Phúc Âm Bí Mật của Mác
Trong hành trình nghiên cứu Tân Ước và lịch sử Hội Thánh ban đầu, chúng ta thỉnh thoảng bắt gặp thuật ngữ “Phúc Âm Bí Mật của Mác” (The Secret Gospel of Mark). Khác với Phúc Âm theo Mác chính thống đã được Đức Thánh Linh cảm thúc và đưa vào kinh điển, “Phúc Âm Bí Mật” này là một văn bản gây tranh cãi, được một số học giả đề cập như một phần mở rộng hoặc một “phiên bản” khác của sách Phúc Âm thứ hai. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá nguồn gốc, nội dung, tính xác thực và quan trọng nhất là bài học thuộc linh cho Cơ Đốc nhân ngày nay dưới ánh sáng của Lời Chúa chân thật.
I. Nguồn Gốc và Bối Cảnh Lịch Sử của “Phúc Âm Bí Mật của Mác”
Câu chuyện về văn bản này bắt đầu vào thế kỷ 20, gắn liền với nhà nghiên cứu Morton Smith. Năm 1958, tại tu viện Mar Saba gần Jerusalem, Smith tuyên bố đã phát hiện một bức thư được cho là của Giáo phụ Clement thành Alexandria (khoảng 150-215 SCN), viết vào cuối thế kỷ thứ 2. Trong bức thư này, Clement trả lời một môn đồ tên là Theodore, và có đề cập đến một “Phúc Âm Bí Mật của Mác” (εὐαγγέλιον κατὰ Μάρκον μυστικόν - *euangélion katà Márkon mystikón*).
Theo mô tả của Clement, Mác đã viết một Phúc Âm tiêu chuẩn tại La Mã (chính là sách Mác trong Tân Ước của chúng ta). Sau đó, khi đến Alexandria, ông đã soạn thêm một “Phúc Âm bí mật” cho những tín hữu đã được dạy dỗ sâu nhiệm hơn, chứa đựng những sự dạy dỗ “khôn ngoan hơn” và những câu chuyện ẩn dụ. Clement trích dẫn hai đoạn ngắn từ văn bản này, trong đó có một câu chuyện về việc Chúa Giê-xu làm cho một thanh niên sống lại vào ban đêm và dạy dỗ anh ta về “nước Đức Chúa Trời”.
Tính Xác Thực: Ngay từ khi được công bố, bản thảo và nội dung của nó đã trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận học thuật khốc liệt. Phần lớn các học giả Kinh Thánh chính thống và sử gia nghi ngờ tính chân thực của nó. Nhiều người cho rằng đây có thể là một trò giả mạo từ thế kỷ 18, hoặc chính Morton Smith đã tạo ra nó. Bản thảo gốc đã biến mất, chỉ còn lại các bức ảnh, càng làm dấy lên nghi ngờ. Quan trọng hơn, không có bằng chứng từ các Giáo phụ Hội Thánh đầu tiên khác (như Irenaeus, Tertullian, Origen) hay các bản thảo cổ nào xác nhận sự tồn tại của một “Phúc Âm Bí Mật” như vậy.
Kinh Thánh cảnh báo chúng ta về những giáo lý và sách vở ngoại lai: “Hỡi anh em, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ” (I Giăng 4:1). Sứ đồ Phao-lô cũng khuyên: “Nhưng dầu chúng tôi, hay là thiên sứ trên trời giảng Tin Lành cho anh em khác với Tin Lành chúng tôi đã giảng cho anh em, thì người ấy đáng bị a-na-them!” (Ga-la-ti 1:8).
II. So Sánh với Phúc Âm Mác Chính Thống: Sự Khác Biệt Căn Bản
Để hiểu rõ tại sao “Phúc Âm Bí Mật” không thuộc về kinh điển, chúng ta cần đối chiếu nó với Phúc Âm Mác đã được Hội Thánh toàn cầu công nhận qua sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh.
1. Mục Đích và Độc Giả: - Phúc Âm Mác (Kinh Thánh): Được viết chủ yếu cho độc giả là Dân Ngoại (người La Mã), nhấn mạnh hành động, quyền năng và thân vị của Chúa Giê-xu là “Con Đức Chúa Trời” (Mác 1:1) và “Con Người”. Sách có cấu trúc rõ ràng, mạch lạc, hướng đến sự chịu khổ và sự chuộc tội (Mác 10:45). - “Phúc Âm Bí Mật”: Được mô tả là dành cho một nhóm “tinh hoa” đã được dạy dỗ sâu nhiệm, hàm ý về một sự hiểu biết đặc biệt chỉ dành cho số ít. Điều này trái ngược với tính phổ quát của Phúc Âm thật: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài...” (Giăng 3:16). Phúc Âm là cho mọi người, không phải là bí mật cho giới tinh anh.
2. Nội Dung Thần Học: Các đoạn trích dẫn từ “Phúc Âm Bí Mật” mang màu sắc của phái Ngộ Đạo (Gnosticism), một tà thuyết nổi lên trong thế kỷ thứ 2. Ngộ Đạo chủ trương cứu rỗi nhờ vào “sự hiểu biết bí mật” (gnosis) chứ không phải bởi đức tin nơi sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu. Họ khinh thường vật chất và xác thịt. Câu chuyện Chúa Giê-xu dạy dỗ thanh niên về “nước Đức Chúa Trời” một cách bí mật vào ban đêm phù hợp với tư tưởng này.
Trái lại, Phúc Âm Mác thật công bố Phúc Âm cách rõ ràng: “Kỳ đã trọn, nước Đức Chúa Trời đã đến gần; các ngươi hãy ăn năn và tin đạo Tin Lành” (Mác 1:15). Chúa Giê-xu dạy dỗ công khai: “Ta từng nói rõ ràng cho thiên hạ; ta thường dạy trong nhà hội và trong đền thờ, là nơi hết thảy dân Giu-đa nhóm lại, chớ chẳng từng nói kín giấu điều gì” (Giăng 18:20).
3. Sự Chứng Nhận của Lịch Sử và Thần Học: Phúc Âm Mác đã được các Sứ Đồ (như Phi-e-rơ, nguồn truyền khẩu chính của Mác) và toàn thể Hội Thánh đầu tiên xác nhận. Nó phù hợp hoàn toàn với các Phúc Âm khác và toàn bộ mặc khải của Kinh Thánh. Trong khi đó, “Phúc Âm Bí Mật” xuất hiện muộn (nếu có thật cũng là từ thế kỷ 2), không được bất kỳ sứ đồ nào nhắc đến, và chứa đựng tư tưởng ngoại lai.
III. Bài Học Thuộc Linh và Ứng Dụng Thực Tế Cho Cơ Đốc Nhân
Dù “Phúc Âm Bí Mật của Mác” có khả năng cao là ngụy tạo, việc nghiên cứu về nó mang lại cho chúng ta những bài học thuộc linh quý giá:
1. Trân Trọng và Bám Víu Lấy Kinh Thánh Chính Thống: Sự tồn tại của các sách ngụy kinh nhắc nhở chúng ta về ân điển lớn lao khi có được 66 sách Kinh Thánh đã được Đức Chúa Trời bảo tồn cách siêu nhiên. Chúng ta cần có thái độ như người Bê-rê: “Ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng” (Công Vụ 17:11). Sự hiểu biết của chúng ta không đến từ “bí mật” nào, mà đến từ việc học hỏi Lời Chúa cách cần mẫn và được Thánh Linh soi dẫn.
2. Cảnh Giác Với Những “Sự Mặc Khải” Mới và “Lẽ Thật Bí Mật”: Ma quỷ luôn tìm cách làm sai lệch Phúc Âm (Sáng 3:1). Trong thời đại ngày nay, nhiều giáo phái hoặc cá nhân vẫn tuyên bố có “sự mặc khải đặc biệt”, “chân lý ẩn giấu” mà chỉ họ mới biết. Lời cảnh báo của Phao-lô vẫn còn nguyên giá trị: “Vả, nếu có ai giảng Tin Lành khác với Tin Lành anh em đã nhận, thì người ấy đáng bị a-na-them!” (Ga-la-ti 1:9). Phúc Âm về ân điển, thập tự giá và sự phục sinh là trọn vẹn và đầy đủ.
3. Sự Quan Trọng của Hội Thánh và Truyền Thống Lành Mạnh: Kinh Thánh không được hình thành bởi một cá nhân đơn độc, mà bởi sự công nhận của cả Hội Thánh phổ thông dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh. “Phúc Âm Bí Mật” không vượt qua được sự xem xét của cộng đồng tín hữu đầu tiên. Điều này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc gắn bó với một Hội Thánh chân chính, nơi giảng dạy Lời Chúa trung thực (Ê-phê-sô 4:11-14).
4. Tập Trung Vào Trọng Tâm Của Đức Tin: Thay vì sa vào những điều bí ẩn, gây tò mò nhưng không có căn cứ, chúng ta được kêu gọi tập trung vào chính Chúa Cứu Thế Giê-xu. Phúc Âm Mác thật dẫn chúng ta thẳng đến thập tự giá: “Vì Con người đã đến không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người” (Mác 10:45). Đây là “mầu nhiệm” vĩ đại nhất đã được bày tỏ: Đấng Christ chịu đóng đinh vì tội lỗi chúng ta (I Cô-rinh-tô 2:2).
Kết Luận
“Phúc Âm Bí Mật của Mác” có lẽ chỉ là một chương thú vị trong lịch sử nghiên cứu Tân Ước, nhưng bản thân nó không có giá trị thuộc linh hay thần học đối với đức tin Cơ Đốc chân chính. Sự tồn tại của nó (dù thật hay giả) lại trở thành một minh chứng ngược cho sự trong sáng và đáng tin cậy của Kinh Thánh mà chúng ta đang có. Nó nhấn mạnh sự quan trọng của việc gắn bó với Lời Chúa đã được mặc khải trọn vẹn.
Lời kêu gọi dành cho mỗi chúng ta là hãy “giữ lấy mẫu mực của các sự dạy dỗ lành mạnh” (II Ti-mô-thê 1:13), siêng năng học hỏi Phúc Âm vinh hiển về Chúa Cứu Thế Giê-xu được chép trong bốn sách Phúc Âm chính thống. Tại đó, chúng ta tìm thấy không phải sự khôn ngoan bí mật của loài người, mà là “quyền phép của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin” (Rô-ma 1:16).