Chúa Chăn Chiên Hermas là gì và có nên đưa vào Kinh Thánh không?

Trong hành trình tìm hiểu về văn học Cơ Đốc giáo sơ khai, nhiều tín hữu sẽ bắt gặp một tác phẩm có tên “Chúa Chăn Chiên Hermas” (The Shepherd of Hermas). Đây là một văn bản cổ có ảnh hưởng lớn trong Hội Thánh thế kỷ thứ II và III, thậm chí được một số Hội Thánh địa phương đọc trong các buổi nhóm. Tuy nhiên, cuối cùng nó đã không được đưa vào Kinh Thánh – quy điển (canon) được Chúa Thánh Linh cảm thúc và Hội Thánh phổ thông công nhận. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu về tác phẩm này, xem xét nội dung thần học của nó dưới ánh sáng của Kinh Thánh, và trả lời câu hỏi then chốt: Tại sao nó không thuộc về quy điển Kinh Thánh, và chúng ta nên ứng xử với nó như thế nào trong đời sống đức tin ngày nay.

Chúa Chăn Chiên Hermas là một tác phẩm được viết khoảng cuối thế kỷ I đến giữa thế kỷ II sau Chúa, có thể tại thành Rô-ma. Tác phẩm được viết bằng tiếng Hy Lạp (Koine Greek) và là một trong những văn bản “Phụ Điển” (Patristic literature) được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Nó được cấu trúc thành ba phần chính: 5 Khải Tượng (Visiones), 12 Điều Răn (Mandata) và 10 Ẩn Dụ (Similitudines).

Truyện kể về Hermas, một người nô lệ được tự do, nhận được các khải tượng từ Thiên sứ dưới hình dạng một người chăn chiên (Poimēn trong tiếng Hy Lạp), từ đó tác phẩm có tên. Nội dung xoay quanh các chủ đề như sự ăn năn, kỷ luật trong Hội Thánh, sự tranh chiến thuộc linh, và việc xây dựng đời sống đức tin. Một điểm đáng chú ý là tác phẩm nhấn mạnh đến “cơ hội ăn năn thứ hai” sau khi phép báp-tem cho những tội nghiêm trọng – một chủ đề gây tranh luận trong Hội Thánh sơ khai.

Trong thế kỷ II-III, nhiều Hội Thánh, đặc biệt ở phương Đông, rất quý trọng Chúa Chăn Chiên Hermas. Một số giáo phụ như Irenaeus và Origen đã trích dẫn nó như một tác phẩm hữu ích. Thậm chí, trong một số bản chép tay Kinh Thánh cổ xưa nhất như Codex Sinaiticus (thế kỷ IV), tác phẩm này được đính kèm ở phần cuối của Tân Ước. Điều này cho thấy nó được lưu hành rộng rãi và có một vị trí nhất định trong đời sống đọc sách của các tín hữu đầu tiên.

Tuy nhiên, danh sách Kinh Thánh sớm nhất còn sót lại, Danh Mục Muratori (khoảng năm 170 S.C.), đã phê bình Chúa Chăn Chiên Hermas và xác nhận nó không được đọc trong các buổi nhóm công cộng, dù có thể đọc tư. Lý do chính được đưa ra là nó được viết “quá gần đây” (very recently) và không thuộc về thời đại các sứ đồ. Đây là một tiêu chuẩn then chốt cho quy điển: tính tông đồ (apostolicity).

Để đánh giá một tác phẩm, chúng ta phải đem so sánh với Lời Chúa đã được mặc khải trọn vẹn. Hãy xem xét một số giáo lý chính trong Chúa Chăn Chiên Hermas:

a. Sự Ăn Năn Và Ơn Tha Thứ: Tác phẩm dạy về một cơ hội ăn năn đặc biệt sau phép báp-tem cho những tội trọng. Điều này, dù mang tính pastoral (chăm sóc mục vụ), có thể mâu thuẫn với sự dạy dỗ rõ ràng trong Kinh Thánh về sự nghiêm túc của đời sống mới trong Chúa Cứu Thế. Hê-bơ-rơ 6:4-6 cảnh báo nghiêm khắc: “Vì chưng những kẻ đã được soi sáng một lần, đã nếm sự ban cho từ trên trời… mà lại vấp ngã, thì không thể khiến họ lại ăn năn nữa.” Trong khi Kinh Thánh không phủ nhận sự tha thứ cho người thật lòng ăn năn (1 Giăng 1:9), thì sự nhấn mạnh của Hermas có nguy cơ làm giảm nhẹ tính nghiêm trọng của tội lỗi và sự thánh khiết của giao ước mới.

b. Sự Cứu Rỗi Bởi Công Đức Và Kỷ Luật: Mặc dù tác phẩm nói về ân điển, nhưng nó có khuynh hướng nặng về đạo đức và kỷ luật tự lực. Nhiều ẩn dụ nói về việc “xây dựng tháp” (Hội Thánh) bằng những viên đá (tín đồ) phải được đẽo gọt, tẩy sạch qua thử thách và khổ hạnh. Điều này tương phản với giáo lý nền tảng của Phúc Âm: “Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 2:8). Công đức của con người không bao giờ là nền tảng của sự cứu rỗi, mà chỉ là kết quả của đức tin sống động (Gia-cơ 2:26).

c. Thần Học Về Chúa và Thiên Sứ: Hình ảnh “Chúa Chăn Chiên” trong tác phẩm thực chất là một thiên sứ hóa thân, không phải chính Chúa Giê-xu. Điều này có thể gây nhầm lẫn, vì trong Kinh Thánh, Chúa Giê-xu chính là Chúa Chăn Chiên Nhân Lành (Poimēn Kalos) (Giăng 10:11, 14). Hê-bơ-rơ 13:20 cũng gọi Ngài là “Đấng Chăn Chiên Lớn” (ton poimena tōn probatōn ton megan). Việc gán danh hiệu cao quý này cho một thiên sứ có thể làm lu mờ sự độc tôn và địa vị của Đấng Christ.

Hội Thánh sơ khai, dưới sự dẫn dắt của Chúa Thánh Linh, đã dần dần nhận biết và tập hợp các sách thuộc về quy điển dựa trên những tiêu chuẩn khắt khe. Những tiêu chuẩn này bao gồm:

• Tính Linh Cảm (Inspiration): Sách có phải là tiếng nói của Đức Chúa Trời qua tác giả không? (2 Ti-mô-thê 3:16, 2 Phi-e-rơ 1:21).
• Tính Tông Đồ (Apostolicity): Sách có được viết bởi một sứ đồ hoặc một cộng sự thân cận của sứ đồ (được sứ đồ chấp thuận) không? Đây là điểm then chốt. Chúa Chăn Chiên Hermas không được gán cho bất kỳ sứ đồ nào, và được viết vào thời “quá gần đây” so với thời đại các sứ đồ.
• Tính Chính Thống (Orthodoxy): Nội dung có phù hợp và không mâu thuẫn với giáo lý đã được các sứ đồ dạy dỗ (“đạo đã truyền cho các thánh” – Giu-đe 1:3) không? Như đã phân tích, Hermas có những điểm không hoàn toàn nhất quán với giáo lý tông truyền.
• Tính Phổ Thông (Catholicity): Sách có được phần lớn Hội Thánh khắp nơi (phổ thông) công nhận và sử dụng trong sự thờ phượng không? Dù được nhiều nơi đọc, Hermas không đạt được sự công nhận rộng rãi và lâu dài như các sách trong Tân Ước.
• Tính Linh Nghiệm (Spiritual Efficacy): Sách có liên tục được xác nhận bởi Chúa Thánh Linh trong việc biến đổi đời sống tín hữu và gây dựng Hội Thánh không? Các sách trong Tân Ước đều có quyền năng này.

Chúa Chăn Chiên Hermas đã không đáp ứng đầy đủ, đặc biệt là các tiêu chuẩn tính tông đồ và tính chính thống. Vì vậy, dù là một tài liệu lịch sử quý giá, nó không thuộc về quy điển Kinh Thánh.

Vậy, với tư cách là tín hữu Tin Lành, chúng ta nên đối diện với các tác phẩm như Chúa Chăn Chiên Hermas thế nào?

a. Xác Lập Nền Tảng Duy Nhất Trên Kinh Thánh: Trước hết, chúng ta phải khẳng định nguyên tắc Sola Scriptura (Chỉ Kinh Thánh). Đức tin và sự thực hành của chúng ta phải được xây dựng duy nhất trên Lời Đức Chúa Trời đã được mặc khải trọn vẹn và đầy đủ. Cô-lô-se 2:8 cảnh báo: “Hãy giữ chừng, kẻo có ai lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo các sơ học của thế gian, mà không theo Đấng Christ, bắt anh em phục chăng.” Mọi sách vở, dù cổ xưa hay hiện đại, đều phải được soi xét dưới ánh sáng của Kinh Thánh.

b. Tiếp Cận Với Tinh Thần Phân Biệt: Chúng ta có thể đọc các tác phẩm lịch sử như Chúa Chăn Chiên Hermas với tư cách là tài liệu tham khảo, để hiểu biết thêm về lịch sử Hội Thánh và những tranh luật thần học thời kỳ đầu. Nhưng phải đọc với tinh thần phân biệt (diakrisis) (1 Cô-rinh-tô 2:14-15). Hãy hỏi: “Điều này có phù hợp với Kinh Thánh không? Nó có tôn cao Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá không? Hay nó làm nổi bật con người và nỗ lực của con người?”.

c. Rút Ra Bài Học Đạo Đức Tích Cực: Dù không được linh cảm, tác phẩm này vẫn phản ánh những bận tâm mục vụ thực tế: sự chân thật trong ăn năn, sự nguy hiểm của sự giàu có và lòng ham muốn (tham lam), tầm quan trọng của sự thuần khiết và yêu thương nhau trong Hội Thánh. Những chủ đề này hoàn toàn phù hợp với lời dạy của Kinh Thánh. Chúng ta có thể được nhắc nhở, nhưng phải lấy chân lý từ chính Kinh Thánh làm nguồn gốc.

d. Trân Trọng Sự Chuẩn Bị Của Đức Chúa Trời Qua Lịch Sử: Việc Hội Thánh sơ khai trải qua quá trình xác lập quy điển cho thấy sự quan phòng của Đức Chúa Trời. Ngài bảo vệ Lời của Ngài khỏi sự sai lạc và cho Hội Thánh sự đồng tâm để nhận biết những gì thực sự đến từ Ngài. Điều này củng cố đức tin của chúng ta vào sự đáng tin cậy của Kinh Thánh ngày nay.

Chúa Chăn Chiên Hermas là một cửa sổ quý giá vào đời sống và suy nghĩ của Hội Thánh thế kỷ thứ II. Nó cho thấy những tranh chiến thực tế về đạo đức, kỷ luật và sự ăn năn. Tuy nhiên, qua sự so sánh tỉ mỉ với giáo lý tông truyền được ghi chép trong Kinh Thánh, chúng ta thấy rõ lý do vì sao nó không được đưa vào quy điển: thiếu tính tông đồ và có những điểm không hoàn toàn nhất quán với Phúc Âm của ân điển.

Lời khuyên dành cho mỗi chúng ta là hãy “gắn bó với đạo đã truyền cho các thánh” (Giu-đe 1:3). Hãy dành thì giờ nghiên cứu, suy ngẫm và vâng theo Kinh Thánh – Lời sống và linh nghiệm của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 4:12). Đối với các tài liệu ngoài Kinh Thánh, hãy tiếp cận với sự khôn ngoan, biết ơn về giá trị lịch sử, nhưng luôn giữ vững thẩm quyền tối cao và đầy đủ của Kinh Thánh. Chúa Giê-xu Christ, Đấng Chăn Chiên Nhân Lành của chúng ta, đã phán dạy và bày tỏ Đức Chúa Trời một cách trọn vẹn. Trong Ngài, chúng ta có mọi sự cần dùng cho đời sống và sự tin kính (2 Phi-e-rơ 1:3).

“Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105).