Khải thị tiệm tiến liên quan đến sự cứu rỗi là gì?

Giới Thiệu

Trong quá trình nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta khám phá rằng Đức Chúa Trời không bày tỏ toàn bộ chương trình cứu rỗi của Ngài trong một lần, nhưng qua nhiều thời kỳ và nhiều cách. Điều này được gọi là "khải thị tiệm tiến" (progressive revelation). Khải thị tiệm tiến liên quan đến sự cứu rỗi có nghĩa là kế hoạch cứu chuộc loài người của Đức Chúa Trời được mặc khải dần dần qua lịch sử, từ Sáng-thế Ký đến Khải Huyền, và đạt đến đỉnh điểm nơi Chúa Giê-xu Christ. Hiểu được nguyên tắc này giúp chúng ta tránh những hiểu lầm khi đọc Kinh Thánh, thấy được sự nhất quán của Lời Đức Chúa Trời, và càng thêm tin cậy vào sự thành tín của Ngài.

I. Khải thị tiệm tiến là gì?

Khải thị tiệm tiến (progressive revelation) là khái niệm mô tả cách Đức Chúa Trời dần dần bày tỏ chính Ngài và ý muốn của Ngài cho con người, theo từng giai đoạn lịch sử, phù hợp với khả năng tiếp nhận của họ. Trong tiếng Hy Lạp, "khải thị" là apokalypsis (ἀποκάλυψις), có nghĩa là "vén màn, bóc trần". Đức Chúa Trời vén màn cho con người thấy những điều Ngài muốn họ biết, nhưng Ngài làm điều đó một cách từ từ.

Kinh Thánh minh chứng rõ ràng nguyên tắc này. Hê-bơ-rơ 1:1-2 viết: "Đức Chúa Trời, sau khi phán dạy tổ phụ chúng ta nhiều lần nhiều cách bởi các tiên tri, đến những ngày sau rốt nầy phán dạy chúng ta bởi Con Ngài." Chúa Giê-xu cũng nói với các môn đồ: "Ta còn nhiều điều nói với các ngươi nữa; nhưng bây giờ các ngươi chẳng thể gánh nổi." (Giăng 16:12). Ngài hứa rằng Thánh Linh sẽ dẫn dắt họ vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Qua đó, chúng ta thấy sự mặc khải là một quá trình tiệm tiến, đạt đến sự trọn vẹn trong Đức Chúa Giê-xu Christ.

II. Sự tiệm tiến của mặc khải về cứu rỗi qua Cựu Ước

Sự cứu rỗi (sōtēria trong tiếng Hy Lạp) không được bày tỏ ngay lập tức, nhưng được hé mở từng bước qua các giai đoạn khác nhau trong Cựu Ước, chuẩn bị cho sự xuất hiện của Đấng Cứu Thế.

1. Lời hứa ban đầu (Proto-Evangelium)

Ngay sau khi tội lỗi xâm nhập thế gian (Sáng-thế Ký chương 3), Đức Chúa Trời đã hứa về một Đấng sẽ chiến thắng Sa-tan: "Ta sẽ làm cho mầy cùng người nữ, dòng dõi mầy cùng dòng dõi người nữ thù nghịch nhau. Người sẽ giày đạp đầu mầy, còn mầy sẽ cắn gót chân người." (Sáng-thế Ký 3:15). Đây được gọi là Proto-Evangelium (tin lành đầu tiên), báo trước Đấng Cứu Thế sẽ sinh ra bởi người nữ, chịu đau đớn nhưng cuối cùng đánh bại kẻ thù. Lời hứa này đặt nền tảng cho toàn bộ kế hoạch cứu rỗi.

2. Giao ước với Áp-ra-ham

Đức Chúa Trời kêu gọi Áp-ra-ham và hứa rằng qua dòng dõi ông, mọi dân tộc sẽ được ban phước (Sáng-thế Ký 12:1-3; 15; 17). Giao ước này xác định rằng sự cứu rỗi sẽ đến từ dân Y-sơ-ra-ên, và đặc biệt qua một cá nhân - Đấng Mê-si (Mashiach - người được xức dầu). Tân Ước xác nhận Chúa Giê-xu là dòng dõi của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:16), qua Ngài mà phước lành đến với muôn dân.

3. Luật pháp Môi-se và hệ thống tế lễ

Khi dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập, Đức Chúa Trời ban cho họ luật pháp qua Môi-se tại núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 20). Mục đích của luật pháp là bày tỏ tội lỗi (Rô-ma 3:20) và dẫn con người đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Hệ thống tế lễ trong sách Lê-vi Ký dạy rằng không có sự tha tội nếu không đổ huyết (Hê-bơ-rơ 9:22). Các của lễ chuộc tội là hình bóng của sự chết chuộc tội hoàn hảo của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 10:1-14). Đặc biệt, Lễ Vượt Qua (Xuất 12) với chiên con không tì vết báo trước Chúa Giê-xu là Chiên Con của Đức Chúa Trời, chịu chết để cứu chúng ta khỏi án phạt tội lỗi (1 Cô-rinh-tô 5:7).

4. Các lời tiên tri về Đấng Mê-si và giao ước mới

Các tiên tri dần dần mở rộng sự hiểu biết về Đấng Mê-si và bản chất của sự cứu rỗi. Ê-sai 53 mô tả chi tiết sự thương khó, sự chết đền tội và sự sống lại của Đấng Mê-si. Giê-rê-mi 31:31-34 tiên báo về giao ước mới, trong đó Đức Chúa Trời sẽ tha thứ tội lỗi và viết luật pháp vào lòng. Ê-xê-chi-ên 36:25-27 nói về việc Đức Chúa Trời ban Thánh Linh mới để giúp dân Ngài vâng giữ luật pháp. Những lời tiên tri này chỉ ra rằng sự cứu rỗi không chỉ là giải phóng thể xác khỏi kẻ thù, mà là sự biến đổi tâm linh, sự tha tội, và mối quan hệ mới với Đức Chúa Trời.

III. Sự hoàn thành mặc khải trong Tân Ước

Chúa Giê-xu Christ là sự mặc khải trọn vẹn của Đức Chúa Trời và của kế hoạch cứu rỗi. Giăng 1:14,18 tuyên bố: "Ngôi Lời đã trở nên xác thịt... Chẳng hề có ai thấy Đức Chúa Trời; chỉ Con một ở trong lòng Cha, là Đấng đã giãi bày Cha cho chúng ta." Chúa Giê-xu phán: "Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha." (Giăng 14:6). Qua sự chết và sống lại của Ngài, Ngài hoàn thành sự cứu chuộc (Hê-bơ-rơ 9:12). Sau khi phục sinh, Ngài giải thích cho các môn đồ rằng mọi điều trong Cựu Ước đều nói về Ngài (Lu-ca 24:27).

Các sứ đồ, dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh, đã mở rộng sự hiểu biết về ý nghĩa của sự chết và sống lại của Đấng Christ cho cả người Do Thái lẫn Dân Ngoại. Ê-phê-sô 3:4-6 nói về sự mầu nhiệm đã được bày tỏ rằng Dân Ngoại cũng được đồng kế tự, đồng một thân, đồng phần lời hứa trong Đấng Christ. Các thư tín trình bày giáo lý về ân điển, đức tin, sự xưng công bình (Rô-ma 1:16-17; 3:21-26), sự tái sinh (Giăng 3:3), và sự bảo đảm của sự cứu rỗi qua ấn chứng của Thánh Linh (Ê-phê-sô 1:13-14).

Sách Khải Huyền cho thấy kết cục của sự cứu rỗi: Chúa Giê-xu sẽ trở lại, phán xét thế gian, và lập nên trời mới đất mới, nơi sự cứu rỗi được hoàn tất và dân Ngài sẽ ở với Ngài đời đời.

IV. Vai trò của Thánh Linh trong khải thị tiệm tiến

Thánh Linh là Đấng hành động trong toàn bộ quá trình mặc khải. Ngài cảm động các tiên tri để họ nói ra lời Đức Chúa Trời (2 Phi-e-rơ 1:21). Ngài dạy dỗ các sứ đồ nhớ lại và hiểu những lời Chúa Giê-xu (Giăng 14:26; 16:13). Ngài cũng mở mắt thuộc linh của chúng ta để chúng ta có thể hiểu Lời Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 2:12-14). Ngày nay, Thánh Linh tiếp tục dạy dỗ và áp dụng lẽ thật của Kinh Thánh vào đời sống chúng ta, giúp chúng ta lớn lên trong sự hiểu biết về sự cứu rỗi.

V. Tầm quan trọng của hiểu biết về khải thị tiệm tiến trong việc giải kinh

Hiểu biết về khải thị tiệm tiến giúp chúng ta giải thích Kinh Thánh cách chính xác:

• Tránh việc đọc Cựu Ước một cách cô lập, không thấy sự ứng nghiệm trong Tân Ước, hoặc áp dụng trực tiếp những luật lệ đã được hoàn thành trong Đấng Christ (ví dụ: các nghi lễ về thức ăn, ngày Sa-bát).
• Nhận ra sự phát triển của các giáo lý: ví dụ, sự cứu rỗi trong Cựu Ước cũng dựa trên đức tin (Sáng 15:6; Hê-bơ-rơ 11), nhưng đối tượng đức tin là lời hứa của Đức Chúa Trời, chưa được bày tỏ rõ ràng như trong Tân Ước. Điều này giúp chúng ta thấy sự nhất quán của ân điển Đức Chúa Trời xuyên suốt.
• Thấy được tính nhất quán của Kinh Thánh: Cựu Ước chuẩn bị, Tân Ước hoàn thành. Mọi sự đều hướng về Chúa Giê-xu, trung tâm của lịch sử cứu rỗi.

VI. Ứng dụng thực tiễn trong đời sống Cơ Đốc nhân

Hiểu biết về khải thị tiệm tiến không chỉ là kiến thức thần học, mà còn có những ứng dụng thiết thực:

1. Nghiên cứu toàn bộ Kinh Thánh: Đọc cả Cựu Ước và Tân Ước để thấy bức tranh trọn vẹn về sự cứu rỗi. Khi đọc Cựu Ước, hãy tìm kiếm những hình bóng, lời tiên tri về Chúa Giê-xu. Điều này giúp chúng ta yêu mến Lời Chúa hơn và thấy sự phong phú của Ngài.
2. Tránh chủ nghĩa hợp pháp (legalism): Nhận biết rằng chúng ta không còn dưới luật pháp của Môi-se như một hệ thống cứu rỗi, nhưng sống dưới ân điển (Rô-ma 6:14). Điều này không có nghĩa là bỏ qua các nguyên tắc đạo đức của Cựu Ước, nhưng hiểu rằng chúng được làm trọn trong luật yêu thương của Đấng Christ (Ma-thi-ơ 22:37-40).
3. Kiên nhẫn trong sự hiểu biết thuộc linh: Ngay cả chúng ta ngày nay vẫn chưa hiểu hết mọi điều (1 Cô-rinh-tô 13:12). Thánh Linh sẽ dạy dỗ chúng ta dần dần khi chúng ta trưởng thành trong đức tin. Hãy khiêm nhường và tiếp tục học hỏi.
4. Rao truyền Phúc Âm cách rõ ràng: Giải thích cho người khác rằng sự cứu rỗi không phải do việc lành, nhưng bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, và điều này đã được bày tỏ qua toàn bộ Kinh Thánh. Sử dụng cả Cựu Ước và Tân Ước để minh chứng cho sứ điệp cứu rỗi.
5. Cảm tạ Chúa vì sự thành tín của Ngài: Qua khải thị tiệm tiến, chúng ta thấy Đức Chúa Trời luôn giữ lời hứa, dù phải trải qua hàng ngàn năm. Điều này củng cố lòng tin của chúng ta vào Ngài trong mọi hoàn cảnh.

Kết Luận

Khải thị tiệm tiến về sự cứu rỗi cho thấy sự khôn ngoan và lòng thương xót của Đức Chúa Trời, Đấng đã kiên nhẫn bày tỏ kế hoạch cứu chuộc qua các thời đại. Khi chúng ta học Lời Ngài với sự khiêm nhường và cầu xin Thánh Linh dẫn dắt, chúng ta sẽ thấy Chúa Giê-xu là trung tâm của toàn bộ Kinh Thánh và của sự cứu rỗi. Điều này củng cố đức tin và thúc đẩy chúng ta sống vì Ngài. Hãy tiếp tục đào sâu vào Lời Chúa, tìm kiếm Chúa Giê-xu trong mọi phần Kinh Thánh, và chia sẻ Phúc Âm cho mọi người.