Ly Giáo Là Gì?
Trong hành trình đức tin, Hội Thánh của Đấng Christ luôn được kêu gọi để sống trong sự hiệp một yêu thương. Tuy nhiên, xuyên suốt lịch sử, một hiện tượng đau lòng vẫn xảy ra: sự chia rẽ, hay còn gọi là ly giáo. Hiện tượng này không chỉ làm suy yếu chứng cớ của Hội Thánh trước thế gian mà còn gây tổn thương sâu sắc đến Thân thể Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa của ly giáo dưới ánh sáng Kinh Thánh, nguyên nhân, hậu quả, và những chỉ dẫn thiết thực để mỗi tín hữu góp phần gìn giữ sự hiệp một của Đức Thánh Linh.
I. Định Nghĩa Ly Giáo Theo Từ Nguyên và Kinh Thánh
Trong tiếng Việt, "ly giáo" (ly: rời ra, chia lìa; giáo: đạo, tôn giáo) chỉ hành động tách ra khỏi một cộng đồng tôn giáo chính thống để hình thành một nhóm riêng biệt. Trong thần học Tin Lành, chúng ta cần phân biệt rõ giữa "ly giáo" (schism) và "dị giáo" (heresy).
- Dị giáo liên quan đến việc từ chối, bóp méo hoặc thêm thắt vào những giáo lý nền tảng, căn bản của đức tin (ví dụ: phủ nhận thần tính của Đấng Christ, phủ nhận sự cứu rỗi bởi ân điển).
- Ly giáo chủ yếu liên quan đến sự chia rẽ trong mối quan hệ, sự phá vỡ sự hiệp một trong Thân Thể Đấng Christ, thường bắt nguồn từ những nguyên nhân không thuộc về giáo lý cốt lõi.
Từ "ly giáo" trong Tân Ước xuất phát từ tiếng Hy Lạp "σχίσμα" (schisma), có nghĩa đen là "một vết rách" (như trong vải), và mang nghĩa bóng là "sự chia rẽ, bè đảng, phân ly". Sứ đồ Phao-lô đã sử dụng từ này khi quở trách Hội Thánh Cô-rinh-tô: "Vả, hỡi anh em, tôi nghe rằng trong anh em có sự tranh cãi nhau. Ý tôi nói đây, là trong anh em mỗi người nói rằng: Ta là môn đồ của Phao-lô; ta là của A-bô-lô; ta là của Sê-pha; ta là của Đấng Christ. Đấng Christ đã bị chia ra sao? Có phải Phao-lô chịu đóng đinh trên cây thập tự vì anh em chăng?"
(1 Cô-rinh-tô 1:11-13). Ở đây, "schisma" không phải là sự khác biệt giáo lý về sự cứu rỗi, mà là sự trung thành với con người, dẫn đến tinh thần bè phái, làm rách nát sự hiệp một của Hội Thánh.
Kinh Thánh cũng cảnh báo rõ ràng về những kẻ gây nên sự chia rẽ: "Hỡi anh em, tôi xin anh em coi chừng những kẻ gây nên sự chia rẽ (τὰς διχοστασίας, tas dichostasias - những sự phân ly, bất đồng) và làm gương xấu, nghịch cùng sự dạy dỗ mà anh em đã nhận. Phải tránh xa họ đi."
(Rô-ma 16:17). Động từ Hy Lạp "dichostasia" nhấn mạnh đến việc "đứng riêng ra", tạo nên một phe phái chống đối.
II. Nguyên Nhân Dẫn Đến Ly Giáo Theo Kinh Thánh
Kinh Thánh chỉ ra nhiều nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng chia rẽ trong cộng đồng đức tin:
1. Tánh xác thịt và Đời sống thuộc về con người cũ: Đây là nguyên nhân cốt lõi. Sứ đồ Phao-lô xác định sự ghen tương và tranh cãi giữa các tín hữu Cô-rinh-tô là bằng chứng của đời sống "tánh xác thịt": "Vì anh em còn thuộc về xác thịt. Bởi chưng giữa anh em có sự ghen tương tranh cãi nhau, anh em há chẳng phải là tánh xác thịt, ăn ở như người thế gian sao?"
(1 Cô-rinh-tô 3:3). Khi tâm trí tập trung vào những danh vọng, quyền lực, sự ưu thế cá nhân (dù trong vỏ bọc tôn giáo), nó sẽ sinh ra bè đảng và chia rẽ.
2. Tinh thần giáo sư trị và chủ nghĩa cá nhân: Việc tôn sùng quá mức một lãnh đạo, một giáo sư nào đó (như trường hợp "ta của Phao-lô", "ta của A-bô-lô") thay vì Đấng Christ là Đầu duy nhất, sẽ dẫn đến chia rẽ. Mỗi người đều có sở thích, phong cách giảng dạy khác nhau, nhưng khi sự trung thành với con người vượt lên trên lòng trung thành với Đấng Christ và Lẽ Thật của Ngài, ly giáo bắt đầu manh nha.
3. Thiếu tình yêu thương và sự khiêm nhường: Sự chia rẽ thường bùng phát từ những xung đột không được giải quyết trong tình yêu thương. Khi sự kiêu ngạo, lòng tự ái bị tổn thương, và sự tha thứ bị từ chối, bức tường ngăn cách được xây lên. Kinh Thánh dạy: "Hãy khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục, lấy lòng thương yêu mà chìu nhau"
(Ê-phê-sô 4:2). Thiếu những đức tính này, Hội Thánh dễ trở thành chiến trường thay vì một thân thể.
4. Xung đột về những quan điểm phụ, truyền thống, hoặc phương pháp: Nhiều cuộc chia rẽ không xuất phát từ giáo lý cứu rỗi (như ân điển, đức tin, thập tự giá), mà từ những quan điểm về thờ phượng (ca nhạc, nghi thức), về quản trị Hội Thánh, về các vấn đề văn hóa-xã hội, hoặc cách giải thích những phân đoạn Kinh Thánh không mang tính giáo lý nền tảng. Việc biến những điều phụ trở thành "chính yếu" và chia rẽ vì nó là một dấu hiệu của sự trưởng thành thuộc linh bị thiếu hụt.
III. Hậu Quả Nghiêm Trọng Của Ly Giáo
Kinh Thánh và lịch sử Hội Thánh cho thấy những hậu quả tai hại của ly giáo:
1. Làm tổn thương Thân Thể Đấng Christ: Mỗi tín hữu là một chi thể trong Thân Thể Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 12:27). Sự chia rẽ giống như một vết thương sâu hoặc sự đứt lìa trong thân thể, gây đau đớn và làm suy giảm chức năng. Nó làm nghịch lại lời cầu nguyện của Chúa Giê-xu: "… để cho chúng nó cũng hiệp làm một như chúng ta; hầu cho thế gian tin rằng Cha đã sai Ta đến"
(Giăng 17:21).
2. Làm vấp phạm người ngoài và cản trở chứng đạo: Thế gian nhìn vào sự chia rẽ, tranh cãi giữa các Cơ Đốc nhân và nghi ngờ về tình yêu và quyền năng của Phúc Âm. Sự hiệp một là bằng chứng hùng hồn nhất cho thế gian về Đấng Christ (Giăng 13:35). Ngược lại, sự chia rẽ làm cho chứng cớ ấy trở nên vô hiệu.
3. Làm nản lòng và tổn thương các tín hữu: Những cuộc xung đột và chia rẽ thường để lại những vết sẹo sâu trong lòng nhiều tín hữu chân chính, khiến họ mất lòng tin, thậm chí vấp ngã. Nó đánh cắp sự bình an, niềm vui và sự tập trung vào sự thờ phượng, phục vụ Chúa.
4. Tạo cơ hội cho giáo lý sai lạc: Sự chia rẽ thường tạo ra những nhóm nhỏ biệt lập, dễ trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự dạy dỗ cực đoan hoặc sai lệch phát triển, vì thiếu sự kiểm soát và sàng lọc từ cộng đồng rộng lớn hơn.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Làm Thế Nào Để Gìn Giữ Sự Hiệp Một Và Tránh Ly Giáo?
Là những người tin Chúa Giê-xu, chúng ta được kêu gọi tích cực gìn giữ sự hiệp một của Đức Thánh Linh.
1. Luôn Lấy Đấng Christ Làm Trung Tâm: Phao-lô đặt câu hỏi then chốt: "Đấng Christ đã bị chia ra sao?" (1 Cô-rinh-tô 1:13). Câu trả lời hiển nhiên là KHÔNG. Vì vậy, bất cứ điều gì khiến chúng ta nghĩ rằng Đấng Christ bị chia ra đều là sai lầm. Hãy đặt Chúa Giê-xu và Phúc Âm của Ngài lên trên mọi danh xưng, mọi truyền thống, mọi cá nhân. Sự trung thành tối thượng của chúng ta thuộc về Đấng Christ, không phải một giáo phái, một mục sư hay một phương pháp nào.
2. Phân Biệt Giữa "Cốt Lõi" và "Không Cốt Lõi": Thần học gia R.C. Sproul từng nói về sự khác biệt giữa những điều "cần thiết", "quan trọng" và "tùy ý". Chúng ta cần hiệp một tuyệt đối trong những giáo lý cốt lõi của đức tin (như mặc khải Kinh Thánh, Ba Ngôi, thần tính và nhân tính của Christ, sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin, sự phán xét). Trong những vấn đề không cốt lõi (như quan điểm về thời kỳ cánh chung, hình thức âm nhạc, phong cách quản trị), chúng ta cần thể hiện sự khoan dung, nhịn nhục và tôn trọng lẫn nhau trong tình yêu thương.
3. Sống Với Tấm Lòng Khiêm Nhường và Yêu Thương: "Hãy chịu lấy nhau, nếu một người trong anh em có sự gì phàn nàn với kẻ khác. Hãy tha thứ nhau như Chúa đã tha thứ anh em thể ấy"
(Cô-lô-se 3:13). Khiêm nhường cho phép chúng ta lắng nghe, sẵn sàng xin lỗi và tha thứ. Tình yêu thương là dây ràng buộc của sự trọn vẹn (Cô-lô-se 3:14).
4. Tích Cực Gây Dựng và Sửa Trị Trong Tình Yêu Thương: Khi thấy anh em mình sai lầm, đặc biệt nếu sự sai lầm đó có nguy cơ gây chia rẽ, chúng ta không được im lặng hoặc buông lời phàn nàn sau lưng. Thay vào đó, hãy áp dụng nguyên tắc của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 18:15-17: trước hết tìm gặp riêng trong tình yêu thương, với mục đích gây dựng chứ không phải hạ bệ.
5. Cầu Nguyện Cho Sự Hiệp Một: Hãy noi gương Chúa Giê-xu, cầu nguyện cho sự hiệp một của Hội Thánh (Giăng 17). Cầu nguyện thay đổi tấm lòng chúng ta trước, giúp chúng ta nhìn anh em mình qua ánh sáng của tình yêu Đấng Christ.
Kết Luận: Tiếng Gọi Hiệp Một Trong Đức Thánh Linh
Ly giáo, xét đến cùng, là một biểu hiện của tội lỗi – tội làm rách nát Thân Thể Đấng Christ. Nó xuất phát từ xác thịt, từ sự kiêu ngạo và thiếu tình yêu thương. Là những người đã được kêu gọi ra khỏi sự tối tăm vào sự sáng lạ lùng của Ngài, chúng ta được kêu gọi sống một đời sống mới. Sứ đồ Phao-lô để lại một mạng lệnh đầy quyền năng: "Vậy, tôi là kẻ tù trong Chúa khuyên anh em phải ăn ở một cách xứng đáng với chức phận mà Chúa đã gọi anh em, phải khiêm nhường đến đều, mềm mại đến đều, phải nhịn nhục, lấy lòng thương yêu mà chìu nhau; dùng dây hòa bình mà giữ gìn sự hiệp một của Thánh Linh"
(Ê-phê-sô 4:1-3).
Chúng ta không "tạo ra" sự hiệp một – sự hiệp một đã được Đức Thánh Linh ban cho Hội Thánh như một ân tứ (vì chỉ có một Thân Thể, một Thánh Linh... Ê-phê-sô 4:4-6). Nhiệm vụ của chúng ta là "giữ gìn" (τηρέω, tēreō - canh giữ, bảo vệ, tuân giữ) sự hiệp một quý báu đó bằng tấm lòng khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục và yêu thương. Ước mong mỗi chúng ta, trong vai trò và chức vụ của mình, đều trở nên những người thợ xây dựng sự hiệp một, để danh Chúa được vinh hiển và thế gian có thể tin rằng Cha đã sai Con Ngài đến.
Bài nghiên cứu dựa trên bản Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống).