Các Chủ Đề Cơ Đốc Giáo Trong 'Con Ngựa Và Cậu Bé'
Trong thế giới văn chương Cơ Đốc, ít có tác giả nào khéo léo dệt những lẽ thật thuộc linh vào câu chuyện giả tưởng như C.S. Lewis. Bộ truyện Biên Niên Sử Narnia không chỉ là hành trình phiêu lưu mà còn là một bức tranh sống động về đức tin. Con Ngựa và Cậu Bé (tựa gốc: The Horse and His Boy), cuốn thứ ba theo thứ tự xuất bản và thứ năm theo dòng thời gian Narnia, là một câu chuyện đặc biệt về cuộc chạy trốn, ơn gọi và sự quan phòng nhiệm mầu. Qua hành trình của cậu bé Shasta và chú ngựa biết nói Bree, Lewis mở ra những giáo lý nền tảng về bản tính Đức Chúa Trời, sự biến đổi, ân điển và ý chỉ tối cao. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá các chủ đề Cơ Đốc giáo trong tác phẩm, soi chiếu dưới ánh sáng của Kinh Thánh.
Xuyên suốt câu chuyện, Shasta cảm thấy mình bị bỏ rơi, lang thang trong sự nghèo khó và không biết nguồn gốc thật của mình. Hành trình từ Calormen lạnh lùng, nô lệ về phương Bắc, xứ sở tự do Narnia, là hình ảnh của một Cơ Đốc nhân đi từ chốn tối tăm, lầm lạc về với Đấng Christ. Điểm nhấn thuộc linh mạnh mẽ nhất là sự hiện diện và can thiệp của Aslan—Đấng Christ trong thế giới Narnia—một cách kín đáo, bí ẩn nhưng đầy quyền năng.
Trong chương 11, Shasta, trong cơn mệt mỏi và cô độc, cảm thấy có một Sự Hiện Diện khổng lồ bước bên cạnh mình trong sương mù. Chỉ sau một cuộc đối thoại, cậu mới nhận ra đó là Aslan. Aslan tiết lộ chính Ngài đã dẫn dắt mọi bước ngoặt trong cuộc đời Shasta: “Ta là Sư Tử đã thúc ngựa cho ngươi gặp Aravis. Ta là Sư Tử đã khiến mèo an ủi ngươi giữa đống mộ phần. Ta là Sư Tử đã đưa những con lừa câm mà ngươi chưa bao giờ thấy đến với ngươi, để những con sư tử đến gần và khiến chiếc thuyền đến bờ kịp lúc để ngươi có thể gặp tên lính canh và cảnh báo cho mọi người.” Lời tuyên bố này là hiện thân sống động của lẽ thật Kinh Thánh trong sách Rô-ma 8:28: “Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định.”
(Rô-ma 8:28). Sự quan phòng của Đức Chúa Trời (Providentia Dei) không phải lúc nào cũng rõ ràng, đôi khi Ngài hành động qua những sự kiện tưởng như ngẫu nhiên, đau khổ hay mất mát, nhưng với mục đích tối hậu là điều thiện lành cho con dân Ngài.
Aslan cũng nói với Shasta: “Ta không nói với ngươi lịch sử của bất cứ ai ngoài chính ngươi.” Điều này nhắc nhở chúng ta về sự quan tâm cá nhân của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng chăn hiền lành, biết rõ từng con chiên (Giăng 10:14). Hành trình đức tin của mỗi người là độc nhất, được Ngài cẩn thận dẫn dắt, ngay cả khi chúng ta, như Shasta, hoàn toàn mù tịt về sự dẫn dắt ấy.
Hai nhân vật chính, Shasta và Bree, đều mang trong mình những tổn thương và định kiến từ quá khứ cần được chữa lành và biến đổi. Shasta lớn lên với danh phận một đứa trẻ nghèo bị chối bỏ, từ đó hình thành nên tâm lý tự ti. Bree, một con ngựa chiến của Narnia bị bắt về Calormen, luôn tự hào về xuất thân “phía Bắc” của mình nhưng lại chất chứa nỗi sợ hãi sâu kín về những con sư tử và sự yếu đuối bên trong.
Sự biến đổi của Shasta diễn ra khi cậu khám phá ra danh tính thật của mình: cậu không phải là con của một ngư dân nghèo, mà là Cor, con trai của vua Lune xứ Archenland, và là anh trai sinh đôi của Corin—một hoàng tử bị đánh cắp. Sự thật này giải phóng cậu khỏi mặc cảm và cho cậu một danh phận mới. Đây là hình ảnh đẹp đẽ của sự cứu chuộc và làm con nuôi trong Đấng Christ. Kinh Thánh chép: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời, là ban cho những kẻ tin danh Ngài.”
(Giăng 1:12). Chúng ta, từng là kẻ xa lạ, tội lỗi, được ban cho một danh phận mới: con cái của Vua trên muôn vua (Ê-phê-sô 2:19).
Trong khi đó, Bree phải đối diện với sự kiêu ngạo và nỗi sợ của chính mình. Chú ngựa này luôn muốn được xem là dũng cảm và thuần chủng Narnia, nhưng khi đối diện với Aslan, tất cả vẻ ngoài hào nhoáng đều tan biến. Aslan không trách mắng Bree, nhưng sự hiện diện thánh khiết của Ngài khiến Bree nhận ra sự thật về bản thân. Đây chính là công tác của Đức Thánh Linh—“khi Ngài đến thì sẽ khiến thế gian tự cáo về tội lỗi…” (Giăng 16:8). Sự biến đổi thật (metanoia – repentance, sự ăn năn) bắt đầu khi chúng ta thành thật trước mặt Chúa. Bree học được bài học về sự khiêm nhường thật, không còn dựa trên quá khứ huy hoàng hay nỗ lực tự cứu mình.
Một chủ đề xuyên suốt là việc các nhân vật sống đúng với bản chất thật của mình. Aravis, một tiểu thư Calormen cao ngạo, học bài học về sự đồng cảm và trách nhiệm. Chú ngựa Hwin, khiêm tốn và dịu dàng, lại là người đầu tiên nhận ra và thờ phượng Aslan. Lewis nhấn mạnh rằng mỗi sinh vật trong Narnia—từ người nói được đến thú biết nói—đều có một “bản chất” (nature) đích thực. Sự suy đồi xảy ra khi họ phản bội bản chất ấy (như những kẻ phản bội Narnia) hoặc không nhận ra nó (như Shasta).
Điều này tương ứng với giáo lý về sự kêu gọi (calling) trong Kinh Thánh. Đức Chúa Trời tạo dựng mỗi chúng ta với một mục đích. Sứ đồ Phao-lô khích lệ: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.”
(1 Cô-rinh-tô 10:31). Shasta (Cor) tìm thấy định mệnh của mình không chỉ là một hoàng tử, mà là một vị vua công bình, người sẽ cai trị với lòng nhân từ đặc biệt dành cho những kẻ thấp hèn nhất—vì chính cậu đã từng sống trong cảnh ấy. Ơn gọi của cậu được định hình bởi những trải nghiệm đau thương, giống như cách Chúa dùng mọi điều trong đời sống chúng ta để trang bị cho chức vụ Ngài dành cho ta (2 Cô-rinh-tô 1:3-4).
Bối cảnh xuất phát của câu chuyện là đế quốc Calormen, nơi chứa đầy sự trói buộc, chủ nghĩa vật chất và tôn thờ hình tượng (thần Tash), tương phản hoàn toàn với Narnia—vùng đất của tự do, không khí trong lành và sự thờ phượng Aslan. Cuộc chạy trốn về phương Bắc của nhóm bạn tượng trưng cho cuộc xuất hành khỏi cảnh nô lệ để đến vùng đất hứa.
Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời giải phóng dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ Ai Cập (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:2). Trong Tân Ước, Đấng Christ giải phóng chúng ta khỏi ách nô lệ của tội lỗi và sự chết: “Vậy nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật được tự do.”
(Giăng 8:36). Tự do thật không chỉ là thoát khỏi xiềng xích thể xác (như Shasta thoát khỏi người cha nuôi độc ác), mà còn là sự giải phóng tâm linh khỏi những trói buộc của quá khứ, mặc cảm, tội lỗi và sợ hãi (như Bree được tự do khỏi nỗi sợ và sự kiêu ngạo).
Hình ảnh Aslan cào vào lưng Aravis để lại những vết sẹo, như một sự nhắc nhở về nỗi đau cô đã vô tình gây ra cho nữ nô lệ của mình. Sự tự do không có nghĩa là vô trách nhiệm. Tự do trong Đấng Christ đi đôi với trách nhiệm và tình yêu thương (Ga-la-ti 5:13).
1. Nhận Biết Sự Quan Phòng Trong Hành Trình Đức Tin: Giống như Shasta, chúng ta thường không nhận ra bàn tay Chúa dẫn dắt trong những khó khăn, “sự tình cờ” hay thậm chí là những thất bại. Hãy tập có thói quên nhìn lại và tạ ơn Chúa về những sự kiện trong quá khứ, tin rằng Ngài đang và sẽ tiếp tục dẫn dắt chúng ta (Châm ngôn 3:5-6).
2. Kinh Nghiệm Sự Biến Đổi Từ Danh Phận Mới: Chúng ta cần sống đúng với danh phận “con cái Đức Chúa Trời” mỗi ngày. Điều đó có nghĩa là từ bỏ những tư tưởng tự ti, tội lỗi của “con người cũ” và mặc lấy bản tính mới trong sự công bình và thánh sạch (Ê-phê-sô 4:22-24).
3. Sống Trọn Vẹn Ơn Gọi Cá Nhân: Đức Chúa Trời có một kế hoạch độc đáo cho mỗi chúng ta. Thay vì so sánh hay ghen tị, hãy tìm kiếm và trung tín trong sự kêu gọi Ngài dành riêng cho mình, dù đó là trong gia đình, công việc hay hội thánh địa phương.
4. Tìm Kiếm Sự Tự Do Thật Trong Chúa: Hãy tự hỏi: “Tôi còn đang bị trói buộc bởi điều gì? Mặc cảm? Tham vọng? Sợ hãi? Một tội lỗi nào đó?”. Hãy mang những gánh nặng đó đến với Chúa Giê-xu, Đấng hứa ban sự yên nghỉ và tự do thật (Ma-thi-ơ 11:28).
Con Ngựa và Cậu Bé là một câu chuyện tuyệt vời về ân điển. Nó cho chúng ta thấy rằng ngay cả khi chúng ta không nhận biết, Aslan—Đấng Christ của chúng ta—vẫn đang hành động. Ngài dẫn dắt cuộc hành trình, sửa trị tính kiêu ngạo, chữa lành những vết thương, ban cho một danh phận mới và giải phóng chúng ta để chúng ta có thể chạy đua về Nhà thật sự. Câu chuyện nhắc nhở chúng ta rằng mọi hành trình cá nhân đều nằm trong câu chuyện lớn hơn về sự cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Dù chúng ta đang ở trong “thung lũng đầy sương mù” của cuộc đời, hãy tin cậy rằng Sư Tử Giu-đa, Đấng đã thắng trận, đang đồng hành cùng chúng ta, và Ngài biết rõ con đường phía trước. Hãy tiếp tục chạy về hướng Bắc—hướng về Narnia, hướng về Thiên Quốc—nơi mà mọi nước mắt sẽ được lau sạch, và mọi danh phận trong Ngài sẽ được hoàn toàn bày tỏ.