Học Thuyết về Sự Bất Khả Thụ Cảm và Khả Thụ Cảm của Đức Chúa Trời là gì?
Khi tìm hiểu về bản tính của Đức Chúa Trời, một trong những vấn đề thần học quan trọng và đôi khi gây tranh luận là học thuyết về sự bất khả thụ cảm (impassibility) và sự khả thụ cảm (passibility). Hai khái niệm này liên quan đến việc Đức Chúa Trời có thể trải nghiệm cảm xúc, đau khổ hay bị tác động bởi thế giới thụ tạo hay không. Làm rõ vấn đề này không chỉ giúp chúng ta hiểu biết chính xác hơn về Đấng chúng ta thờ phượng, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống đức tin, sự cầu nguyện và sự an ủi trong hoạn nạn.
I. Định Nghĩa: Bất Khả Thụ Cảm và Khả Thụ Cảm
Bất khả thụ cảm (divine impassibility) dạy rằng Đức Chúa Trời không thể bị tác động bởi những thay đổi cảm xúc từ bên ngoài, Ngài không thể bị đau đớn, buồn rầu hoặc thay đổi do bất kỳ yếu tố ngoại tại nào. Theo quan điểm này, Đức Chúa Trời là Đấng tự hữu, bất biến, hoàn toàn chủ động và không lệ thuộc vào thụ tạo. Mọi “cảm xúc” được Kinh Thánh mô tả về Ngài chỉ là cách nói loại suy (anthropomorphism) để con người hiểu được ý muốn của Ngài, chứ không phải Ngài thực sự biến đổi như chúng ta.
Khả thụ cảm (divine passibility) ngược lại, cho rằng Đức Chúa Trời có thể cảm nhận và phản ứng với thế giới thụ tạo. Ngài có tình cảm chân thật: yêu thương, giận dữ, thương xót, đau buồn, và thậm chí đau khổ. Quan điểm này nhấn mạnh rằng Đức Chúa Trời không phải là một vị thần xa cách, mà là Đấng đồng cảm sâu sắc với con người, đặc biệt qua sự nhập thể và sự chết của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá.
II. Lược Sử Quan Điểm Thần Học
Trong lịch sử thần học Cơ Đốc, vấn đề này đã được thảo luận từ rất sớm.
- Ảnh hưởng triết học Hy Lạp: Các triết gia như Plato, Aristotle và đặc biệt phái Khắc kỷ (Stoicism) dạy rằng thần lý tưởng phải là bất biến, không bị chi phối bởi cảm xúc. Một số Giáo phụ chịu ảnh hưởng này khi trình bày về Đức Chúa Trời.
- Thời kỳ Giáo phụ: Phần lớn Giáo phụ (như Athanasius, Augustine) chấp nhận thuyết bất khả thụ cảm, nhưng đồng thời xác quyết rằng Chúa Giê-xu Christ, là Đức Chúa Trời nhập thể, đã thật sự đau khổ trong thân xác con người. Họ phân biệt giữa bản tính thần linh và bản tính nhân loại của Đấng Christ.
- Thần học Trung cổ: Thomas Aquinas khẳng định Đức Chúa Trời hoàn toàn bất khả thụ cảm; Ngài là Đấng hoàn hảo, không thiếu sót, nên không thể chịu đau khổ hay thay đổi.
- Thần học hiện đại: Từ thế kỷ 20, nhiều nhà thần học (như Jürgen Moltmann, Dietrich Bonhoeffer) nhấn mạnh sự đau khổ của Đức Chúa Trời trong sự kiện thập tự giá. Họ cho rằng Đức Chúa Trời không đứng ngoài nỗi đau nhân loại, mà Ngài đã tự nguyện bước vào và gánh chịu đau khổ để cứu chuộc chúng ta.
III. Kinh Thánh Nói Gì?
Kinh Thánh, Lời Đức Chúa Trời, cung cấp dữ liệu cho cả hai khía cạnh. Để hiểu đúng, chúng ta cần xem xét toàn bộ Kinh Thánh, phân tích ngôn ngữ gốc và bối cảnh.
1. Những Câu Kinh Thánh Cho Thấy Đức Chúa Trời Có Cảm Xúc và Phản Ứng
- Sáng thế ký 6:6 – “Đức Giê-hô-va ăn năn vì đã dựng nên loài người trên mặt đất, và Ngài buồn rầu trong lòng.” (Bản Truyền Thống 1925)
- Xuất Ê-díp-tô 32:14 – “Đức Giê-hô-va bèn ăn năn sự họa mà Ngài đã nói sẽ làm cho dân sự Ngài.”
- Ê-sai 63:9 – “Trong mọi sự gian nan của họ, Ngài cùng chịu gian nan; thiên sứ của mặt Ngài đã cứu họ.”
- Giăng 11:35 – “Chúa Giê-xu khóc.”
- Hê-bơ-rơ 4:15 – “Vì chúng ta không có thầy tế lễ thượng phẩm không có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bèn là Đấng đã bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội.”
- Ê-phê-sô 4:30 – “Anh em chớ làm buồn Đức Thánh Linh của Đức Chúa Trời.”
Những câu trên dường như mô tả Đức Chúa Trời có cảm xúc: ăn năn, buồn rầu, cùng chịu gian nan, khóc, cảm thương, và có thể bị làm buồn.
2. Những Câu Kinh Thánh Cho Thấy Đức Chúa Trời Không Thay Đổi
- Dân số ký 23:19 – “Đức Chúa Trời chẳng phải loài người mà nói dối, cũng chẳng phải con loài người mà ăn năn. Ngài có phán lời gì mà không làm chăng? Ngài có hứa việc gì mà không thành chăng?”
- I Sa-mu-ên 15:29 – “Đấng phù hộ Y‑sơ‑ra‑ên chẳng nói dối và cũng chẳng ăn năn; vì Ngài chẳng phải loài người mà ăn năn.”
- Ma-la-chi 3:6 – “Ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi.”
- Gia-cơ 1:17 – “Mọi sự ban cho tốt lành cùng mọi sự ban cho trọn vẹn đều đến từ nơi cao và bởi Cha sáng láng mà xuống, trong Ngài chẳng có một sự thay đổi, cũng chẳng có bóng của sự biến cải nào.”
Các câu này tuyên bố rõ ràng rằng Đức Chúa Trời không thay đổi, không ăn năn như con người. Điều này dẫn đến một thách thức: làm thế nào để giải thích những đoạn mô tả Đức Chúa Trời “ăn năn” hoặc “thay đổi ý định”?
3. Phân Tích Ngôn Ngữ Gốc và Cách Hiểu
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dịch là “ăn năn” là nacham (נחם). Từ này có nghĩa gốc là “thở dài, cảm thấy buồn rầu”, và cũng có thể diễn tả việc đổi ý hoặc rút lại một quyết định. Khi Kinh Thánh nói “Đức Giê-hô-va ăn năn”, đó là cách nói loài suy (anthropomorphism) để con người hiểu rằng Đức Chúa Trời đáp ứng theo hành vi của con người. Tuy nhiên, sự đáp ứng này hoàn toàn phù hợp với bản tính công bình và yêu thương vốn bất biến của Ngài. Nói cách khác, Đức Chúa Trời không thay đổi ý định một cách bất thường, nhưng khi con người thay đổi (ví dụ: ăn năn tội lỗi hay phản loạn), Ngài ứng xử khác đi trên cơ sở cùng một nguyên tắc bất biến của Ngài (công bình, thánh khiết, yêu thương).
Tương tự, những cảm xúc như giận dữ, thương xót của Đức Chúa Trời cũng cần được hiểu trong ánh sáng của sự bất biến. Đức Chúa Trời không giống như con người, dễ bị kích động; sự giận dữ của Ngài là phản ứng thánh khiết đối với tội lỗi, và sự thương xót của Ngài phản ánh tình yêu vĩnh cửu.
Về sự đau khổ: Cựu Ước nhiều lần mô tả Đức Chúa Trời “cùng chịu gian nan” (Ê-sai 63:9) và “lòng ta thổn thức” (Giê-rê-mi 31:20). Tân Ước bày tỏ rõ hơn qua Chúa Giê-xu Christ. Chúa Giê-xu là Đức Chúa Trời nhập thể, Ngài đã trải nghiệm mọi thử thách, đau đớn, và cái chết. Trên thập tự giá, Đấng Christ gánh tội lỗi thế gian, và chính trong giây phút đó, Ngài chịu sự phân cách với Chúa Cha (Mác 15:34). Điều này cho thấy Đức Chúa Trời, trong thân vị của Chúa Con, đã tự nguyện trải nghiệm đau khổ vì cớ chúng ta. Điều này không có nghĩa là bản tính thần linh bị tổn thương hay thay đổi, nhưng qua mầu nhiệm nhập thể, Đức Chúa Trời đã bày tỏ lòng thương xót sâu xa.
IV. Sự Cân Bằng Kinh Thánh: Bất Khả Thụ Cảm và Khả Thụ Cảm
Qua nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta thấy cả hai khía cạnh đều có nền tảng. Để tránh cực đoan, chúng ta cần giữ thế cân bằng:
- Đức Chúa Trời là thần linh, vô hạn, bất biến trong bản tính, mục đích và lời hứa. Ngài không bị chi phối bởi những xúc động bất ổn như con người. Sự bất biến của Ngài đảm bảo rằng Ngài luôn đáng tin cậy, công bình và trung tín.
- Đức Chúa Trời không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là Đấng có tương quan với con người. Ngài yêu thương, thương xót, ghét tội lỗi, và có thể đau buồn vì sự phản loạn của chúng ta. Qua sự nhập thể của Chúa Giê-xu, Đức Chúa Trời đã đồng cảm với nỗi đau nhân loại một cách trọn vẹn.
Một cách hiểu thần học phổ biến là: Đức Chúa Trời, trong bản chất thần linh, là bất khả thụ cảm (không bị ép buộc đau khổ bởi thụ tạo), nhưng Ngài có thể tự nguyện chọn trải nghiệm đau khổ qua thân vị Chúa Con và qua sự hiện diện của Ngài với dân sự. Như vậy, sự khả thụ cảm không phải là một đặc tính bắt buộc của bản tính Đức Chúa Trời, mà là sự biểu lộ tự nguyện của tình yêu Ngài đối với con người.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc
Hiểu biết đúng về sự bất khả thụ cảm và khả thụ cảm của Đức Chúa Trời mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho đức tin và cuộc sống hằng ngày:
- An ủi trong đau khổ: “Vì chúng ta không có thầy tế lễ thượng phẩm không thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta” (Hê-bơ-rơ 4:15). Chúa Giê-xu đã trải qua mọi đau đớn thể xác, cô đơn, phản bội, và sự chết. Do đó, khi chúng ta đau khổ, chúng ta có thể đến với Ngài, biết rằng Ngài thấu hiểu và đồng cảm. Đức Chúa Trời không xa cách; Ngài gần gũi với người có lòng đau thương.
- Tin cậy vào sự trung tín của Chúa: “Ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi.” (Ma-la-chi 3:6). Lời hứa của Ngài là chắc chắn, ân điển của Ngài không dao động. Dù hoàn cảnh thay đổi, Đức Chúa Trời vẫn một lòng yêu thương và thành tín. Điều này cho chúng ta nền tảng vững chắc để sống và hy vọng.
- Đừng làm buồn Đức Thánh Linh: Kinh Thánh cảnh báo: “Anh em chớ làm buồn Đức Thánh Linh của Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 4:30). Mặc dù Đức Chúa Trời bất biến, nhưng Ngài có thể buồn vì tội lỗi của chúng ta. Điều này nhắc nhở chúng ta sống thánh khiết, vâng lời, và giữ mối tương giao mật thiết với Chúa.
- Cầu nguyện với sự tin quyết: Vì Chúa lắng nghe, cảm thương, và đáp lời phù hợp với ý muốn tốt lành của Ngài, chúng ta có thể cầu nguyện cách tự tin. Ngài không thay đổi nên Ngài luôn đáng để chúng ta kêu cầu.
- Hiểu rõ tình yêu của Chúa: Dù là Đấng tối cao, quyền năng, Chúa đã tự hạ mình, chịu đau khổ vì yêu thương chúng ta. Điều đó thúc đẩy chúng ta yêu mến Ngài và yêu thương người khác.
Kết Luận
Học thuyết về sự bất khả thụ cảm và khả thụ cảm của Đức Chúa Trời là một chủ đề phong phú, mời gọi chúng ta suy ngẫm sâu sắc về bản tính của Đấng chúng ta tôn thờ. Kinh Thánh trình bày Đức Chúa Trời vừa bất biến, vừa có tương quan cảm xúc với con người. Hai khía cạnh không loại trừ nhau, nhưng bổ sung để bày tỏ một Đức Chúa Trời vĩ đại, thánh khiết, đầy tình yêu và lòng thương xót. Khi chúng ta nắm vững sự cân bằng này, đức tin của chúng ta sẽ vững vàng hơn, lòng kính sợ và yêu mến Chúa càng sâu đậm hơn.
Hãy tiếp tục nghiên cứu Lời Chúa để hiểu biết Ngài nhiều hơn, và để sự hiểu biết ấy biến đổi đời sống chúng ta mỗi ngày.