Đoạn Kinh Thánh mang tính mô tả thay vì quy định có nghĩa là gì?

Trong hành trình nghiên cứu và áp dụng Lời Chúa, một trong những nguyên tắc giải kinh quan trọng nhất, cũng là nguồn cơn của nhiều sự hiểu lầm và giáo lý lệch lạc, chính là việc phân biệt giữa một đoạn Kinh Thánh mang tính mô tả (descriptive) và một đoạn mang tính quy định (prescriptive). Sự nhầm lẫn giữa hai phạm trù này có thể dẫn đến chủ nghĩa hình thức khắc nghiệt hoặc ngược lại, sự buông lỏng các tiêu chuẩn đạo đức mà Chúa đã thiết lập. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào ý nghĩa, cách nhận diện và áp dụng nguyên tắc này dựa trên nền tảng Kinh Thánh toàn diện, với sự tham chiếu đến ngôn ngữ gốc và bối cảnh lịch sử.

Văn mô tả (Descriptive Text) là những phần Kinh Thánh kể lại, ghi chép, hoặc mô tả những sự kiện, hành động, lời nói, phong tục hoặc tình huống đã xảy ra. Chúng cho chúng ta biết điều gì đã xảy ra với một cá nhân hoặc một nhóm người trong một bối cảnh cụ thể. Không phải mọi điều được mô tả trong Kinh Thánh đều là khuôn mẫu hay mệnh lệnh phải làm theo cho mọi Cơ Đốc nhân ở mọi thời đại.

Văn quy định (Prescriptive Text) là những phần Kinh Thánh trực tiếp ra lệnh, truyền dạy, hoặc thiết lập một nguyên tắc, luật lệ, giáo lý hoặc tiêu chuẩn đạo đức mang tính phổ quát. Chúng nói với chúng ta chúng ta phải làm gì hoặc tin thế nào. Đây là những sự dạy dỗ rõ ràng về ý chỉ của Đức Chúa Trời.

Sự phân biệt này không phủ nhận giá trị của các đoạn mô tả. Trái lại, chúng là "sự dạy dỗ trong Kinh Thánh" (Rô-ma 15:4) để chúng ta học biết, nhưng chúng ta cần sự khôn ngoan để rút ra nguyên tắc thuộc linh đằng sau câu chuyện, thay vì sao chép y nguyên hành vi cụ thể nếu nó không phải là mệnh lệnh.

Hãy cùng xem xét một số ví dụ kinh điển để làm sáng tỏ sự khác biệt:

1. Công Vụ Các Sứ Đồ 2:44-45 (Mô tả): "Phàm những người tin Chúa đều hiệp lại với nhau, lấy mọi vật làm của chung. Bán hết gia tài điền sản mình mà phân phát cho nhau, tùy sự cần dùng của từng người." Đây là một mô tả chân thực về đời sống cộng đồng của Hội thánh đầu tiên tại Giê-ru-sa-lem, thể hiện tình yêu thương và sự hào phóng phi thường được Thánh Linh cảm động. Tuy nhiên, đây không phải là một mệnh lệnh quy định rằng mọi Cơ Đốc nhân ở mọi nơi phải bán hết tài sản và sống chung của cải. Trong các thư tín, Phao-lô không hề ra lệnh này cho các Hội thánh khác. Nguyên tắc rút ra là: sự rộng rãi, chăm lo cho nhau, và ưu tiên cho vương quốc Đức Chúa Trời (xem 2 Cô-rinh-tô 8:13-14, một đoạn có tính quy định về nguyên tắc dâng hiến).

2. Xuất Ê-díp-tô Ký 20:13 (Quy định): "Ngươi chớ giết người." Đây là một mệnh lệnh quy định rõ ràng, trực tiếp từ Núi Si-na-i, là một phần của Luật Pháp đạo đức phổ quát của Đức Chúa Trời. Nó áp dụng cho mọi người trong mọi thời đại.

3. 1 Cô-rinh-tô 11:5-6 (Vừa mô tả vừa quy định trong ngữ cảnh): Phao-lô nói về việc người nữ cầu nguyện hoặc nói tiên tri phải trùm đầu. Ông viện dẫn đến thứ tự sáng thế (câu 3,8-9 - nguyên tắc quy định) và thói quen, tập tục đương thời (câu 6,16 - yếu tố mô tả văn hóa). Ở đây, chúng ta phải cực kỳ cẩn thận để tách biệt nguyên tắc thuộc linh vĩnh cửu (sự tôn trọng trật tự và vinh quang trong sự sáng tạo) khỏi cách ứng dụng văn hóa cụ thể (việc trùm đầu). Nguyên tắc quy định là: sự tôn trọng và giữ gìn sự khác biệt vinh hiển trong trật tự của Đức Chúa Trời. Cách ứng dụng cụ thể có thể thay đổi theo văn hóa, miễn là thể hiện được nguyên tắc đó.

Làm thế nào để chúng ta phân biệt một cách đúng đắn? Dưới đây là một số câu hỏi then chốt cần đặt ra khi đọc một phân đoạn:

• Thể loại văn học là gì? Lịch sử (Các Vua, Công vụ), thi ca (Thi Thiên), khôn ngoan (Châm ngôn), hay thư tín giáo lý (Rô-ma, Ê-phê-sô)? Các sách lịch sử thiên về mô tả, trong khi thư tín thường chứa đựng nhiều lời quy định trực tiếp.
• Bối cảnh lịch sử và văn hóa là gì? Hành động đó có gắn liền với một giao ước đặc biệt (như giao ước cũ với dân Y-sơ-ra-ên), một nghi lễ đặc định, hay một phong tục thời đó không? (Ví dụ: Chào nhau bằng cái hôn thánh - Rô-ma 16:16 - là một phong tục mô tả cách chào hỏi thời đó, nguyên tắc là tình yêu thương chân thật trong gia đình đức tin).
• Đoạn văn có chứa những động từ mệnh lệnh không? Trong tiếng Hy Lạp, thể imperative thường chỉ sự quy định (ví dụ: "Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn" - Phi-líp 4:4).
• Lời dạy dỗ có được lặp lại và xác nhận ở những nơi khác trong Kinh Thánh, đặc biệt là trong các sách giáo lý không? Một nguyên tắc đạo đức thường được dạy dỗ xuyên suốt.
• Quan điểm toàn bộ Kinh Thánh (Analogia Scriptura) nói gì? Một sự dạy dỗ rõ ràng, quy định ở nơi này sẽ không mâu thuẫn với tinh thần của phần còn lại của Kinh Thánh.
• Chúa Giê-xu và các sứ đồ giải thích điều đó thế nào? Tân Ước là chìa khóa tối thượng để giải thích Cựu Ước. Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi có nghe lời phán... còn ta phán cho các ngươi..." (Ma-thi-ơ 5:21-22), Ngài đi vào nguyên tắc tận gốc rễ của luật pháp.

Đối với Cơ Đốc nhân, Chúa Giê-xu Christ là trung tâm của mọi sự giải nghĩa. Ngài đến không để phá bỏ luật pháp, nhưng để làm cho trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Trong Ngài, nhiều điều mô tả và quy định của Cựu Ước được ứng nghiệm và chuyển hóa.

Ví dụ, hệ thống tế lễ sinh tế (được quy định chi tiết trong Lê-vi Ký) là một bóng mô tả về Chúa Giê-xu, Chiên Con của Đức Chúa Trời (Giăng 1:29). Chúng ta không còn tuân theo những quy định nghi lễ đó nữa (Hê-bơ-rơ 10:1-18), nhưng nguyên tắc thuộc linh đằng sau – sự cần thiết của huyết đổ ra để chuộc tội và sự đến gần Đức Chúa Trời qua một Đấng Trung Bảo – được ứng nghiệm trọn vẹn trong Đấng Christ. Do đó, một quy định trong Cựu Ước có thể trở thành một bức tranh mô tả về Đấng Christ cho chúng ta ngày nay.

Tương tự, các mạng lệnh của Chúa Giê-xu (như yêu kẻ thù, làm môn đồ cho muôn dân - Ma-thi-ơ 28:19-20) và các giáo huấn của các sứ đồ được Đức Thánh Linh cảm thúc trong Tân Ước mang tính quy định tối cao cho Hội thánh.

Việc hiểu đúng nguyên tắc này có sức mạnh biến đổi cách chúng ta sống đạo:

1. Tránh Chủ Nghĩa Hình Thức (Legalism): Chúng ta không đặt gánh nặng "truyền thống" hay "cách làm" của một thời đại, một nền văn hóa Kinh Thánh lên cổ anh em mình, khi Đức Chúa Trời không đặt. Điều này giải phóng chúng ta khỏi sự lên án và ràng buộc không cần thiết.
2. Tránh Chủ Nghĩa Tương Đối (Relativism): Ngược lại, chúng ta không thể dùng cớ "đó chỉ là mô tả" để phớt lờ những mệnh lệnh rõ ràng của Chúa (ví dụ: về sự thánh khiết, trung tín trong hôn nhân, hay việc nhóm lại).
3. Sự Khôn Ngoan Trong Dẫn Dắt và Môn Đồ Hóa: Khi dạy dỗ người khác, chúng ta cần giúp họ thấy nguyên tắc đời đời đằng sau câu chuyện hoặc luật lệ, và tìm cách áp dụng nguyên tắc đó trong bối cảnh hiện tại một cách sáng tạo và trung tín.
4. Đời Sống Cá Nhân: Khi đọc về những anh hùng đức tin (Hê-bơ-rơ 11), chúng ta không cố bắt chước từng hành động cụ thể của họ (như Nô-ê đóng tàu), nhưng học nguyên tắc đức tin – tin cậy và vâng lời Chúa ngay cả khi không thấy trước kết quả.
5. Sự Hiệp Nhất trong Hội Thánh: Hiểu biết này giúp chúng ta bao dung hơn với những khác biệt trong cách thực hành (âm nhạc, trang phục, hình thức tổ chức) miễn là cùng tôn trọng các giáo lý nền tảng và nguyên tắc Kinh Thánh.

Phân biệt giữa văn mô tả và văn quy định không phải là trò chơi trí tuệ hay cách để né tránh Lời Chúa. Trái lại, đó là một thái độ nghiêm túc, cung kính và trách nhiệm trước Lời Hằng Sống. Đó là công việc của một "người làm không hổ thẹn, hay dùng lời thật cách thẳng" (2 Ti-mô-thê 2:15). Chúng ta được kêu gọi không phải để trở thành những thợ sao chép luật lệ, mà là những người bạn hiểu biết ý muốn của Chủ mình (Giăng 15:15).

Hãy tiếp cận Kinh Thánh với tấm lòng cầu nguyện, xin Đức Thánh Linh – Đấng dẫn dắt vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) – soi sáng cho chúng ta. Hãy nghiên cứu với sự khiêm nhường, sử dụng các công cụ và sự hiểu biết về bối cảnh, và luôn đặt mọi sự dưới sự dạy dỗ trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ và các sứ đồ. Khi làm được điều đó, chúng ta sẽ không chỉ tránh được cạm bẫy mà còn khám phá được sự phong phú, sâu nhiệm và sức sống biến đổi từ mọi trang sách của Lời Đức Chúa Trời, để sống một đời sống đẹp ý Ngài cách thực sự tự do và đầy trọn.