Tóm tắt nhanh 66 sách trong Kinh Thánh là gì?

Kinh Thánh, Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16), không phải là một cuốn sách đơn lẻ mà là một thư viện thiêng liêng gồm 66 sách, được viết bởi khoảng 40 tác giả trong suốt hơn 1,500 năm, dưới sự dẫn dắt của một Đấng Tác Giả chính: Đức Thánh Linh. Hiểu được cấu trúc và thông điệp cốt lõi của từng sách là chìa khóa để nắm bắt câu chuyện vĩ đại của Đức Chúa Trời về sự sáng tạo, sự sa ngã, sự cứu chuộc và sự phục hồi cho nhân loại. Bài nghiên cứu này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan, súc tích nhưng đầy đủ về 66 sách Kinh Thánh, đặt chúng trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Cựu Ước (39 sách) là nền tảng, ghi lại giao ước của Đức Giê-hô-va với dân Y-sơ-ra-ên và chuẩn bị cho thế giới về sự giáng sinh của Đấng Mê-si. Cựu Ước có thể được chia thành bốn nhóm chính: Luật Pháp, Lịch Sử, Thi Ca & Châm Ngôn, và Các Sách Tiên Tri.

A. Ngũ Kinh (Pentateuch – 5 Sách Luật Pháp):

• Sáng Thế Ký (Genesis): Sách của những khởi nguyên. Ghi lại sự sáng tạo, sự sa ngã của loài người, cơn đại hồng thủy, và đặc biệt là giao ước của Đức Chúa Trời với các tổ phụ Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp (Giao ước Áp-ra-ham – Sáng 12:1-3). Từ ngữ Hê-bơ-rơ "Bereshit" có nghĩa "ban đầu".
• Xuất Ê-díp-tô Ký (Exodus): Kể về sự giải cứu dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ tại Ai Cập qua Môi-se, sự ban hành Luật Pháp tại núi Si-na-i (Mười Điều Răn), và việc xây dựng Đền Tạm. Chủ đề chính là sự cứu chuộc.
• Lê-vi Ký (Leviticus): Sách về sự thánh khiết. Đưa ra các luật lệ về của lễ, chức tế lễ, và sự tách biệt khỏi sự ô uế cho một dân tộc thánh. Từ "Lê-vi" chỉ về chi phái được chọn để phục vụ trong đền thờ.
• Dân Số Ký (Numbers): Ghi lại hành trình 40 năm của dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng vì sự vô tín và phản loạn, cùng với các cuộc điều tra dân số. Cho thấy hậu quả của tội lỗi và sự nhẫn nại của Đức Chúa Trời.
• Phục Truyền Luật Lệ Ký (Deuteronomy): Có nghĩa "luật pháp lần thứ hai". Là những bài giảng cuối cùng của Môi-se, nhắc lại luật pháp và kêu gọi dân sự trung tín với giao ước trước khi vào Đất Hứa. Câu chìa khóa: "Hãy hết lòng, hết ý, hết sức kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi" (Phục 6:5).

B. Các Sách Lịch Sử (12 sách):

Từ Giô-suê đến Ê-xơ-tê, kể lại lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên từ khi chiếm lấy Đất Hứa, thời kỳ các Quan Xét, sự lập nền quân chủ, sự chia cắt vương quốc (Y-sơ-ra-ên & Giu-đa), lưu đày, và trở về. Các sách này minh họa nguyên tắc: vâng lời dẫn đến phước hạnh, bất tuân dẫn đến phán xét.

• Giô-suê: Sự chiếm lấy Ca-na-an dưới sự lãnh đạo của Giô-suê. "Ta phán cùng ngươi chớ rất nản lòng, chớ kinh khủng; vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi vẫn ở cùng ngươi trong mọi nơi ngươi đi" (Giô-suê 1:9).
• Các Quan Xét: Chu kỳ tội lỗi - áp bức - kêu cầu - giải cứu qua các vị quan xét. "Trong lúc đó, không có vua nơi Y-sơ-ra-ên, ai nấy làm theo ý mình lấy làm phải" (Các Quan Xét 21:25).
• Ru-tơ: Câu chuyện về sự trung tín và tình yêu thương trong thời kỳ đen tối, chỉ về Đấng Cứu Chuộc (Goel) và là gốc tích của Vua Đa-vít.
• 1 & 2 Sa-mu-ên: Chuyển tiếp từ các Quan Xét sang thời kỳ Vua. Nêu lên đời sống của Sa-mu-ên, Sau-lơ (vua theo ý người), và Đa-vít (vua theo lòng Đức Chúa Trời).
• 1 & 2 Các Vua, 1 & 2 Sử Ký: Lịch sử các vua của vương quốc thống nhất và chia đôi. Các Vua nhấn mạnh góc nhìn chính trị & tiên tri, còn Sử Ký nhấn mạnh góc nhìn tế lễ & đền thờ.
• Ê-xơ-ra & Nê-hê-mi: Sự hồi hương từ chốn lưu đày và tái thiết đền thờ (Ê-xơ-ra) cùng vách thành Giê-ru-sa-lem (Nê-hê-mi).
• Ê-xơ-tê: Câu chuyện về sự quan phòng kỳ diệu của Đức Chúa Trời trong việc giải cứu dân Ngài khỏi âm mưu diệt chủng, dù không nhắc trực tiếp đến danh Ngài.

C. Các Sách Thi Ca & Châm Ngôn (5 sách - Thơ Văn):

Bày tỏ trải nghiệm tâm linh của con người với Đức Chúa Trời qua những cảm xúc chân thật và trí tuệ thực tiễn.

• Gióp (Job): Đối diện với vấn đề đau khổ và sự công bình của Đức Chúa Trời. Kết thúc bằng sự gặp gỡ cá nhân với Đức Chúa Trời hơn là lời giải đáp lý thuyết.
• Thi Thiên (Psalms): Sách thánh ca và cầu nguyện của Y-sơ-ra-ên. Từ Hê-bơ-rơ "Tehillim" nghĩa là "những bài ca ngợi khen". Chứa đựng mọi cảm xúc của con người trước mặt Chúa.
• Châm Ngôn (Proverbs): Tuyển tập những lời dạy khôn ngoan thực tế để sống một đời sống kính sợ Đức Giê-hô-va. "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức" (Châm 1:7).
• Truyền Đạo (Ecclesiastes): Sự khám phá triết học về ý nghĩa cuộc sống "dưới mặt trời". Kết luận: "Khá kính sợ Đức Chúa Trời và giữ các điều răn Ngài; ấy là trọn phận sự của người" (Truyền 12:13).
• Nhã Ca (Song of Solomon): Bài thơ tình ca ca ngợi tình yêu lãng mạn trong hôn nhân, tượng trưng cho tình yêu giữa Đấng Christ và Hội Thánh.

D. Các Sách Tiên Tri (17 sách):

Được chia thành Tiên tri lớn (5 sách, dài hơn) và Tiên tri nhỏ (12 sách, ngắn hơn). Các tiên tri là những phát ngôn viên của Đức Chúa Trời, kêu gọi dân sự ăn năn, tuyên báo sự phán xét vì tội lỗi, và loan báo niềm hy vọng về sự phục hồi và Đấng Mê-si.

• Ê-sai (Isaiah): "Sách Phúc Âm của Cựu Ước". Nhấn mạnh sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (Ê-sai 6:3) và mô tả chi tiết nhất về Đấng Mê-si chịu đau đớn (Ê-sai 53) và vương quốc tương lai.
• Giê-rê-mi & Ca Thương (Jeremiah & Lamentations): Tiên tri về sự sụp đổ sắp tới của Giu-đa với lòng đau buồn sâu sắc. Nhấn mạnh giao ước mới trong lòng (Giê-rê-mi 31:31-34).
• Ê-xê-chi-ên (Ezekiel): Các khải tượng về sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, sự phán xét, và sự phục hồi tương lai của Y-sơ-ra-ên (thung lũng xương khô - Ê-xê-chi-ên 37).
• Đa-ni-ên (Daniel): Câu chuyện về sự trung tín của những người bị lưu đày và các khải tượng về lịch sử thế giới và sự chiến thắng sau cùng của vương quốc Đức Chúa Trời.
• 12 Tiên tri nhỏ (Hô-sê đến Ma-la-chi): Mỗi sách mang một sứ điệp mạnh mẽ. Ví dụ: Hô-sê - tình yêu thương xót của Đức Chúa Trời đối với dân phản bội; Giô-na - ơn cứu rỗi cho dân ngoại; Mi-chê - nơi sinh của Đấng Mê-si (Bết-lê-hem); A-ghê - ưu tiên cho công việc Chúa; Ma-la-chi - lời cảnh báo cuối cùng về sự trở lại của Chúa.

Tân Ước (27 sách) ghi lại sự giáng sinh, chức vụ, sự chết, sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ, sự thành lập Hội Thánh, giáo lý cho Cơ Đốc nhân, và sự hoàn tất mọi lời hứa. Tân Ước được chia thành: Phúc Âm, Lịch Sử, Thư Tín, và Sách Tiên Tri.

A. Các Sách Phúc Âm (4 sách):

Cùng kể về một Chúa Giê-xu, nhưng với bốn góc nhìn thần học khác nhau.

• Ma-thi-ơ (Matthew): Viết cho người Do Thái, chứng minh Chúa Giê-xu là Vua, Đấng Mê-si hứa ban, ứng nghiệm Cựu Ước. Nhấn mạnh "Nước Thiên Đàng".
• Mác (Mark): Viết cho người La Mã, giới thiệu Chúa Giê-xu là Đầy Tớ hành động, với phong cách nhanh, mạnh. "Con người đã đến… để phục sự và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người" (Mác 10:45).
• Lu-ca (Luke): Viết cho người Hy Lạp/Tộc trưởng, trình bày Chúa Giê-xu là Con Người hoàn hảo, Đấng Cứu Thế của toàn nhân loại. Nhấn mạnh sự cầu nguyện, Thánh Linh, và lòng thương xót.
• Giăng (John): Viết cho toàn thể Hội Thánh, bày tỏ Chúa Giê-xu là Con Đức Chúa Trời, Ngôi Lời nhập thể. "Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian…" (Giăng 3:16). Sách dấu kỳ phép lạ và "Ta Là" (I Am).

B. Sách Lịch Sử (1 sách):

• Công Vụ Các Sứ Đồ (Acts): Tiếp nối sách Lu-ca, ghi lại lịch sử của Hội Thánh ban đầu dưới quyền năng của Đức Thánh Linh, từ Giê-ru-sa-lem đến Rô-ma. Sách về sự truyền giáo và sự hình thành Hội Thánh.

C. Các Thư Tín (21 sách):

Là những bức thư giải thích ý nghĩa của Chúa Giê-xu Christ và công việc của Ngài, đồng thời hướng dẫn Hội Thánh sống trong đức tin.

• Thư Tín Phao-lô (13 sách): Được sắp xếp theo độ dài và đối tượng. Thư gửi Hội Thánh (Rô-ma đến 2 Tê-sa-lô-ni-ca): giải thích giáo lý trọng tâm (cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin - Rô-ma, Ê-phê-sô) và giải quyết các vấn đề thực tế. Thư gửi cá nhân (1 Ti-mô-thê đến Phi-lê-môn): hướng dẫn lãnh đạo và đời sống trong Chúa.
• Thư Chung (8 sách): Của các sứ đồ khác. Hê-bơ-rơ - Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo trọn vẹn của Giao Ước Mới; Gia-cơ - đức tin thực hành; 1,2 Phi-e-rơ - sống thánh khiết giữa khổ nạn; 1,2,3 Giăng - tình yêu thương và chân lý; Giu-đe - chiến đấu cho đức tin.

D. Sách Tiên Tri (1 sách):

• Khải Huyền (Revelation): Sách khải tượng của Sứ đồ Giăng, từ tiếng Hy Lạp "Apokalypsis" nghĩa là "sự mặc khải". Bày tỏ sự toàn thắng sau cùng của Đấng Christ và vương quốc Ngài trước mọi thế lực sự dữ. "Phước cho người đọc cùng người nghe lời tiên tri nầy" (Khải 1:3).

Việc hiểu biết tổng quan về 66 sách Kinh Thánh không chỉ là kiến thức, mà phải dẫn đến sự biến đổi và vâng phục.

1. Đọc Kinh Thánh với Cái Nhìn Toàn Cảnh: Khi đọc một phân đoạn, hãy đặt nó vào bối cảnh của sách và cả câu chuyện lớn của Kinh Thánh. Hỏi: Phần này đóng góp gì vào chủ đề chính của sách? Nó liên hệ thế nào với câu chuyện cứu rỗi từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền?
2. Lập Kế Hoạch Đọc Có Hệ Thống: Không chỉ đọc rời rạc, hãy lập kế hoạch đọc toàn bộ Kinh Thánh. Có thể theo kế hoạch theo thứ tự, theo chủ đề, hoặc kết hợp Cựu Ước/Tân Ước. Hiểu từng sách giúp việc đọc trở nên sống động.
3. Cân Bằng Giữa Các Thể Loại: Đời sống thiêng liêng cần sự cân bằng giữa luật pháp (biết ý Chúa), lịch sử (thấy sự thành tín Chúa), thi cachâm ngôn (sống khôn ngoan), tiên tri (giữ lòng kính sợ và hy vọng), phúc âm (gặp gỡ Christ), và thư tín (được trang bị để sống).
4. Truyền Đạt Đức Cách Đơn Giản và Chính Xác: Khi chia sẻ, làm chứng hay dạy dỗ, khả năng tóm tắt thông điệp một sách cách rõ ràng sẽ giúp người nghe nắm bắt được trọng tâm và thấy được sự liên kết với Chúa Giê-xu.
5. Gắn Kết Cựu Ước Với Tân Ước: Luôn tìm thấy Chúa Giê-xu và Phúc Âm trong Cựu Ước (Lu-ca 24:27). Luật pháp dẫn chúng ta đến với Christ (Ga-la-ti 3:24). Các lời hứa, biểu tượng, của lễ trong Cựu Ước đều được ứng nghiệm trọn vẹn trong Ngài.

66 sách Kinh Thánh, trong sự đa dạng về thể loại, bối cảnh và tác giả, đã thể hiện một sự thống nhất kỳ diệu, xoay quanh một nhân vật trung tâm: Chúa Cứu Thế Giê-xu. Từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền, câu chuyện là về Vương Quốc Thất Lạc (Sáng 3), Vương Quốc Được Hứa (qua Áp-ra-ham, Đa-vít), và Vương Quốc Đến Trong Chúa Giê-xu Và Sẽ Được Hoàn Tất. Khi chúng ta nắm được bức tranh toàn cảnh này, mỗi trang Kinh Thánh trở nên sâu sắc hơn, và đời sống chúng ta được định hình bởi toàn bộ ý muốn của Đức Chúa Trời (Công Vụ 20:27). Ước mong mỗi Cơ Đốc nhân không ngừng đào sâu vào kho tàng Lời Ngài, để "người của Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:17).