Sách Susanna là gì?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, các tín hữu thường bắt gặp những tham chiếu đến các sách được gọi là "Ngụy thư" (Apocrypha) hoặc "Ẩn thư" (Deuterocanonical). Một trong những sách đó là Sách Susanna, một câu chuyện hấp dẫn chứa đựng những bài học sâu sắc về đức tin, sự công bình và sự giải cứu của Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ đi vào nghiên cứu chuyên sâu về nguồn gốc, nội dung, ý nghĩa thần học và giá trị ứng dụng của Sách Susanna dưới góc nhìn của Thần học Tin Lành, với nguyên tắc "Sola Scriptura" (Duy Kinh Thánh) làm nền tảng.

Sách Susanna là một phần của bộ sách Ngụy thư, thường được đính kèm trong bản Bảy Mươi (Septuagint - LXX), bản dịch Kinh Thánh Cựu Ước sang tiếng Hy Lạp. Trong các bản Kinh Thánh Công giáo Rô-ma, nó được xếp là chương 13 của Sách Đa-ni-ên. Tuy nhiên, đối với đức tin Tin Lành, đây là một sách không được xem là có thẩm quyền thuộc về Kinh điển (canon). Các Cải chánh như Martin Luther, trong khi dịch Kinh Thánh, đã tách những sách này ra và xếp vào một phần riêng, gọi là "Ngụy thư", với ghi chú rằng chúng "không được xem ngang hàng với Kinh Thánh, nhưng là sách hữu ích và đáng đọc".

Tên "Susanna" (Σουσαννα) trong tiếng Hy Lạp bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ "שׁוֹשַׁנָּה" (Shoshannah), có nghĩa là "hoa huệ" - một biểu tượng của sự tinh khiết, vẻ đẹp và ân điển. Điều này phản ánh trực tiếp nhân vật chính của câu chuyện.

Bối cảnh của truyện được đặt trong thời kỳ lưu đày ở Ba-by-lôn, xoay quanh cộng đồng người Do Thái. Câu chuyện tập trung vào Susanna, một người phụ nữ đạo đức, xinh đẹp, vợ của một người giàu có và được kính trọng tên là Giô-a-kim.

Câu chuyện có thể được chia thành ba phần chính: Cám dỗ và Tội ác, Phiên tòa bất công, và Sự can thiệp của Đức Chúa Trời qua Đa-ni-ên.

1. Cám dỗ và Tội ác (Câu chuyện mở đầu):
Susanna được mô tả là "một người rất đẹp và kính sợ Chúa" (Susanna 1:2, bản LXX). Hai trưởng lão, được bổ nhiệm làm quan xét trong năm đó, đã bị dục vọng xác thịt chi phối khi nhìn thấy nàng. Họ đã âm mưu với nhau, chờ cơ hội khi Susanna đi tắm trong vườn một mình. Họ xuất hiện và ép buộc nàng phạm tội tà dâm với họ, đe dọa rằng nếu nàng không đồng ý, họ sẽ vu cáo nàng đã tư thông với một gã trai trẻ. Đứng trước lựa chọn kinh khủng: phạm tội với người hoặc bị kết tội oan bởi người, Susanna đã đưa ra lời tuyên bố đầy đức tin: "Ta bị hoạn nạn thay! Vì nếu ta làm điều đó, ấy là sự chết cho ta; mà nếu ta không làm, ta cũng không thoát khỏi tay các ngươi. Nhưng thà ta phó mình vào tay các ngươi mà không phạm tội, hơn là phạm tội trước mặt Chúa" (Susanna 1:22-23, tóm lược).

Ở đây, chúng ta thấy nguyên tắc Kinh Thánh rõ ràng: "Hãy kính sợ Đức Chúa Trời" (Châm Ngôn 9:10). Susanna chọn đứng về phía sự thánh khiết của Đức Chúa Trời, dẫu biết rằng hậu quả trước mắt có thể là cái chết. Điều này vang vọng lời của Phi-e-rơ và các sứ đồ trong Công Vụ 5:29: "Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta."

2. Phiên Tòa Bất Công và Lời Vu Cáo:
Hai trưởng lão thực hiện âm mưu của mình. Họ vu cáo Susanna trước hội chúng. Với địa vị và lời khai ăn khớp của hai "nhân chứng", dân chúng tin theo và kết án Susanna tử hình. Cảnh tượng này phơi bày sự giả hình và tội lỗi thầm kín của những người nắm giữ quyền lực tôn giáo - một chủ đề cũng được Chúa Giê-xu lên án gay gắt (Ma-thi-ơ 23:27-28). Họ vi phạm trắng trợn điều răn thứ chín: "Ngươi chớ nên chứng dối cho kẻ lân cận mình" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:16).

3. Sự Can Thiệp của Đức Chúa Trời qua Đa-ni-ên:
Khi Susanna bị dẫn đi xử tử, Đức Chúa Trời đã thức động lòng của một chàng trai trẻ tên là Đa-ni-ên. Được mô tả là đầy dẫy Thánh Linh, Đa-ni-ên lớn tiếng phản đối bản án bất công: "Ta quyết không đổ huyết vô tội của người nầy!" (Susanna 1:46). Được sự cho phép của dân chúng, Đa-ni-ên tiến hành thẩm vấn riêng từng trưởng lão. Ông hỏi mỗi người dưới cây gì Susanna đã phạm tội. Một người đáp "dưới cây nhục đầu khấu" (cây thủy tiêu), người kia lại đáp "dưới cây thủ sam" (cây bách). Sự mâu thuẫn hiển nhiên trong lời khai đã phơi bày sự dối trá của họ.

Đa-ni-ên khi ấy đã vạch trần tội lỗi của họ bằng lời lẽ sắc bén, áp dụng chính luật pháp Môi-se: "Các ngươi đã xử giả với con cái Y-sơ-ra-ên, còn chúng nó xử thật với các ngươi, khi các ngươi làm cho họ tin những lời dối trá của mình... Vả, luật pháp Môi-se dạy rằng không được giết kẻ vô tội và công bình. Còn các ngươi, các ngươi đã giết một người vô tội" (Susanna 1:53, 62-63, tóm lược). Kết quả, dân chúng xử tử hai trưởng lão theo luật "mạng đền mạng" (Phục Truyền 19:16-21), và Susanna được minh oan. Danh tiếng của Đa-ni-ên, người được Đức Chúa Trời ban cho sự khôn ngoan và thông sáng, bắt đầu từ đó.

Dù không nằm trong Kinh điển, câu chuyện Susanna dạy dỗ nhiều chân lý phù hợp với toàn bộ mạch lạc của Kinh Thánh:

1. Đức Chúa Trời Là Đấng Giải Cứu và Bênh Vực Kẻ Vô Tội:
Câu chuyện là một minh họa sống động cho Thánh Thi 34:18: "Đức Giê-hô-va ở gần những người có lòng đau thương, Và cứu kẻ nào có tâm hồn thống hối." Đức Chúa Trời không hề im lặng trước nỗi thống khổ của con dân Ngài. Ngài hành động đúng thời điểm, thường qua những khí cụ bất ngờ (một chàng trai trẻ Đa-ni-ên), để bày tỏ sự công bình của Ngài. Điều này dẫn chúng ta đến sự giải cứu tối thượng trong Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã giải cứu chúng ta khỏi án tử hình của tội lỗi (Rô-ma 6:23).

2. Sự Lựa Chọn Giữa Tội Lỗi và Sự Chịu Khổ Vì Công Bình:
Susanna đã chọn "bị tổn hại" thay vì phạm tội. Đây là tấm gương về sự kính sợ Chúa thật sự. Phi-e-rơ khuyên: "Vậy nếu vì làm điều lành mà anh em chịu khổ, và nhịn được, thì ấy là một việc đẹp ý Đức Chúa Trời" (I Phi-e-rơ 2:20). Sự lựa chọn của Susanna báo trước tinh thần của các thánh đồ thà vâng lời Đức Chúa Trời hơn là người ta.

3. Sự Nguy Hiểm của Dục Vọng và Quyền Lực Không Bị Kiểm Soát:
Hai trưởng lão là hình ảnh của sự suy đồi đạo đức bắt nguồn từ dục vọng (Gia-cơ 1:14-15) và sự lạm dụng quyền lực. Họ nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của lương tâm nhạy bén với Chúa và sự tự kiểm soát (tự chế) - một trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23).

4. Sự Khôn Ngoan Đến Từ Đức Chúa Trời:
Đa-ni-ên, được đầy dẫy Thánh Linh, đã bày tỏ sự khôn ngoan siêu nhiên để phá vỡ âm mưu. Điều này ứng nghiệm lời hứa: "Ví thử trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho" (Gia-cơ 1:5). Sự khôn ngoan thật không phải là mưu mẹo thế gian, mà là khả năng nhìn thấy và thi hành sự công bình của Đức Chúa Trời.

1. Giữ Vững Đức Tin và Sự Thánh Khiết Trong Cám Dỗ:
Mỗi ngày, chúng ta đối diện với nhiều hình thức cám dỗ khác nhau: từ vật chất, đạo đức đến tâm linh. Bài học từ Susanna thúc giục chúng ta đặt câu hỏi: "Lựa chọn nào tôn vinh Đức Chúa Trời?" Thà chịu thiệt thòi, thậm chí bị hiểu lầm, còn hơn đánh mất sự thanh sạch và lương tâm tốt trước mặt Chúa. Hãy noi gương Giô-sép, chạy trốn khỏi tội lỗi (Sáng Thế Ký 39:12).

2. Tin Cậy Vào Sự Công Bình và Thời Điểm Của Chúa:
Khi bị đối xử bất công, oan ức, chúng ta dễ nản lòng và nghi ngờ sự quan phòng của Chúa. Câu chuyện Susanna nhắc nhở rằng Đức Chúa Trời thấy hết và Ngài có cách can thiệp của riêng Ngài. Thay vì trả thù hoặc tuyệt vọng, hãy học theo gương Chúa Giê-xu: "Khi Ngài bị rủa, chẳng lại rủa; khi Ngài chịu khổ, chẳng hề hăm dọa, nhưng cứ phó mình cho Đấng xử đoán công bình" (I Phi-e-rơ 2:23).

3. Dạn Dĩ Đứng Về Phía Lẽ Thật và Công Lý:
Đa-ni-ên, dù là người trẻ, đã dám lên tiếng chống lại đám đông và những người có chức vụ. Trong xã hội ngày nay, Cơ Đốc nhân được kêu gọi là "muối của đất" và "sự sáng của thế gian" (Ma-thi-ơ 5:13-14). Điều này bao gồm việc can đảm lên tiếng chống lại sự bất công, bênh vực người yếu thế, và sống với sự chính trực trong mọi lĩnh vực.

4. Cầu Xin Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh:
Chúng ta thường xuyên phải đưa ra phán đoán, từ việc nhỏ trong gia đình đến việc lớn trong công việc và hội thánh. Hãy noi gương Đa-ni-ên, chuyên tâm cầu xin Chúa ban sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 3:17) để có thể phân biệt thật giả, phân xử cách công bình và đưa ra quyết định đẹp lòng Ngài.

Sách Susanna, mặc dù không thuộc về Kinh điển được linh cảm, vẫn là một câu chuyện văn học tôn giáo có giá trị, chứa đựng những bài học đạo đức sâu sắc phù hợp với chân lý Kinh Thánh. Nó dạy chúng ta về sự tôn cao của đức tin cá nhân trước sức ép của tội lỗi, về sự công bình không thể sai lầm của Đức Chúa Trời, và về giá trị của sự khôn ngoan đến từ Thánh Linh.

Là những Cơ Đốc nhân sống dưới ân điển của Tân Ước, chúng ta có một nền tảng vững chắc hơn: đó là Chúa Giê-xu Christ, Đấng Công Bình của chúng ta. Ngài không chỉ là Đấng giải cứu chúng ta khỏi án phạt của tội lỗi, mà còn ban Thánh Linh Ngài để chúng ta có sức mạnh chiến thắng cám dỗ và sống một đời sống đẹp ý Đức Chúa Trời. Hãy để câu chuyện về lòng trung tín của Susanna và sự khôn ngoan của Đa-ni-ên thúc giục chúng ta càng thêm bám víu vào Lời Chúa là chân lý tuyệt đối, và tin cậy nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng giải cứu trọn vẹn và cuối cùng cho mọi nan đề của linh hồn chúng ta.

"Phước cho những kẻ đói khát sự công bình, vì sẽ được no đủ!" (Ma-thi-ơ 5:6).