngoan và trung tín.

Trước khi đi vào phân tích, chúng ta cần làm rõ định nghĩa từ ngữ. “Đối thoại liên tôn” thường được hiểu là một cuộc trao đổi có tổ chức hoặc không chính thức giữa những người thuộc các truyền thống tôn giáo khác nhau, nhằm mục đích hiểu biết lẫn nhau, xây dựng hòa bình, hợp tác xã hội, và/hoặc thảo luận về các vấn đề tâm linh.

Tuy nhiên, từ góc độ Kinh Thánh, chúng ta phải phân biệt rõ ràng giữa:
1. Đối thoại để làm chứng (Dialogue for Witness): Là việc tham gia trao đổi với thái độ tôn trọng và lắng nghe, nhưng với mục tiêu tối hậu là rao truyền Phúc Âm cứu rỗi duy nhất trong Đức Chúa Jêsus Christ (Công vụ 4:12). Đây là mô hình tìm thấy trong sách Công vụ, khi Phao-lô đối thoại với các triết gia tại A-rê-ô-ba (Công vụ 17:22-31).
2. Đối thoại để hợp nhất tôn giáo (Dialogue for Syncretism): Là việc tham gia với quan điểm rằng mọi tôn giáo đều là con đường ngang nhau dẫn đến Thượng Đế, và mục tiêu là tìm ra điểm chung để hòa trộn niềm tin. Quan điểm này trực tiếp mâu thuẫn với lời tuyên xưng độc tôn của Chúa Jêsus: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6).

Do đó, câu hỏi then chốt không phải là “có nên đối thoại hay không?”, mà là “đối thoại với tinh thần và mục đích nào?”.

Kinh Thánh cung cấp những nguyên tắc rõ ràng cho cách chúng ta sống và nói về đức tin giữa thế gian.

1. Mạng Lệnh Rao Truyền và Làm Chứng (The Great Commission): Đây là sứ mệnh bất khả thương lượng của Hội Thánh. “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ” (Ma-thi-ơ 28:19). Mạng lệnh “đi” đòi hỏi chúng ta phải chủ động bước vào thế giới, gặp gỡ con người ở mọi nền văn hóa và niềm tin. Đối thoại, khi được hiểu là bước đầu tiên của việc xây dựng mối quan hệ để chia sẻ Phúc Âm, là một phần không thể thiếu của việc vâng lời.

2. Thái Độ Khiêm Nhường và Tôn Trọng (Attitude of Humility and Respect): Sứ đồ Phi-e-rơ dạy: “Hãy tôn Đấng Christ, là Chúa, làm thánh trong lòng mình. Hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, với sự hiền hòa và kính sợ” (1 Phi-e-rơ 3:15). Từ Hy Lạp được dùng cho “trả lời” là apologia (ἀπολογία), nghĩa là “lời biện hộ” hay “lời giải thích cho niềm tin của mình”. Tuy nhiên, lời biện hộ này phải được thực hiện với “sự hiền hòa” (prautēs – dịu dàng, khiêm tốn) và “kính sợ” (eulabeia – sự thận trọng, tôn kính). Điều này loại trừ thái độ kiêu ngạo, công kích hoặc khinh thường người đối diện.

3. Sự Rõ Ràng Về Chân Lý và Ân Điển (Clarity on Truth and Grace): Phúc Âm là sự kết hợp giữa chân lý (sự phán xét tội lỗi và sự cứu rỗi duy nhất trong Đấng Christ) và ân điển (tình yêu, lòng thương xót và sự mời gọi tự do). Chúa Jêsus đối xử với người thiếu phụ Sa-ma-ri (Giăng 4) là một khuôn mẫu. Ngài bắt đầu bằng việc phá vỡ rào cản văn hóa/tôn giáo (câu 7), dẫn dắt cuộc đối thoại sâu vào vấn đề tâm linh (câu 10), phơi bày tội lỗi của bà một cách thẳng thắn nhưng không lên án (câu 16-18), và cuối cùng mặc khải rõ ràng chính mình Ngài là Đấng Mê-si (câu 26). Ngài vừa tôn trọng, vừa không thỏa hiệp chân lý.

4. Cảnh Giác Trước Sự Dỗ Dành (Vigilance Against Deception): Kinh Thánh cảnh báo nghiêm khắc về việc bị cuốn theo những giáo lý khác. “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ” (1 Giăng 4:1). Sứ đồ Phao-lô cũng viết: “Hãy giữ cho khéo, kẻo có kẻ lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo sự sơ học của thế gian, mà bắt anh em phục chăng, chớ chẳng theo Đấng Christ” (Cô-lô-se 2:8). Nguyên tắc này đặt ra một giới hạn rõ ràng: đối thoại không có nghĩa là cởi mở đến mức chấp nhận mọi giáo lý như nhau.

Nguy Cơ Tiềm Tàng:
- Thỏa hiệp chân lý (Compromising Truth): Áp lực “hòa hợp” có thể dẫn đến việc làm mờ đi hoặc bỏ qua các giáo lý then chốt như tội lỗi, thập tự giá, và tính độc tôn của Đấng Christ.
- Tương đối hóa đức tin (Relativizing Faith): Rơi vào quan điểm cho rằng “đạo nào cũng tốt”, biến Cơ Đốc giáo chỉ thành một trong nhiều lựa chọn tâm linh.
- Gây hiểu lầm (Causing Confusion): Đối với những tín hữu non trẻ trong đức tin, việc tham gia đối thoại mà thiếu nền tảng vững chắc có thể dẫn đến nghi ngờ hoặc lệch lạc.
- Đánh mất sự nhận biết về tâm linh thuộc linh (Losing Spiritual Discernment): Không nhận ra rằng sau các hệ thống tôn giáo khác là những thế lực tâm linh thật (2 Cô-rinh-tô 4:4; Ê-phê-sô 6:12).

Cơ Hội Đích Thực:
- Thể hiện tình yêu của Đấng Christ (Demonstrating Christ’s Love): Việc lắng nghe chân thành và đối xử tôn trọng với người khác là một cách mạnh mẽ để thể hiện tình yêu thương (agapē) của Chúa, dù họ có tin theo Ngài hay không (Ma-thi-ơ 5:44-45).
- Xây dựng cầu nối cho Phúc Âm (Building Bridges for the Gospel): Đối thoại chân thành phá vỡ định kiến, tạo dựng mối quan hệ, và mở ra cánh cửa để chia sẻ lý do cho sự trông cậy của chúng ta (1 Phi-e-rơ 3:15).
- Hiểu biết để làm chứng hiệu quả hơn (Understanding for Effective Witness): Bằng cách tìm hiểu niềm tin của người khác, chúng ta có thể nhận ra những “điểm tiếp xúc” (point of contact – như khát khao ý nghĩa, cảm giác tội lỗi, ước vọng về sự cứu rỗi) cũng như những khác biệt căn bản, từ đó trình bày Phúc Âm một cách thích hợp và sâu sắc hơn.
- Bảo vệ công lý và hòa bình (Upholding Justice and Peace): Cơ Đốc nhân được kêu gọi tìm kiếm sự hòa bình và công bình trong xã hội (Ma-thi-ơ 5:9; Mi-chê 6:8). Đối thoại liên tôn có thể là phương tiện để hợp tác giải quyết các vấn đề xã hội chung (nghèo đói, bệnh tật, bạo lực) mà không cần thỏa hiệp niềm tin cốt lõi.

1. Được Nuôi Dưỡng Bởi Lời Chúa và Cầu Nguyện: Trước khi bước vào bất kỳ cuộc đối thoại nào, đời sống cá nhân phải được bén rễ sâu trong Lời Chúa (Cô-lô-se 3:16) và sự thông công với Chúa qua cầu nguyện. Sự hiểu biết Kinh Thánh vững vàng và đời sống cầu nguyện là “áo giáp” thiêng liêng bảo vệ chúng ta (Ê-phê-sô 6:10-18).

2. Phân Biệt Rõ Mục Đích: Hãy tự hỏi: “Mục đích của tôi trong cuộc gặp gỡ này là gì?”. Nếu đó là một buổi gặp chính thức về “đối thoại liên tôn”, hãy tìm hiểu trước thể thức, người tham dự và chủ đề. Cầu xin Chúa ban cho sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5) để xác định xem bạn có nên tham dự với tư cách người quan sát, người lắng nghe, hay người đóng góp với tinh thần làm chứng.

3. Lắng Nghe Để Hiểu, Không Chỉ Để Phản Bác: Hãy thực hành kỹ năng lắng nghe chủ động. Ghi nhớ nguyên tắc: “Mỗi người trong anh em hãy mau nghe, chậm nói, chậm giận” (Gia-cơ 1:19). Đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn: “Bạn có thể giải thích thêm về điều đó không?” “Điều này quan trọng thế nào với đức tin của bạn?”. Việc này thể hiện sự tôn trọng và giúp bạn thực sự hiểu quan điểm của họ.

4. Làm Chứng Bằng Câu Chuyện Cá Nhân Và Lẽ Thật Khách Quan: Khi được hỏi hoặc khi có cơ hội, hãy sẵn sàng chia sẻ. Bắt đầu bằng kinh nghiệm cá nhân (“Đấng Christ đã thay đổi đời tôi thế này…”) thường ít gây tranh cãi hơn là tuyên bố giáo lý ngay lập tức. Tuy nhiên, đừng dừng lại ở đó. Nhẹ nhàng dẫn dắt đến lẽ thật khách quan của Phúc Âm – tội lỗi, ân điển, thập tự giá, phục sinh (Rô-ma 1:16). Sử dụng Kinh Thánh cách tự nhiên.

5. Biết Cách Rút Lui Trong Hòa Bình: Không phải mọi cuộc đối thoại đều dẫn đến kết quả như ý. Nếu cuộc trò chuyện trở nên thù địch, hoặc nếu bạn cảm thấy bị ép phải từ bỏ niềm tin cốt lõi, hãy khôn ngoan kết thúc cuộc trò chuyện một cách lịch sự. “Khi người ta không tiếp rước anh em… hãy phủi bụi đã dính chân anh em mà đi” (Lu-ca 9:5). Cầu nguyện cho họ và để cánh cửa mở cho những lần gặp sau.

6. Tìm Kiếm Sự Hiệp Một Trong Hội Thánh Địa Phương: Đừng hành động đơn độc. Hãy thảo luận với mục sư, các trưởng lão hoặc nhóm nhỏ trong Hội Thánh về những kinh nghiệm và thách thức. Sự khích lệ, cầu thay và khôn ngoan tập thể là vô giá (Châm ngôn 11:14).

Là “muối của đất” và “sánh sáng cho thế gian” (Ma-thi-ơ 5:13-14), Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống và làm chứng trong mọi môi trường, kể cả môi trường đa tôn giáo. Việc hoàn toàn rút lui khỏi đối thoại là từ bỏ trách nhiệm làm chứng và yêu thương người lân cận. Ngược lại, việc nhập cuộc mà không có lập trường rõ ràng, không có nền tảng Kinh Thánh vững chắc và không có sự dẫn dắt của Thánh Linh là mạo hiểm với chính đức tin của mình.

Câu trả lời Kinh Thánh cho câu hỏi “Có nên tham gia đối thoại liên tôn?” là: CÓ, nhưng với những điều kiện rõ ràng. Chúng ta tham gia với tư cách là những sứ giả của Vương Quốc Đức Chúa Trời, mang theo sứ điệp hòa giải duy nhất (2 Cô-rinh-tô 5:18-20). Chúng ta tham gia với thái độ của Đấng Christ – đầy ân điển và chân lý (Giăng 1:14). Chúng ta tham gia không phải để thương lượng về chân lý, nhưng để yêu thương con người và trình bày chân lý ấy với lòng nhân từ và sự tôn trọng.

Hãy can đảm bước ra, được trang bị bằng Lời Chúa, được dẫn dắt bởi Thánh Linh, và mang theo niềm hy vọng rằng qua những cuộc gặp gỡ chân thành, dù nhỏ bé, ánh sáng của Phúc Âm vinh hiển về Đức Chúa Jêsus Christ có thể chiếu rọi vào tấm lòng của những người đang tìm kiếm.