Di Chúc của Sa-lô-môn là gì?

Khi nhắc đến cụm từ “Di Chúc của Sa-lô-môn,” nhiều Cơ Đốc nhân có thể thắc mắc, bởi trong 66 sách của Kinh Thánh Tin Lành, không hề có một sách mang tên như vậy. Vậy, “Di Chúc” này thực chất là gì? Có phải là một bản văn bí mật, một lời truyền khẩu, hay là một cách gọi khác cho những di sản tinh thần mà vị vua khôn ngoan nhất lịch sử để lại? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa thần học và thực tiễn của “Di Chúc Sa-lô-môn” thông qua lăng kính của Lời Chúa được mặc khải, tập trung vào những gì Kinh Thánh chép về cuộc đời, lời dạy và bài học từ Vua Sa-lô-môn – những điều thực sự cấu thành nên di sản vĩnh cửu của ông cho dân sự Chúa.

Trong ngôn ngữ Hê-bơ-rơ, từ có liên quan đến ý niệm “di chúc” hay “lời trối” là tsâvâʼ (צְוָחָה), mang nghĩa “mệnh lệnh, sự truyền dạy.” Trong bối cảnh của Sa-lô-môn, chúng ta không tìm thấy một văn bản chính thức nào tên “Di Chúc.” Thay vào đó, “di chúc” ở đây nên được hiểu theo nghĩa rộng là toàn bộ gia tài tinh thần, những lời giáo huấn khôn ngoan, và những bài học được đúc kết từ chính cuộc đời của ông, được Đức Chúa Trời linh cảm và ghi chép lại trong Kinh Thánh. Di chúc thực sự của Sa-lô-môn chính là những sách vở ông để lại, được công nhận là Lời của Chúa: Châm Ngôn, Truyền Đạo, và Nhã Ca, cùng với những ghi chép về đời ông trong 1 Các Vua và 2 Sử Ký.

A. Sự Khôn Ngoan Thực Tiễn – Sách Châm Ngôn:
Đây là phần cốt lõi của di chúc, là tập hợp những lời dạy khôn ngoan để sống một đời kính sợ Chúa. Châm Ngôn mở đầu bằng mục đích: “Để cho người ta hiểu biết sự khôn ngoan và điều khuyên dạy, cùng phân biệt các lời thông sáng” (Châm Ngôn 1:2). Nguồn gốc của mọi khôn ngoan được xác định rõ: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh sự khôn ngoan và lời khuyên dạy” (Châm Ngôn 1:7). Sa-lô-môn không để lại một di chúc về của cải vật chất, mà để lại một hệ thống nguyên tắc đạo đức và thực tiễn cho mọi lĩnh vực đời sống: từ quản trị gia đình, tài chính, các mối quan hệ, cho đến đời sống nội tâm.

B. Sự Khôn Ngoan Hiện Sinh – Sách Truyền Đạo:
Nếu Châm Ngôn dạy “cách sống,” thì Truyền Đạo, được viết vào cuối đời Sa-lô-môn, chính là lời chiêm nghiệm thấm thía về ý nghĩa của sự sống dưới mặt trời. Đây là phần di chúc đầy triết lý và tự vấn. Ông kết luận: “Hư không của sự hư không, hư không của sự hư không; thảy đều hư không” (Truyền Đạo 1:2). Từ tiếng Hê-bơ-rơ hevel (הֲבֵל) – thường được dịch là “hư không” – mang sắc thái “phù vân, chóng qua, như hơi thở.” Sa-lô-môn, người đã trải nghiệm mọi lạc thú, của cải và thành tựu trần gian, đưa ra lời cảnh tỉnh tối hậu: Mọi thứ ngoài Đức Chúa Trời đều là phù vân. Di chúc ở đây là lời khuyên đắt giá: “Kết luận của cả bài giảng ở đây, là: Khá kính sợ Đức Chúa Trời và giữ các điều răn Ngài; ấy là trọn phận sự của người” (Truyền Đạo 12:13).

C. Sự Khôn Ngoan trong Mối Quan Hệ – Sách Nhã Ca:
Di chúc của Sa-lô-môn cũng bao gồm một bản tình ca đẹp đẽ, biểu trưng cho tình yêu trong hôn nhân theo ý chỉ của Đức Chúa Trời. Nhã Ca tôn vinh tình yêu thuỷ chung, trong sáng và nồng nhiệt. Nó nhắc nhở chúng ta rằng đời sống khôn ngoan không tách rời những mối quan hệ lành mạnh và thánh khiết. Tình yêu được mô tả: “Nó mạnh như sự chết… ngọn lửa của nó là ngọn lửa của Đức Giê-hô-va” (Nhã Ca 8:6). Di chúc này dạy dỗ về sự tận hiến, sự quí trọng và tính thánh khiết trong giao ước hôn nhân.

“Di chúc” của Sa-lô-môn không chỉ nằm trong những lời ông nói, mà còn trong chính cuộc đời ông – một cuộn giấy da sống động gồm cả ánh sáng và bóng tối.

A. Di Sản của Sự Vâng Lời Ban Đầu:
Khi mới lên ngôi, Sa-lô-môn đã cầu xin Chúa điều đúng đắn: “Xin ban cho kẻ tôi tớ Ngài tấm lòng khôn sáng, để đoán xét dân sự Ngài, phân biệt điều lành điều dữ” (1 Các Vua 3:9). Lời cầu nguyện này làm đẹp lòng Đức Chúa Trời, và Ngài ban cho ông sự khôn ngoan vô song cùng sự giàu có, vinh hiển. Việc ông xây dựng đền thờ cho Đức Giê-hô-va (1 Các Vua 6) là đỉnh cao của sự vâng lời và tôn kính. Di chúc từ giai đoạn này là: Hãy tìm kiếm sự khôn ngoan thiên thượng và ưu tiên vinh quang của Chúa trên hết mọi thứ.

B. Lời Cảnh Cáo Từ Sự Sa Ngã:
Tuy nhiên, phần sau cuộc đời Sa-lô-môn lại là một bản di chúc cảnh báo đau lòng. Dù được khôn ngoan, ông đã vi phạm rõ ràng các điều răn của Đức Chúa Trời: “Vua yêu mến nhiều người nữ ngoại bang… chúng quyến dụ lòng người theo thần tượng chúng nó” (1 Các Vua 11:1-2). Ông lấy nhiều vợ, tích trữ ngựa xe, vàng bạc quá mức (Phục Truyền 17:16-17). Hậu quả là lòng ông không còn trọn lành với Chúa nữa, và vương quốc bị chia cắt. Di chúc từ thất bại này vô cùng quý giá: Sự khôn ngoan thuộc linh không đồng nghĩa với miễn nhiễm khỏi tội lỗi. Nếu không tiếp tục bước đi trong sự kính sợ Chúa và vâng giữ Lời Ngài, ngay cả người khôn ngoan nhất cũng có thể sa ngã.

Làm thế nào để chúng ta, những Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, có thể tiếp nhận và áp dụng di chúc tinh thần này?

1. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Trên Cao Mỗi Ngày:
Hãy noi gương Sa-lô-môn ban đầu, biết mình thiếu sót và cầu xin sự khôn ngoan từ Chúa. Gia-cơ 1:5 khẳng định: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” Hãy đọc và suy ngẫm sách Châm Ngôn thường xuyên như một phần của sự tĩnh nguyện.

2. Xét Lòng Mình Trước Cám Dỗ của Sự Thành Công:
Cuộc đời Sa-lô-môn cảnh báo chúng ta về những cạm bẫy của sự thành công, giàu có và danh vọng. Trong mọi thành tựu, cần luôn tự hỏi: “Điều này có đang chiếm chỗ của Chúa trong lòng tôi không? Tôi có đang vâng giữ các điều răn Ngài cách trọn vẹn không?” Hãy sống đơn giản và biết đủ, tập trung vào của cải trên trời.

3. Sống Với Lăng Kính Vĩnh Cửu:
Hãy để sứ điệp của sách Truyền Đạo điều chỉnh lại thang giá trị của chúng ta. Đừng lao vào những điều “phù vân” (hevel). Thay vào đó, hãy đầu tư thời gian, công sức vào những gì tồn tại đời đời: Lời Chúa, công việc Chúa, và các linh hồn. “Phàm việc gì tay ngươi làm được, hãy làm hết sức mình” (Truyền Đạo 9:10) vì vinh hiển Chúa.

4. Gìn Giữ Các Mối Quan Hệ Thánh Khiết:
Từ Nhã Ca, hãy xây dựng và bảo vệ tình yêu trong hôn nhân với sự trung tín và nỗ lực. Từ những bài học về các mối quan hệ ngoại bang của Sa-lô-môn, hãy cẩn thận trong việc kết giao, đảm bảo rằng các mối quan hệ thân thiết nhất của chúng ta không kéo lòng chúng ta xa cách Chúa.

5. Hướng Đến Vị Vua Khôn Ngoan Vĩ Đại Hơn:
Cuối cùng, di chúc của Sa-lô-môn dẫn chúng ta đến với Đấng Christ. Chúa Giê-xu đã phán: “Nơi đây có người hơn Sa-lô-môn” (Ma-thi-ơ 12:42). Sa-lô-môn dạy khôn ngoan, nhưng Chúa Giê-xu chính là sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 1:24). Sa-lô-môn xây một ngôi đền, nhưng Chúa Giê-xu xây dựng Hội Thánh là đền thờ sống động của Đức Chúa Trời. Sa-lô-môn thất bại vì tội lỗi, nhưng Chúa Giê-xu chiến thắng tội lỗi để ban cho chúng ta sự khôn ngoan, sự công bình, sự nên thánh và sự cứu chuộc (1 Cô-rinh-tô 1:30). Di chúc cuối cùng và trọn vẹn nhất mà chúng ta cần tiếp nhận chính là Tin Lành của Chúa Cứu Thế Giê-xu.

“Di Chúc của Sa-lô-môn,” theo cách hiểu đúng đắn nhất dựa trên Kinh Thánh, không phải là một văn bản huyền bí, mà là toàn bộ gia tài lời dạy khôn ngoan và bài học cuộc đời được Đức Thánh Linh linh cảm và lưu giữ trong Kinh Thánh. Nó bao gồm sự khôn ngoan thực tiễn từ Châm Ngôn, sự chiêm nghiệm triết lý từ Truyền Đạo, vẻ đẹp của tình yêu thánh khiết từ Nhã Ca, cùng những bài học đắt giá từ cả thành công lẫn thất bại trong cuộc đời vị vua này. Di chúc ấy vẫn còn nguyên giá trị, kêu gọi chúng ta sống một đời kính sợ Chúa, tìm kiếm sự khôn ngoan từ trên cao, sống với tầm nhìn vĩnh cửu, và trên hết, đặt đức tin nơi Vua Giê-xu Christ – Đấng khôn ngoan vĩ đại hơn Sa-lô-môn. Hãy trân trọng, nghiên cứu và sống theo “di chúc” quý giá này để đời sống chúng ta trở nên khôn ngoan, có ý nghĩa và đẹp lòng Đức Chúa Trời.