Lấy cái xà ra khỏi mắt mình" có nghĩa là gì (Ma-thi-ơ 7:4)

Trong Bài Giảng Trên Núi, một trong những giáo huấn sâu sắc và trực diện nhất của Chúa Giê-xu chính là ẩn dụ về “cái xà” và “cái rác” được chép trong Ma-thi-ơ 7:1-5. Lời dạy này không chỉ là một nguyên tắc đạo đức mà còn là một sự phơi bày chính xác bản chất tội lỗi và sự giả hình trong lòng người. Câu Kinh Thánh Ma-thi-ơ 7:4 viết: “Hay là, sao ngươi dám nói với anh em rằng: Để tôi lấy cái rác ra khỏi mắt anh, mà chính ngươi có cây đà trong mắt mình?” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích bối cảnh, ý nghĩa nguyên gốc, và ứng dụng thiết thực của lời cảnh báo đầy hình tượng này cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Đoạn Kinh Thánh Ma-thi-ơ 7:1-5 nằm trong phần cuối của Bài Giảng Trên Núi (Ma-thi-ơ 5-7), là hiến chương cho công dân Nước Thiên Đàng. Trước đó, Chúa Giê-xu đã dạy về các phước lành (Ma-thi-ơ 5:3-12), vai trò của người tin Chúa trong thế gian (Muối và Sáng - Ma-thi-ơ 5:13-16), và đưa ra những giải nghĩa thâm sâu về Luật Pháp (chẳng hạn về sự giết người, ngoại tình, thề thốt - Ma-thi-ơ 5:21-37). Đến chương 7, Ngài bắt đầu đề cập đến những mối quan hệ và thái độ giữa vòng các môn đồ.

Chúa Giê-xu mở đầu bằng câu: “Đừng đoán xét ai, để các ngươi khỏi bị đoán xét.” (Ma-thi-ơ 7:1). Cần hiểu rõ, Ngài không cấm mọi hình thức nhận định, phân biệt (xem Ma-thi-ơ 7:6, 15-20 về việc nhận biết chó, heo, tiên tri giả), nhưng Ngài đang lên án một **thái độ phán xét** mang tính tự tôn, khắc nghiệt, giả hình và thiếu lòng thương xót. Từ “đoán xét” trong nguyên ngữ Hy Lạp là “κρίνω” (krinō), có nghĩa là phân xử, kết án. Ở đây, nó mang hàm ý một sự kết tội cuối cùng, một bản án mà chỉ Đức Chúa Trời mới có quyền tối cao để tuyên bố (Rô-ma 14:10-12; Gia-cơ 4:11-12).

Để làm rõ tội lỗi của thái độ phán xét sai lầm, Chúa Giê-xu sử dụng một hình ảnh hài hước nhưng vô cùng thâm thúy:

• “Cái rác” (σύμβολον: “κάρφος” - karphos): Từ này chỉ một mảnh vụn rất nhỏ, như hạt bụi, mạt cưa, hoặc một cọng rơm nhỏ trong mắt. Nó biểu tượng cho **lỗi lầm nhỏ, khuyết điểm** của người khác mà chúng ta dễ dàng nhận thấy và muốn “sửa sai”.
• “Cái xà” (σύμβολον: “δοκός” - dokos): Đây là một từ mạnh mẽ, chỉ một **cây đà, xà nhà, dầm gỗ lớn** dùng trong kết cấu xây dựng. Nó biểu tượng cho **tội lỗi nghiêm trọng, thói giả hình, và sự mù quáng thuộc linh** ngay trong chính bản thân người phán xét.

Sự tương phản giữa “karphos” và “dokos” là cực kỳ phóng đại, tạo nên một bức tranh biếm họa châm biếm: Một người với cây đà to đùng đâm xuyên qua đầu, chắn ngang tầm nhìn, nhưng lại tỏ ra sốt sắng muốn giúp người khác lấy ra một hạt bụi li ti. Hình ảnh này vạch trần sự **mâu thuẫn lố bịch và sự giả hình** trong tấm lòng con người. Chúng ta thường nhạy cảm một cách đáng ngờ với tội lỗi của người khác, trong khi lại thờ ơ hoặc hoàn toàn mù quáng trước những tội lỗi nghiêm trọng hơn nhiều trong chính mình.

Chúa Giê-xu gọi người đó là “kẻ giả hình!” (Ma-thi-ơ 7:5). Từ Hy Lạp “ὑποκριτής” (hypokritēs) nguyên thủy dùng để chỉ **diễn viên trên sân khấu**, người đeo mặt nạ để đóng một vai khác. Đây chính là cốt lõi của vấn đề: chúng ta đang đóng vai “quan tòa công bình” hay “người sửa lỗi thuộc linh” trong khi thực chất bản thân đang ở trong tình trạng tội lỗi nghiêm trọng.

Chúa Giê-xu không dừng lại ở việc phơi bày vấn đề, Ngài đưa ra giải pháp rõ ràng: “Hỡi kẻ giả hình! trước hết phải lấy cây đà khỏi mắt mình đi, rồi mới thấy rõ mà lấy cái rác ra khỏi mắt anh em mình.” (Ma-thi-ơ 7:5). Quy trình này bao gồm:

1. Tự Xét Mình Trước (Introspection): “Trước hết” (πρῶτον - prōton) nhấn mạnh thứ tự ưu tiên tuyệt đối. Trước khi có bất kỳ hành động nào hướng đến người khác, Cơ Đốc nhân phải quay vào trong, dưới ánh sáng của Lời Chúa và sự cáo trách của Đức Thánh Linh, để nhìn thấy “cây đà” của chính mình. Sứ đồ Phao-lô cũng khuyên: “Hãy tự xét mình” trước khi dự Tiệc Thánh (I Cô-rinh-tô 11:28).
2. Hành Động Cá Nhân (Personal Action): “Phải lấy… ra”. Đây là một mệnh lệnh. Chúng ta phải chủ động, trong sự khiêm nhường và ăn năn, cầu xin Chúa giúp đỡ để loại bỏ tội lỗi lớn trong đời sống mình. Điều này đòi hỏi sự thành thật, đau đớn và phó thác.
3. Kết Quả: Tầm Nhìn Được Thanh Sạch (Cleared Vision): “Rồi mới thấy rõ”. Chỉ khi “cây đà” được cất đi, chúng ta mới có được thị lực thuộc linh chính xác. Lúc đó, chúng ta mới có thể nhìn thấy hoàn cảnh và tội lỗi của anh em mình với một **con mắt của lòng thương xót, sự cảm thông và mong muốn phục hồi đích thực**, chứ không phải với ánh mắt khinh bỉ, kết tội.
4. Sửa Chữa Trong Tình Yêu Thương (Restoration in Love): Việc “lấy cái rác ra khỏi mắt anh em” bây giờ mới có thể được thực hiện đúng cách. Mục đích không còn là để lên án, mà là để “sửa họ lại trong tình yêu thương” (Ga-la-ti 6:1). Chúng ta đến với tư cách là những người đã và đang được Chúa tha thứ, sửa dạy, chứ không phải những quan tòa đạo đức.

Lời dạy về “cây đà” và “cái rác” không phải là một lý thuyết xa vời, mà phải được áp dụng vào mọi khía cạnh của đời sống Cơ Đốc nhân:

1. Trong Gia Đình & Hôn Nhân: Đây thường là nơi dễ xảy ra sự phán xét nhất. Vợ chồng dễ thấy “cái rác” nhỏ nhặt trong thói quen của người kia, trong khi không nhận ra “cây đà” của sự ích kỷ, thiếu kiên nhẫn hoặc không tôn trọng của chính mình. Cha mẹ dễ chỉ trích lỗi lầm của con cái mà quên xét lại “cây đà” của sự thiếu gương mẫu, nóng giận vô cớ hay thiếu thì giờ quan tâm.

2. Trong Hội Thánh Địa Phương: Tinh thần “lấy cái rác” của người khác mà không tự xét mình là nguyên nhân của nhiều sự chia rẽ, ngồi lê đôi mách và phê phán lãnh đạo. Thay vì tập trung vào khuyết điểm của mục sư, ban chấp sự hay một tín hữu khác, mỗi chúng ta cần tự hỏi: “Cây đà” của tôi trong sự phục vụ, dâng hiểu, cầu nguyện và yêu thương anh em là gì?

3. Trên Mạng Xã Hội & Công Chúng: Thời đại kỹ thuật số càng làm trầm trọng thêm xu hướng này. Chúng ta dễ dàng đăng những lời lẽ chỉ trích, lên án người khác, các nhân vật công chúng, hay thậm chí anh em trong đức tin về một “cái rác” nào đó, trong khi hoàn toàn mù quáng trước “cây đà” của sự giận dữ, lời nói độc địa, và tinh thần tự tôn đang ngự trị trong lòng mình (Gia-cơ 1:19-20).

4. Trong Công Việc Làm Ăn: Chúng ta dễ phàn nàn về đồng nghiệp, đối tác, hoặc cấp trên về những sai sót nhỏ, nhưng lại không nhìn thấy “cây đà” của sự thiếu trung thực, làm việc cầm chừng, hoặc tham lam trong chính mình.

Quá trình này bắt đầu và kết thúc trong ân điển của Chúa Cứu Thế Giê-xu:

• Cầu Nguyện Xưng Tội Cá Nhân: Thường xuyên dành thì giờ tĩnh lặng với Chúa, cầu xin Ngài dùng Lời Ngài như “gương” để phơi bày những góc khuất trong lòng (Hê-bơ-rơ 4:12-13). Hãy cầu nguyện như Đa-vít: “Xin Chúa hãy dò xét tôi, và thử thách tôi; hãy luyện lọc lòng dạ tôi…” (Thi Thiên 139:23-24).
• Sống Dưới Thẩm Quyền Của Lời Chúa: Để Lời Chúa phán đoán chúng ta trước. Khi đọc Kinh Thánh, đừng chỉ nghĩ đến người khác, hãy để Lời Chúa chất vấn chính mình trước tiên.
• Tìm Kiếm Sự Góp Ý Chân Thành: Hãy tin cậy một vài anh em trưởng thành trong Chúa, cho phép họ được nói sự thật trong tình yêu thương để giúp chúng ta nhìn thấy những “cây đà” mà tự chúng ta không thể thấy.
• Nhìn Vào Thập Tự Giá: Khi nhận ra “cây đà” tội lỗi của mình, đừng rơi vào sự tuyệt vọng. Hãy nhìn lên thập tự giá, nơi Chúa Giê-xu đã gánh chịu hình phạt cho mọi tội lỗi ấy. Sự ăn năn dẫn chúng ta đến với ân điển tha thứ, và chính ân điển này ban cho chúng ta sức mạnh để thay đổi (Rô-ma 6:11-14).
• Khiêm Nhường Và Kiên Nhẫn Với Người Khác: Khi đã kinh nghiệm được sự tha thứ và sửa dạy đầy kiên nhẫn của Chúa dành cho mình, chúng ta mới có thể đến với anh em mình bằng thái độ khiêm nhường, kiên nhẫn, thực sự mong muốn điều tốt nhất cho họ.

Lời dạy của Chúa Giê-xu về “cây đà” và “cái rác” là một hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ cho mọi Cơ Đốc nhân. Nó kêu gọi chúng ta từ bỏ vai diễn giả hình của một “quan tòa” đạo đức, để trở nên một **“người anh em”** đã được ân điển biến đổi, biết tự xét mình và sẵn sàng giúp đỡ người khác trong tinh thần của Đấng Christ.

Cuối cùng, thập tự giá là nơi “cây đà” tội lỗi lớn nhất của nhân loại đã được Chúa Giê-xu mang lấy và xử lý. Khi chúng ta sống dưới bóng thập tự giá, chúng ta học được rằng mình không còn đứng ở vị trí để kết án, mà ở vị trí của những người đã được tha thứ, được yêu thương, và được kêu gọi để yêu thương. Ước gì mỗi chúng ta luôn nhớ lời cảnh báo này và sống đời sống khiêm nhường, tự xét và đầy lòng thương xót, để qua đó, Danh Chúa được tôn cao.