Tà thuyết Pneumatomachian / Thuyết Macedonia là gì?

Trong lịch sử Hội Thánh buổi đầu, sau khi công đồng Nicaea (năm 325 SCN) khẳng định thần tính đầy đủ của Chúa Con (Chúa Giê-xu Christ) chống lại tà thuyết Arian, một cuộc tranh luận thần học mới lại nổi lên xoay quanh thân vị và thần tính của Đức Thánh Linh. Một nhóm, bị những người bảo vệ chính thống giáo đặt tên là Pneumatomachian (từ tiếng Hy Lạp: Pneuma - "Thánh Linh" và machomai - "chiến đấu/chống lại", nghĩa là "Những Kẻ Chống Lại Thánh Linh"), hay còn được gọi là Thuyết Macedonia, đã phủ nhận thần tính đầy đủ của Đức Thánh Linh, hạ Ngài xuống hàng một tạo vật hoặc một quyền năng thần thánh cấp dưới. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu về nguồn gốc, giáo lý sai lạc này và đối chiếu với lẽ thật Kinh Thánh để khẳng định thân vị và thần tính trọn vẹn của Đức Thánh Linh.

Nhóm Pneumatomachian xuất hiện vào khoảng giữa thế kỷ thứ 4, sau Công đồng Nicaea. Mặc dù tên gọi "Thuyết Macedonia" gắn liền với Giám mục Macedonia I của Constantinopolis (khoảng năm 342-360), người được cho là đã chối bỏ thần tính của Thánh Linh, nhưng một số học giả cho rằng ông có thể không phải là người sáng lập. Nhóm này bao gồm nhiều người theo thuyết Bán-Arian (semi-Arian), những người chấp nhận Chúa Con "giống như" (homoiousios) Đức Chúa Cha nhưng từ chối đồng bản thể (homoousios), và họ áp dụng lập luận tương tự cho Đức Thánh Linh. Họ thừa nhận Thánh Linh là thánh, có quyền năng, nhưng không phải là Đức Chúa Trời. Họ xem Ngài như một "tạo vật siêu việt" hay một "sứ giả" của Đức Chúa Trời, đứng dưới quyền Chúa Cha và Chúa Con.

Những người bảo vệ chính thống giáo vĩ đại chống lại tà thuyết này là ba "Giám mục Cappadocia": Basil of Caesarea (Basil Cả), Gregory of Nazianzus, và Gregory of Nyssa. Đặc biệt, tác phẩm "Về Đức Thánh Linh" (De Spiritu Sancto) của Basil Cả là một luận chiến thần học mạnh mẽ bảo vệ thần tính của Thánh Linh. Cuộc tranh luận này dẫn đến sự bổ sung của điều khoản về Đức Thánh Linh vào Tín Điều Nicaea, hình thành nên Tín Điều Nicaea-Constantinopolis năm 381, tuyên xưng: "Tôi tin Đức Thánh Linh, là Chúa và Đấng ban sự sống... Ngài cùng được tôn thờ và vinh hiển với Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con."

Giáo lý chính của nhóm Pneumatomachian có thể được tóm tắt và phản bác bằng Kinh Thánh như sau:

1. Phủ nhận thần tính đầy đủ của Đức Thánh Linh: Họ cho rằng Thánh Linh chỉ là một tạo vật cao trọng nhất hoặc một sự ban cho của Đức Chúa Trời, chứ không phải là Đức Chúa Trời.

• Phản bác Kinh Thánh: Kinh Thánh gán cho Thánh Linh những thuộc tính chỉ thuộc về Đức Chúa Trời.
  • Toàn tại (Omnipresence): Thánh Linh hiện diện khắp nơi (Thi Thiên 139:7-10). "Tôi sẽ đi đâu xa Thần Chúa? Tôi sẽ trốn đâu khỏi mặt Chúa?"
  • Toàn tri (Omniscience): Thánh Linh thấu hiểu mọi sự, ngay cả những điều sâu nhiệm của Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 2:10-11). "Vả, Đức Chúa Trời đã dùng Đức Thánh Linh để bày tỏ những sự đó cho chúng ta, vì Đức Thánh Linh dò xét mọi sự, cả đến sự sâu nhiệm của Đức Chúa Trời nữa."
  • Tham gia vào công cuộc sáng tạo: Thánh Linh hiện diện và hành động trong công trình sáng tạo (Sáng Thế Ký 1:2; Gióp 33:4). "Thần Đức Chúa Trời vận hành trên mặt nước."

2. Phủ nhận thân vị (personhood) của Đức Thánh Linh: Họ có khuynh hướng xem Thánh Linh chỉ là một quyền năng vô ngã (impersonal force), giống như "quyền phép" của Đức Chúa Trời.

• Phản bác Kinh Thánh: Kinh Thánh mô tả Thánh Linh với đầy đủ các đặc tính của một thân vị:
  • Có trí tuệ, ý chí, và tình cảm: Thánh Linh biết (1 Cô 2:11), quyết định (1 Cô 12:11), có thể bị làm buồn (Ê-phê-sô 4:30). "Chớ làm buồn Đức Thánh Linh của Đức Chúa Trời." (Từ "làm buồn" - lypeite trong tiếng Hy Lạp - chỉ áp dụng cho một thân vị).
  • Có các mối quan hệ: Thánh Linh nói (Công vụ 8:29; 13:2), dạy dỗ (Giăng 14:26), làm chứng (Giăng 15:26), ngăn cản (Công vụ 16:6-7).
  • Được xưng là "Ngài" (Personal Pronoun): Trong nguyên văn Hy Lạp, danh từ "Thánh Linh" (Pneuma) là trung tính, nhưng khi nói về Đức Thánh Linh, Kinh Thánh thường sử dụng đại từ nam tính (ekeinos - "Ngài") để chỉ về Ngài, nhấn mạnh thân vị (xem Giăng 14:26; 15:26; 16:13-14).

3. Phủ nhận sự đồng đẳng và đồng vinh của Thánh Linh với Chúa Cha và Chúa Con:

• Phản bác Kinh Thánh:
  • Công thức rửa tội: Chúa Giê-xu truyền lệnh làm phép báp-tem "nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh" (Ma-thi-ơ 28:19). Ba Danh này được đặt ngang hàng trong một cụm từ duy nhất, ám chỉ sự hiệp một và bình đẳng về thẩm quyền thần thượng.
  • Lời chào phước của Sứ đồ Phao-lô: "Nguyền xin ân điển của Đức Chúa Jêsus Christ, sự yêu thương của Đức Chúa Trời, và sự giao thông của Đức Thánh Linh ở với anh em hết thảy!" (2 Cô-rinh-tô 13:14). Ba thân vị được đề cập cách riêng biệt nhưng hiệp một trong một phước lành duy nhất.
  • Sự dối gạt Thánh Linh chính là dối gạt Đức Chúa Trời: Trong câu chuyện A-na-nia và Sa-phi-ra, Phi-e-rơ tuyên bố: "Anh ngươi đã đặt Sa-tan đầy lòng ngươi, đặng nó dỗ anh nói dối cùng Đức Thánh Linh... Ngươi chẳng nói dối loài người, nhưng nói dối Đức Chúa Trời" (Công vụ 5:3-4). Điều này chứng minh rằng nói dối Đức Thánh Linh chính là nói dối Đức Chúa Trời.

Việc bảo vệ thần tính và thân vị của Đức Thánh Linh không chỉ là một cuộc tranh luận trí thức, mà có những hệ quả sâu sắc cho đức tin và sự cứu rỗi:

1. Sự Cứu Rỗi: Nếu Đức Thánh Linh không phải là Đức Chúa Trời, thì Ngài không có quyền năng thần thượng để tái sanh chúng ta (Giăng 3:5-8), khiến chúng ta trở nên con cái Đức Chúa Trời (Rô-ma 8:14-16), và đóng ấn chúng ta cho ngày cứu chuộc (Ê-phê-sô 1:13-14). Chỉ một Đấng có thần tính mới có thể ban sự sống đời đời và biến đổi tấm lòng bằng đá thành tấm lòng bằng thịt (Ê-xê-chi-ên 36:26-27).

2. Sự Thờ Phượng: Chúng ta chỉ được phép thờ phượng Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 4:10). Nếu Đức Thánh Linh là Đức Chúa Trời, việc tôn thờ, cầu nguyện cùng, và tôn vinh Ngài là hoàn toàn chính đáng. Nếu Ngài chỉ là tạo vật, thì việc thờ phượng Ngài trở thành thờ lạy tạo vật, là sự thờ hình tượng.

3. Sự Mặc Khải và Hướng Dẫn: Thẩm quyền của Kinh Thánh và sự dẫn dắt của Hội Thánh phụ thuộc vào Đấng "là Thần lẽ thật" và sẽ dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Một thần linh thụ tạo không thể đảm bảo cho lẽ thật tuyệt đối và vĩnh cửu của Đức Chúa Trời.

Hiểu biết đúng đắn về Đức Thánh Linh không phải chỉ để tranh luận, mà để sống trong mối tương giao thực với Ngài.

1. Nhận Biết và Tôn Trọng Sự Hiện Diện Của Thánh Linh: Vì Thánh Linh là Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta, chúng ta cần ý thức sự hiện diện của Ngài trong mọi phương diện đời sống. Điều này dẫn đến sự kính sợ, thánh khiết và lòng biết ơn. Khi cầu nguyện, chúng ta biết rằng "Đức Thánh Linh... ghé thế trong sự yếu đuối chúng ta... Ngài cầu thay cho các thánh đồ theo ý muốn của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 8:26-27). Chúng ta có thể cầu nguyện trực tiếp với Đức Thánh Linh, tôn vinh và tạ ơn Ngài.

2. Phó Thác và Vâng Phục Sự Dạy Dỗ Của Ngài: Là "Thầy" (Didaskalos) của chúng ta (Giăng 14:26), chúng ta cần khiêm nhường học hỏi từ sự dạy dỗ của Ngài qua Lời Chúa. Mỗi lần đọc Kinh Thánh, hãy cầu xin Đấng đã soi dẫn Kinh Thánh mở mắt tâm linh để hiểu và vâng theo.

3. Không Làm Buồn Thánh Linh: Mệnh lệnh trong Ê-phê-sô 4:30 trở nên nghiêm trọng hơn khi chúng ta nhận biết Đấng chúng ta làm buồn không phải là một sức mạnh vô tri, mà là chính Đức Chúa Trời đang ngự trong chúng ta. Đời sống nói dối, giận dữ phàm tục, trộm cắp, nói lời hư không, cay đắng... tất cả đều làm phiền lòng Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:25-31).

4. Sống Bởi Thánh Linh và Kết Quả Thánh Linh: Sự nên thánh là công việc của Thánh Linh trong chúng ta. "Nếu chúng ta nhờ Thánh Linh mà sống, thì cũng hãy bước theo Thánh Linh vậy" (Ga-la-ti 5:25). Thay vì cố gắng tự lực, chúng ta học tập buông bỏ, tin cậy và để cho trái Thánh Linh - yêu thương, vui mừng, bình an... - được lớn lên trong đời sống mình (Ga-la-ti 5:22-23).

5. Can Đảm Làm Chứng: Chúa Giê-xu hứa rằng khi Đức Thánh Linh giáng trên chúng ta, chúng ta sẽ nhận lấy quyền phép để làm chứng về Ngài (Công vụ 1:8). Sự hiện diện của Đức Chúa Trời Thánh Linh trong chúng ta ban cho năng quyền, sự khôn ngoan và lời nói đúng lúc để chia sẻ Phúc Âm.

Tà thuyết Pneumatomachian, dù đã bị bác bỏ từ thế kỷ thứ 4, nhưng tinh thần của nó vẫn có thể âm thầm tồn tại ngày nay qua việc xem thường, phớt lờ, hoặc có một nhận thức sai lệch về Đức Thánh Linh. Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta tuyên xưng cùng một đức tin với Hội Thánh chân chính trải qua mọi thời đại: Tin nhận Đức Thánh Linh là Đức Chúa Trời trọn vẹn, thân vị trọn vẹn, đồng bản thể, đồng đẳng và đồng vinh hiển với Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con.

Sự hiểu biết này không chỉ bảo vệ chúng ta khỏi sai lầm, mà còn mở ra một đời sống phong phú, đầy tràn và đắc thắng trong Đấng Christ, qua quyền năng của Đức Thánh Linh. Nguyện xin chúng ta luôn sống và bước đi trong Thánh Linh, để vinh hiển của Ba Ngôi Đức Chúa Trời được tỏ ra trong Hội Thánh và qua Hội Thánh cho đến đời đời. A-men.