Phúc Âm Nicôđêmô / Hành Động của Philatô Là Gì?

Trong kho tàng văn học Cơ Đốc giáo sơ kỳ, bên cạnh bốn sách Phúc Âm chính thống (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng) được Đức Thánh Linh cảm thúc và Hội Thánh công nhận là quy điển, tồn tại một số văn bản khác thường được gọi là "Phúc Âm Ngụy Thư" (Apocryphal Gospels). Trong số đó, "Phúc Âm Nicôđêmô" (Gospel of Nicodemus), đặc biệt là phần được biết đến với tên "Hành Động của Philatô" (Acts of Pilate), nổi bật như một tài liệu gây nhiều tò mò và tranh luận. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, nội dung, giá trị lịch sử, và quan trọng hơn là sự đối chiếu thần học của nó với Lẽ Thật Kinh Thánh, từ đó rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của tín hữu Tin Lành ngày nay.

Văn bản mà chúng ta thường gọi là "Phúc Âm Nicôđêmô" thực chất là một tác phẩm ghép, với phần đầu (chương 1-16) thường được gọi riêng là "Hành Động của Philatô" (Acta Pilati), và phần sau (chương 17-27) là "Sự Giáng Xuống Âm Phủ của Chúa Cứu Thế" (Descensus ad Inferos). Tác phẩm này tự nhận là báo cáo chính thức của Phi-lát gửi cho Hoàng đế La Mã về vụ xét xử và cuộc khổ nạn của Chúa Giê-xu, đồng thời ghi lại lời chứng của những nhân chứng như Giô-sép người A-ri-ma-thê và Nicôđêmô.

Về niên đại, hầu hết các học giả đồng thuận rằng văn bản được biên soạn vào khoảng thế kỷ thứ 4 hoặc thứ 5 sau Chúa, tức là rất lâu sau các sự kiện thực tế và sau khi bốn sách Phúc Âm chính thống đã được lưu hành rộng rãi. Nguyên bản có lẽ được viết bằng tiếng Hy Lạp, sau đó được dịch ra Latinh và nhiều ngôn ngữ khác. Tên gọi "Nicôđêmô" được đặt theo nhân vật Nicôđêmô trong Phúc Âm Giăng - một người Pha-ri-si, một quan trưởng trong dân Do Thái đã đến gặp Chúa Giê-xu ban đêm (Giăng 3:1-2) và sau này giúp lo việc chôn cất Ngài (Giăng 19:39).

Nội dung chính của văn bản có thể được tóm lược qua các điểm sau, với sự đối chiếu cần thiết với Kinh Thánh chính thống:

1. Phiên Tòa và Bản Án Chi Tiết: Văn bản mô tả rất chi tiết diễn biến phiên tòa, với các cuộc đối chất giữa Phi-lát, Chúa Giê-xu, và các nhà lãnh đạo Do Thái. Nó cung cấp tên của nhiều nhân vật phụ mà Kinh Thánh không nhắc đến, như các thuộc hạ của Phi-lát hay những người tố cáo cụ thể. Nó cũng nhấn mạnh sự do dự và thiện ý của Phi-lát, thậm chí còn kể rằng vợ ông tên là Prôcla (Clau-đia Phơ-rô-cun-la theo Rô-ma 16:1?) đã cảnh báo ông (có liên hệ với Ma-thi-ơ 27:19).

2. Các Phép Lạ và Lời Chứng Trong Phòng Xử Án: Một đặc điểm nổi bật là văn bản kể lại nhiều phép lạ xảy ra ngay trong lúc xét xử. Ví dụ, những người cầm biển người ta khiêng đến trước mặt Phi-lát đột nhiên quỳ xuống và tôn vinh Chúa Giê-xu; các phù hiệu của lính La Mã cầm trên tay tự nhiên cúi xuống. Những chi tiết này không có trong Kinh Thánh. Kinh Thánh ghi lại phép lạ, nhưng tập trung vào chức vụ cứu thế của Chúa Giê-xu, không phải để gây ấn tượng trong phòng xử án.

3. Sự Phục Sinh và Chứng Cớ của Lính Canh: Phần này mở rộng đáng kể câu chuyện trong Ma-thi-ơ 28:11-15. Nó kể rằng các trưởng lão Do Thái đã hối lộ không chỉ lính canh, mà còn thuê ba người lính làm nhân chứng giả trước mặt Phi-lát để nói rằng môn đồ đã đánh cắp xác. Tuy nhiên, khi bị thẩm vấn riêng, những người lính này đã thú nhận sự thật về thiên sứ, trận động đất và sự phục sinh. Phi-lát sau đó tuyên bố: "Ta vô tội về huyết của người công bình này; ấy là việc của các ngươi." (Tương đồng với Ma-thi-ơ 27:24).

4. Phần "Sự Giáng Xuống Âm Phủ": Đây là phần có ảnh hưởng văn hóa rất lớn, mô tả Chúa Giê-xu sau khi chết đã xuống âm phủ (Sheol/Hades - Σeώλ/ᾍδης) để giải cứu các thánh đồ Cựu Ước. Câu chuyện được kể qua lời thuật của hai người đã từ cõi chết sống lại là con trai của Si-mê-ôn (Lu-ca 2:25-35) và Carinus và Leucius (hai tên giả định). Phần này muốn minh họa cho các phân đoạn Kinh Thánh như 1 Phi-e-rơ 3:19-20 ("Ngài bởi Thánh Linh đã đi giảng cho các linh hồn bị tù") và Ê-phê-sô 4:8-9 ("Ngài đã ngự lên nơi cao, dẫn muôn vàn kẻ phu tù"). Tuy nhiên, Kinh Thánh không mô tả chi tiết cảnh tượng này.

Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta cần xem xét văn bản này dưới ánh sáng của Sola Scriptura (Chỉ duy Kinh Thánh).

1. Giá Trị Lịch Sử và Văn Hóa: - Phúc Âm Nicôđêmô phản ánh sự tò mò và lòng sùng kính của các tín hữu thế kỷ 4-5, muốn lấp đầy những "khoảng trống" trong câu chuyện Phúc Âm (ví dụ: tên của hai tên trộm, diễn biến chi tiết của phiên tòa, những gì xảy ra trong ba ngày Chúa nằm trong mộ). - Nó cho thấy sự phát triển của truyền thuyết và lòng sùng đạo bình dân, cũng như nỗ lực của Hội Thánh thời đó trong việc biện giáo, nhấn mạnh sự vô tội của Chúa Giê-xu và trách nhiệm của người Do Thái (đôi khi có khuynh hướng bài Do Thái). - Văn bản này KHÔNG được xem là được linh cảm, không thuộc quy điển Kinh Thánh, và không có thẩm quyền về giáo lý hay đức tin.

2. Những Điểm Khác Biệt và Cảnh Báo Theo Kinh Thánh: - Tính Trung Tâm của Sự Kiện Lịch Sử: Bốn sách Phúc Âm chính thống tập trung vào ý nghĩa cứu chuộc của sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Vả, trước hết ấy là sự mà tôi đã truyền lại cho anh em: lời Đức Chúa Trời đã hứa trong Kinh Thánh, là Đấng Christ chịu chết vì tội chúng ta theo lời Kinh Thánh; Ngài đã bị chôn, đến ngày thứ ba, Ngài sống lại theo lời Kinh Thánh" (1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Các chi tiết ngoại truyện có thể làm phân tán sự chú ý khỏi trọng tâm này. - Bản Chất của Đức Tin: Đức tin Cơ Đốc dựa trên lời chứng của các sứ đồ và nhân chứng mắt thấy (Lu-ca 1:2; 2 Phi-e-rơ 1:16), được Đức Thánh Linh xác nhận, chứ không dựa trên những tài liệu hư cấu muộn màng. Phúc Âm Giăng kết luận: "Ấy có nhiều việc khác nữa mà Đức Chúa Jêsus đã làm; ví bằng người ta cứ từng việc mà chép hết, thì ta tưởng rằng cả thế gian không thể chứa hết các sách người ta chép vậy" (Giăng 21:25). Lời tuyên bố này cho thấy Kinh Thánh đã ghi lại những gì cần thiết cho đức tin và sự cứu rỗi. - Nguy Cơ Thêm Thắt Lời Chúa: Sách Khải Huyền đưa ra lời cảnh báo nghiêm khắc: "Tôi cũng làm chứng cho mọi người nghe lời tiên tri trong sách này: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy điều gì, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy" (Khải Huyền 22:18). Mặc dù câu này trực tiếp nói về sách Khải Huyền, nhưng nguyên tắc tôn trọng tính đầy đủ và trọn vẹn của Lời Đức Chúa Trời là rõ ràng.

Từ việc nghiên cứu văn bản này, chúng ta có thể rút ra những bài học thiết thực và lành mạnh cho đời sống đức tin:

1. Trân Trọng và Gắn Bó Với Kinh Thánh Chính Thống: Thay vì tò mò tìm kiếm những "bí mật" hay "câu chuyện ẩn" bên ngoài Kinh Thánh, chúng ta được kêu gọi đào sâu vào Lẽ Thật đã được mặc khải trọn vẹn. Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: "Vả, từ khi con còn thơ ấu đã biết Kinh Thánh vốn có thể khiến con khôn ngoan để được cứu bởi đức tin trong Đức Chúa Jêsus Christ. Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:15-17). Sự trọn vẹn và đầy đủ nằm trong Kinh Thánh.

2. Tập Trung Vào Trọng Tâm Của Phúc Âm: Câu chuyện về Phi-lát và Nicôđêmô nhắc chúng ta về những phản ứng khác nhau trước Chúa Giê-xu: sự do dự vô ích (Phi-lát) và sự tìm kiếc dần được sáng tỏ (Nicôđêmô). Tuy nhiên, câu trả lời không nằm ở những báo cáo chi tiết, mà ở chính thập tự giá và ngôi mộ trống. Như Phao-lô đã quả quyết: "Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự" (1 Cô-rinh-tô 2:2). Mọi sự giảng dạy và suy ngẫm phải quy về Christ và thập tự giá.

3. Sống Với Đức Tin Dựa Trên Lời Hứa, Không Phải Trên Sự Tò Mò: Đức tin của chúng ta không phải là một bức tranh cần được tô vẽ đầy đủ mọi chi tiết cảm tính. Đó là đức tin đặt nơi Đấng Christ và Lời hứa của Ngài. Chúa Giê-xu phán với Thô-ma: "Vì ngươi đã thấy ta, nên ngươi tin. Phước cho những kẻ chẳng từng thấy mà đã tin vậy!" (Giăng 20:29). Chúng ta được kêu gọi tin cậy vào những gì Đức Chúa Trời đã chọn để bày tỏ, và bước đi trong đức tin đối với những điều Ngài chưa giải thích đầy đủ.

4. Bài Học Về Lương Tâm Và Sự Công Bình Từ Hình Ảnh Phi-lát: Dù Phúc Âm Nicôđêmô có cố gắng miêu tả Phi-lát thiện ý thế nào, Kinh Thánh cho thấy một hình ảnh rõ ràng hơn: một người biết điều đúng ("Ta không thấy người nầy có tội gì" - Lu-ca 23:4) nhưng vì sợ hãi dư luận và mất địa vị đã phó Đấng Công Bình cho sự bất công. Đây là lời cảnh tỉnh cho mỗi chúng ta về việc không được để lương tâm bị chết lịm trước áp lực của thế gian.

Phúc Âm Nicôđêmô hay Hành Động của Philatô là một cửa sổ thú vị để nhìn vào lòng sùng kính và trí tưởng tượng của Hội Thánh thời kỳ đầu. Tuy nhiên, với tư cách là tín hữu Tin Lành, chúng ta xác tín rằng Đức Chúa Trời đã ban cho chúng ta mọi điều cần thiết cho đức tin và đời sống qua các sách Phúc Âm chính thống và toàn bộ Kinh Thánh Cựu & Tân Ước. Thay vì tìm kiếm những câu chuyện ngoại truyện, chúng ta được mời gọi đào sâu, nghiền ngẫm và vâng theo Lẽ Thật đã được mặc khải. Hãy để lòng trí chúng ta được Chúa Christ, Đấng chịu đóng đinh và sống lại, chiếm ngự trọn vẹn, vì chính Ngài là trung tâm của mọi Lời Hứa và của Phúc Âm vĩnh cửu.

"Đức Chúa Jêsus đã làm nhiều dấu lạ khác trước mặt môn đồ, mà không chép trong sách nầy. Nhưng các việc nầy đã chép, để cho các ngươi tin rằng Đức Chúa Jêsus là Đấng Christ, tức là Con Đức Chúa Trời, và để khi các ngươi tin, thì nhờ danh Ngài mà được sự sống" (Giăng 20:30-31).