Các Chúc Thư của Mười Hai Thượng Phụ
Trong hành trình tìm hiểu văn học tôn giáo Do Thái thời kỳ Đền Thờ Thứ Hai, chúng ta bắt gặp một tác phẩm độc đáo mang tên “Các Chúc Thư của Mười Hai Thượng Phụ” (Testaments of the Twelve Patriarchs). Đây là một phần của khối văn học được gọi là giả kinh (pseudepigrapha), không nằm trong Kinh điển Hebrew (Cựu Ước) hay Kinh điển Cơ Đốc, nhưng mang giá trị lịch sử và tư tưởng to lớn, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bối cảnh tâm linh và niềm mong đợi Đấng Mết-si-a vào khoảng thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên đến thế kỷ thứ 1 sau Công nguyên.
Giới Thiệu Khái Quát: Thượng Phụ Là Ai?
Trong Kinh Thánh, thuật ngữ “Thượng Phụ” (Patriarchs) thường chỉ các tổ phụ của dân Y-sơ-ra-ên: Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp. Tuy nhiên, trong tác phẩm này, “Mười Hai Thượng Phụ” ám chỉ mười hai người con trai của Gia-cốp, là tổ phụ của mười hai chi phái Y-sơ-ra-ên (Sáng Thế Ký 35:22-26). Mỗi “chúc thư” là một bài diễn văn giả tưởng được đặt trên môi của mỗi vị trước khi qua đời, trong đó họ kể lại cuộc đời mình, thừa nhận tội lỗi, răn dạy con cháu, và tiên tri về tương lai của chi phái mình cũng như về sự xuất hiện của một Nhân Vật Cứu Thế.
Tác phẩm này được viết bằng tiếng Hy Lạp, có thể bởi một hoặc nhiều tác giả Do Thái, và sau đó có thể được các tác giả Cơ Đốc sơ khai chỉnh sửa, thêm vào một số chi tiết về Chúa Giê-xu. Mặc dù không được xem là Lời Đức Chúa Trời được linh cảm, nó vẫn là một cửa sổ quý giá vào thế giới quan, đạo đức học, và niềm hy vọng cánh chung của người Do Thái sống trong giai đoạn giữa hai Giao Ước.
Cấu Trúc và Nội Dung Chính của Mười Hai Chúc Thư
Mỗi chúc thư thường theo một cấu trúc tương tự:
1. Tự thuật cuộc đời: Vị thượng phụ kể lại những sự kiện chính trong đời mình, đặc biệt nhấn mạnh vào một tội lỗi trọng đại hoặc một đức tính nổi bật. Phần này thường dựa trên các câu chuyện trong Sáng Thế Ký nhưng được mở rộng với nhiều chi tiết và diễn giải.
2. Lời răn dạy đạo đức: Từ bài học của chính mình, họ đưa ra những lời khuyên cụ thể cho con cháu. Các chủ đề thường gặp là: lòng thương xót, sự thuần khiết, lòng chân thật, sự hiền lành, kiên nhẫn, và đặc biệt là cảnh giác trước các tinh thần tà ác như tinh thần gian dâm, ganh ghét, giận dữ, kiêu ngạo.
3. Lời tiên tri về tương lai: Họ tiên báo về số phận của con cháu mình (tức chi phái) trong tương lai xa, thường liên quan đến sự bội đạo, sự trừng phạt lưu đày, và sau cùng là sự phục hồi.
4. Sự bày tỏ về Đấng Mết-si-a: Nhiều chúc thư có những lời tiên tri rõ ràng về sự xuất hiện của một Đấng Cứu Thế, một Đấng sẽ đến từ chi phái Giu-đa hoặc Lê-vi để cứu chuộc dân sự và mở ra một kỷ nguyên mới.
Dưới đây là tóm tắt nội dung chính của từng chúc thư, liên hệ với nhân vật trong Kinh Thánh:
- Chúc Thư Ru-bên: Cảnh cáo về tội gian dâm và tinh thần mê đắm sắc dục. Ru-bên thú nhận tội ăn nằm với Bi-la, vợ lẽ của cha mình (Sáng Thế Ký 35:22). Ông nhấn mạnh đến sự thuần khiết của tâm trí và thể xác.
- Chúc Thư Si-mê-ôn: Cảnh báo về sự ganh ghét và giận dữ. Ông kể lại sự thù ghét của mình đối với Giô-sép (Sáng Thế Ký 37:18-20) và kêu gọi sự hiền lành, tình anh em.
- Chúc Thư Lê-vi: Đây là một trong những chúc thư quan trọng nhất, nhấn mạnh đến chức tế lễ. Lê-vi nhận được một khải tượng về ba tầng trời và được hứa ban cho chức tế lễ đời đời cho con cháu. Có nhiều lời tiên tri về một “Tân Tế Lễ” sẽ đến.
- Chúc Thư Giu-đa: Tập trung vào sự dũng mãnh, lãnh đạo, và cảnh báo về sự mê đắm rượu chè, dục vọng. Giu-đa thừa nhận tội với Ta-ma (Sáng Thế Ký 38). Chúc thư này chứa nhiều lời tiên tri Mết-si-a rõ ràng, loan báo một Vua sẽ đến từ chi phái Giu-đa (xem thêm Sáng Thế Ký 49:10).
- Chúc Thư Y-sa-ca: Ca ngợi đức tính đơn sơ, chân thật và làm việc chăm chỉ. Y-sa-ca được miêu tả như một người nông dân lương thiện, không mang hai lòng.
- Chúc Thư Sa-bu-lôn: Khuyến khích lòng thương xót và bác ái. Ông kể lại việc mình đã cứu giúp một người bị nạn và nhấn mạnh rằng lòng thương xót cứu khỏi sự chết.
- Chúc Thư Đan: Cảnh báo về sự giận dữ và sự lừa dối. Ông tiên tri rằng con cháu ông sẽ từ bỏ luật pháp Chúa và rơi vào sự lừa dối của Satan. Ông kêu gọi hãy yêu mến Chúa và thành thật với người lân cận.
- Chúc Thư Nép-ta-li: Ca ngợi sự tốt lành của thiên nhiên và sự quan phòng của Đức Chúa Trời. Ông kêu gọi sự hiệp nhất giữa các chi phái, dùng phép ẩn dụ về hai con dê ràng buộc với nhau.
- Chúc Thư Gát: Cảnh báo chống lại sự thù hận. Ông kể lại lòng căm ghét Giô-sép và kêu gọi tha thứ, vì “sự thù hận giúp kẻ ác hại người công bình” (Gát 4:7).
- Chúc Thư A-se: Nhấn mạnh đến việc giữ hai điều răn trọng nhất: yêu Chúa và yêu người lân cận. Ông khuyên chống lại tính hai lòng và kêu gọi hướng về thiên đàng.
- Chúc Thư Giô-sép: Là chúc thư dài nhất, tôn vinh sự thuần khiết, kiên nhẫn và lòng nhân từ. Ông kể chi tiết việc mình bị cám dỗ bởi vợ của Phô-ti-pha (Sáng Thế Ký 39) nhưng đã giữ vững đức tin. Ông là hình bóng của người công bình chịu khổ rồi được tôn cao.
- Chúc Thư Bên-gia-min: Ca ngợi lòng trong sạch của tâm trí và sự thương xót. Bên-gia-min, người con út, được miêu tả là người có lòng thương cảm sâu sắc. Chúc thư này kết thúc với sự bày tỏ mạnh mẽ về sự phục sinh của người công bình.
Liên Hệ Với Kinh Thánh và Thần Học Tin Lành
Là những người nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta tiếp cận tác phẩm này với thái độ thận trọng nhưng cởi mở để học hỏi. Một số điểm đáng chú ý:
1. Sự Chuẩn Bị cho Tin Mừng: Những lời tiên tri về Đấng Mết-si-a trong các chúc thư phản ánh sự mong đợi sâu sắc của người Do Thái trước khi Chúa Giê-xu giáng sinh. Nó giúp chúng ta hiểu tại sao nhiều người như Si-mê-ôn và An-ne trong đền thờ lại “trông đợi Đấng Y-sơ-ra-ên” (Lu-ca 2:25, 38). Sự nhấn mạnh vào một Đấng Cứu Thế đến từ Giu-đa và Lê-vi cho thấy sự phức tạp trong niềm mong đợi: một Vua-Vị Tế Lễ. Điều này được ứng nghiệm trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ, thuộc chi phái Giu-đa (Hê-bơ-rơ 7:14), là Vua (Khải Huyền 19:16) và là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm đời đời theo ban Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 5:6).
2. Giáo Lý về Tội Lỗi và Ân Điển: Các chúc thư mô tả sinh động sự chiến đấu với tội lỗi từ bên trong. Thuật ngữ Hy Lạp pathos (đam mê, dục vọng) và planē (sự lầm lạc) thường xuyên xuất hiện. Điều này vang vọng lời dạy của Sứ đồ Phao-lô về “các việc làm của xác thịt” (Ga-la-ti 5:19-21) và sự giải cứu nhờ ân điển. Mặc dù các chúc thư nhấn mạnh đến nỗ lực đạo đức cá nhân, nhưng Kinh Thánh mặc khải rõ ràng rằng sự cứu rỗi và chiến thắng tội lỗi đến bởi đức tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu và bởi quyền năng của Đức Thánh Linh (Rô-ma 7:24-25; 8:1-4).
3. Luân Lý và Đạo Đức Học: Các lời răn dạy về lòng thương xót, sự thuần khiết, tính chân thật, sự hiền lành rất phù hợp với giáo huấn của Chúa Giê-xu trong Bài Giảng Trên Núi (Ma-thi-ơ 5-7) và các thư tín Tân Ước. Nó cho thấy lương tâm và sự hiểu biết về điều thiện đã được Đức Chúa Trời đặt để trong lòng người (Rô-ma 2:14-15), và được mài giũa qua luật pháp Môi-se, dẫn dắt họ đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24).
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Từ việc nghiên cứu các chúc thư này, chúng ta có thể rút ra những bài học quý giá cho đời sống đức tin:
1. Sự Thành Thật Với Chính Mình và Với Đức Chúa Trời: Các thượng phụ đều thành thật xưng nhận tội lỗi và điểm yếu của mình. Đây là tấm gương cho chúng ta. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác” (I Giăng 1:9). Sự ăn năn thật bắt đầu từ việc can đảm nhìn thẳng vào tấm lòng mình.
2. Cảnh Giác Trước Những Tội Lỗi Cốt Lõi: Mỗi chúc thư cảnh báo một loại tội lỗi chủ đạo (ganh ghét, gian dâm, kiêu ngạo...). Chúng ta cần xin Chúa Thánh Linh soi sáng để nhận diện “tội lỗi dễ vấn vương” của riêng mình (Hê-bơ-rơ 12:1) và chiến đấu chống lại nó bằng Lời Chúa và sự cầu nguyện.
3. Sống Thuần Khiết Trong Một Thế Gian Ô Uế: Câu chuyện của Giô-sép và Ru-bên nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự thuần khiết. Trong thời đại đầy cám dỗ, chúng ta được kêu gọi “hãy giữ thân thể mình cho tinh sạch, đáng quí trọng” (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:4) và “biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình” (Rô-ma 12:2).
4. Thực Hành Lòng Thương Xót và Sự Hiền Lành: Các chúc thư của Sa-bu-lôn và Bên-gia-min đề cao lòng thương xót. Chúa Giê-xu phán: “Phước cho những kẻ hay thương xót, vì sẽ được thương xót!” (Ma-thi-ơ 5:7). Trong các mối quan hệ, đặc biệt trong gia đình và Hội Thánh, chúng ta cần mặc lấy “lòng thương xót, nhân từ, khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục” (Cô-lô-se 3:12).
5. Hướng Về Hy Vọng Cánh Chung: Cuối cùng, tất cả các chúc thư đều hướng về tương lai với hy vọng về sự cứu chuộc và phục hồi. Là Cơ Đốc nhân, hy vọng của chúng ta không mơ hồ, mà đặt chắc chắn nơi sự tái lâm của Chúa Giê-xu Christ. “Ấy vậy, anh em hãy yên ủi nhau bằng các lời đó” (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:18).
Kết Luận
“Các Chúc Thư của Mười Hai Thượng Phụ” là một tác phẩm văn học tôn giáo quý giá, giúp chúng ta cảm nhận được nhịp đập của niềm tin và sự mong đợi trong lòng dân Chúa trước buổi bình minh của Tin Lành. Dù không thuộc về Kinh điển, nó vẫn là một bối cảnh hữu ích, làm nổi bật lên những vấn đề đạo đức sâu sắc và nhất là làm nền cho sự ứng nghiệm trọn vẹn, vinh hiển trong Chúa Giê-xu Christ – Đấng Mết-si-a chân thật duy nhất.
Là con dân của Giao Ước Mới, chúng ta hãy trân trọng sự mặc khải trọn vẹn và đầy đủ trong Kinh Thánh, lấy Chúa Giê-xu làm trung tâm của mọi lời dạy dỗ và niềm hy vọng. Hãy để những lời răn dạy về đạo đức trong các chúc thư nhắc nhở chúng ta sống xứng đáng với ơn kêu gọi của Phúc Âm, không dựa trên nỗ lực bản thân, nhưng bởi quyền năng biến đổi của Đức Thánh Linh, Đấng ở trong chúng ta và hành động qua chúng ta. “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm” (I Cô-rinh-tô 10:31).