Phân chia đúng lời chân lý (2 Ti-mô-thê 2:15) có nghĩa là gì?

Trong hành trình thuộc linh của mỗi Cơ Đốc nhân, việc học hỏi, hiểu biết và truyền đạt Lời Đức Chúa Trời cách chính xác là một trách nhiệm thiêng liêng và cấp bách. Sứ đồ Phao-lô, trong bức thư cuối cùng gửi cho người con thuộc linh yêu dấu Ti-mô-thê, đã đưa ra một mệnh lệnh then chốt, như một kim chỉ nam cho mọi công tác giảng dạy và học tập trong Hội Thánh: “Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật.” (2 Ti-mô-thê 2:15, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu Kinh Thánh ngắn gọn này cô đọng một nguyên tắc sống còn cho sự lành mạnh thuộc linh của cá nhân và cả Hội Thánh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và áp dụng thực tiễn của việc “phân chia đúng lời chân lý”.

Thư tín 2 Ti-mô-thê được viết trong hoàn cảnh Phao-lô đang bị cầm tù lần thứ hai tại La Mã, biết rằng sự tử đạo của mình đã gần kề (2 Ti-mô-thê 4:6). Ông viết để khích lệ, căn dặn và trao truyền trách nhiệm cho Ti-mô-thê – một mục sư trẻ đang đối mặt với sự chống đối, giáo lý sai lạc và sự bắt bớ trong Hội Thánh tại Ê-phê-sô. Trong bối cảnh đó, lời kêu gọi “chuyên tâm” và “giảng dạy… lời của lẽ thật” mang tính chất như một di chúc thuộc linh.

Phần nguyên ngữ Hy Lạp mang đến cho chúng ta sự phong phú đáng kinh ngạc:

• “Chuyên tâm” (Spoudazō - σπουδάζω): Động từ này không chỉ có nghĩa là “cố gắng” đơn thuần. Nó hàm ý sự vội vàng, nỗ lực hết mình, sự sốt sắng, và thậm chí là sự hối hả. Nó diễn tả một thái độ nghiêm túc, khẩn trương, xem đây là ưu tiên hàng đầu và nhiệm vụ cấp bách nhất.
• “Cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời” (Seauton dokimon paristēnai tō theō - σεαυτόν δόκιμον παραστῆσαι τῷ θεῷ): Cụm từ này có nghĩa đen là “tự trình diện chính mình cho Đức Chúa Trời như một người đã được thử nghiệm và chấp thuận”. “Dokimos” (δόκιμος) là từ ngữ chỉ một kim loại quý đã được tinh luyện, loại bỏ tạp chất, và được xác nhận là nguyên chất. Người làm công cho Chúa phải là “hàng thật”, đã trải qua sự tôi luyện của thập tự giá và vâng phục.
• “Lấy lòng ngay thẳng giảng dạy” (Orthotomeō ton logon tēs alētheias - ὀρθοτομοῦντα τὸν λόγον τῆς ἀληθείας): Đây là cụm từ then chốt. Động từ “orthotomeō” (ὀρθοτομέω) rất hiếm gặp trong Tân Ước. Nó là sự kết hợp của “orthos” (thẳng, đúng) và “temno” (cắt). Hình ảnh này có thể được hiểu theo nhiều cách:
  
  1. Người thợ cày: Cày một đường thẳng trên cánh đồng, không quanh co, lệch lạc, đảm bảo luống cày ngay ngắn để hạt giống Lời Chúa phát triển tốt.
  2. Người thợ xây/ thợ mộc: Cắt ngay, cắt thẳng một viên đá hay một khúc gỗ để nó khớp chính xác vào vị trí trong công trình của Đức Chúa Trời.
  3. Người dẫn đường: Mở ra, vạch rõ một con đường thẳng, không quanh co, để người khác có thể đi đúng hướng đến với lẽ thật. Dù theo hình ảnh nào, ý nghĩa cốt lõi vẫn là xử lý Lời Chúa một cách chính xác, trung thực, không bẻ cong, không thêm bớt, và phù hợp với toàn bộ ý chỉ của Đức Chúa Trời. “Lời của lẽ thật” (ho logos tēs alētheias) chính là sứ điệp Phúc Âm trọn vẹn, là Kinh Thánh – Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16).

Phao-lô đưa ra mệnh lệnh này không phải trong chân không, mà trong bối cảnh cảnh báo gay gắt về những giáo lý độc hại. Ngay trước câu 15, ông nói đến những lời “giảng dạy phàm tục, trống rỗng” và “những lời tầm phào của kẻ chống nghịch” (2 Ti-mô-thê 2:14, 16). Sau câu 15, ông cảnh báo về những lời nói “xúc phạm đến tính cách tin kính” lan truyền như bệnh hoại thư, và kể tên hai người đã “đi lạc về lẽ thật” (2 Ti-mô-thê 2:16-18).

Do đó, “phân chia đúng” là phương thuốc chữa trị và là hàng rào bảo vệ chống lại:

1. Sự cắt xén Lời Chúa: Chỉ chọn những câu thuận tai, bỏ qua những lời về sự phán xét, thánh khiết, hay trách nhiệm.
2. Sự thêm thắt vào Lời Chúa: Đưa những truyền thống, triết lý, hay khải tượng cá nhân lên ngang hàng với thẩm quyền của Kinh Thánh.
3. Sự giải nghĩa lệch lạc: Rút câu Kinh Thánh ra khỏi ngữ cảnh để phục vụ cho mục đích cá nhân, tạo nên những giáo lý sai trái (như việc Hymê-nê và Phi-lết dạy sự sống lại đã qua rồi – 2 Ti-mô-thê 2:18).

Phao-lô chính là tấm gương mẫu mực. Ông tuyên bố: “Tôi nói ra, chẳng phải như thể lời của loài người đâu, bèn là như thể lời của Đức Chúa Trời” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 2:13). Sự giảng dạy của ông luôn trung thành với ý định nguyên thủy của Đức Thánh Linh.

Để thực hiện mệnh lệnh này, chúng ta cần dựa trên ba trụ cột không thể tách rời:

1. Sự Chuyên Tâm Học Hỏi (Spoudazō – Sự Sốt Sắng): Đây là nền tảng của thái độ. Người phân chia Lời Chúa phải là người học trò trước khi là thầy giáo. Điều này đòi hỏi kỷ luật cá nhân trong việc đọc, nghiên cứu, suy ngẫm Kinh Thánh (Thi-thiên 1:2). Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: “Hãy đọc, hãy khuyên bảo, hãy dạy dỗ” (1 Ti-mô-thê 4:13). Nó đòi hỏi sự khiêm nhường, nhận biết rằng chúng ta luôn cần Đức Thánh Linh – Đấng dẫn vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) – mở mắt thuộc linh cho chúng ta.

2. Sự Tinh Luyện Cá Nhân (Dokimon – Được Chấp Nhận): Sự chính xác trong lý thuyết phải đi đôi với sự thuần khiết trong đời sống. Đức Chúa Trời quan tâm đến người giảng dạy cũng như điều được giảng dạy. Một đời sống không ăn năn, tội lỗi sẽ làm ô uế thông điệp và khiến Lời Chúa bị vấp phạm (Rô-ma 2:21-24). Sự tinh luyện xảy ra qua việc Lời Chúa phán xét tư tưởng và ý định trong lòng (Hê-bơ-rơ 4:12), và qua những thử thách Chúa cho phép xảy đến.

3. Sự Giảng Dạy Trung Thực (Orthotomeō – Cắt Thẳng): Đây là kỹ năng được xây dựng trên hai nền tảng kia. Nó bao gồm:

• Giải kinh theo ngữ cảnh: Luôn xem xét câu, đoạn, sách và toàn bộ Kinh Thánh. Một câu Kinh Thánh tách khỏi ngữ cảnh trở thành “lời bịp” (contex).
• Cân bằng chân lý: Kinh Thánh thường trình bày chân lý trong những cặp đôi cân bằng (ví dụ: ân điển & trách nhiệm, đức tin & việc làm, chủ quyền Đức Chúa Trời & ý chí con người). Phân chia đúng là trình bày cả hai mặt, không nhấn mạnh thái quá mặt này mà bỏ qua mặt kia.
• Áp dụng đúng đối tượng: Phân biệt giữa luật pháp Cựu Ước và ân điển Tân Ước, giữa lời hứa cho dân Y-sơ-ra-ên và cho Hội Thánh. Phao-lô là bậc thầy trong việc này khi ông phân tích về luật pháp và đức tin trong thư Rô-ma.

Nguyên tắc này không chỉ dành cho mục sư, giáo sĩ, mà cho mọi tín hữu, vì mọi chúng ta đều được kêu gọi để “học đạo” và “nói năng như lời phán của Đức Chúa Trời” (1 Phi-e-rơ 4:11). Dưới đây là những bước áp dụng cụ thể:

1. Trong việc học Kinh Thánh cá nhân:

• Đọc có kế hoạch: Đừng chỉ đọc “câu cầu may”. Hãy đọc cả sách, theo ngữ cảnh.
• Sử dụng công cụ: Dùng bản Kinh Thánh có đối chiếu, từ điển Kinh Thánh, sách dẫn đề mục để hiểu rõ hơn.
• Tự hỏi các câu then chốt: Đoạn này nói gì về Đức Chúa Trời/ Chúa Giê-xu? Nó nói gì về con người/tội lỗi? Nó bày tỏ ân điển/phương cách cứu rỗi nào? Nó đòi hỏi sự đáp ứng nào nơi tôi?
• Cầu nguyện trước khi đọc: Xin Thánh Linh, là Tác Giả, dạy dỗ và mở mắt bạn (Thi-thiên 119:18).

2. Trong việc chia sẻ, làm chứng, và khuyên bảo:

• Trung thực với ngữ cảnh: Khi trích dẫn một câu, hãy đảm bảo bạn hiểu ý nghĩa nguyên thủy của nó. Đừng dùng Kinh Thánh như một câu “thần chú” để biện minh cho quan điểm cá nhân.
• Dẫn đến Chúa Cứu Thế Giê-xu: Tất cả Kinh Thánh đều làm chứng về Ngài (Giăng 5:39). Mọi sự chia sẻ Lời Chúa cuối cùng phải quy về Phúc Âm – sự chết và sống lại của Đấng Christ vì tội lỗi chúng ta.
• Khiêm nhường trong lập trường: Phân biệt giữa những giáo lý căn bản (như thần tính của Đấng Christ, sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin) và những vấn đề không thuộc về cốt lõi (quan điểm về thời gian Chúa tái lâm chi tiết, các phong tục thờ phượng…). Giữ vững lẽ thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15).

3. Trong việc tiếp nhận lời giảng dạy:

• Hãy như người Bê-rê: “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11). Đây không phải là thái độ nghi ngờ, mà là trách nhiệm kiểm chứng mọi sự dạy dỗ dưới ánh sáng của Kinh Thánh.
• Quan sát đời sống người dạy: Sự dạy dỗ có đi đôi với gương mẫu của một đời sống được Chúa tinh luyện và khiêm nhường không?
• Tìm kiếm sự cân bằng: Bài giảng có chỉ về Chúa Giê-xu và Phúc Âm không, hay chỉ tập trung vào những lời khuyên tự lực, đạo đức khô khan?

Trong một thời đại mà thông tin tràn ngập, chủ nghĩa tương đối thịnh hành và nhiều tiếng nói tranh giành sự chú ý của chúng ta, lời kêu gọi “phân chia đúng lời chân lý” càng trở nên hệ trọng hơn bao giờ hết. Đây không phải là nhiệm vụ dành riêng cho giới trí thức thần học, mà là ơn phước và trách nhiệm của mọi con cái Chúa. Khi chúng ta chuyên tâm học hỏi Lời Ngài với lòng kính sợ, để chính đời sống mình được Lời ấy tinh luyện, và trung thành truyền đạt lại lẽ thật nguyên vẹn cho người khác, chúng ta đang “trình diện chính mình cho Đức Chúa Trời như một người làm công không chỗ trách được”.

Hãy để lời của Phao-lô trong 2 Ti-mô-thê 3:16-17 là động lực và mục tiêu cuối cùng của chúng ta: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” Việc phân chia đúng Lời Chúa chính là công cụ chính yếu để đạt đến mục đích đó – cho cá nhân chúng ta, cho Hội Thánh, và cho một thế hệ đang khao khát tìm kiếm chân lý vĩnh cửu.