Tại sao bàn thờ trong Giô-suê 22:10–34 lại quan trọng đến vậy?

Câu chuyện về bàn thờ được dựng lên bởi các chi phái Ru-bên, Gát, và phân nửa chi phái Ma-na-se bên bờ tây sông Giô-đanh, được ghi lại trong Giô-suê 22:10-34, không chỉ là một sự kiện lịch sử đơn thuần. Đây là một bản lề thần học quan trọng, một bài học nổi bật về giao tiếp, hiểu lầm, và trên hết là sự bảo vệ cho tính duy nhất của cộng đồng giao ước. Sự kiện này có nguy cơ dẫn đến một cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn, nhưng cuối cùng lại trở thành một tượng đài của sự hiệp một và lòng trung tín. Vì sao nó lại quan trọng đến vậy? Chúng ta sẽ cùng nghiên cứu chuyên sâu qua từng lớp ý nghĩa.

Sau nhiều năm chinh chiến dưới sự lãnh đạo của Giô-suê, cuối cùng dân Y-sơ-ra-ên cũng được an nghỉ trong Đất Hứa (Giô-suê 21:44). Các chi phái phía Tây đã nhận được sản nghiệp của mình. Giờ đây, các chi phái phía Đông – là Ru-bên, Gát, và phân nửa chi phái Ma-na-se – đã hoàn thành trách nhiệm đồng cam cộng khổ với anh em mình (Dân số ký 32:1-33; Giô-suê 1:12-18). Họ được phép trở về vùng đất phía đông sông Giô-đanh mà Môi-se đã phân cho.

Trước khi họ ra đi, Giô-suê đã căn dặn họ với lời cảnh báo đầy nghiêm túc: “Chỉ hãy cẩn thận làm theo điều răn và luật pháp mà Môi-se, tôi tớ của Đức Giê-hô-va, đã truyền cho các ngươi, tức là thương yêu Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi, đi theo các đường lối Ngài, gìn giữ các điều răn Ngài, tríu mến Ngài, và hết lòng, hết ý phục sự Ngài” (Giô-suê 22:5). Đây là nền tảng cho mọi hành động sau này.

Tuy nhiên, một vấn đề địa-lý-tâm-linh lớn nảy sinh. Sông Giô-đanh trở thành một ranh giới vật lý, tách biệt họ với “trung tâm thờ phượng” duy nhất – Đền Tạm tại Si-lô, nơi có bàn thờ bằng đồng duy nhất được Đức Chúa Trời thiết lập để dâng của lễ thiêu và sinh tế (Phục truyền 12:13-14). Khoảng cách địa lý này tiềm ẩn nguy cơ về một khoảng cách tâm linh, dẫn đến sự tách biệt và thậm chí là thờ phượng sai lầm.

“Khi đến trong miền xứ Ca-na-an gần sông Giô-đanh, các người Ru-bên, người Gát, và phân nửa chi phái Ma-na-se, bèn xây tại đó một cái bàn thờ trên bờ sông Giô-đanh, là một cái bàn thờ lớn, bề ngoài lộ ra.” (Giô-suê 22:10).

Hành động này lập tức gây ra một làn sóng phẫn nộ tột độ trong toàn thể hội chúng Y-sơ-ra-ên. Trong mắt các chi phái phía Tây, đây là một hành vi phản nghịch thuộc linh trắng trợn. Luật pháp Môi-se đã rõ ràng: chỉ có MỘT nơi duy nhất Đức Chúa Trời chọn để đặt danh Ngài, và chỉ có MỘT bàn thờ cho các của lễ thiêu (Phục truyền 12:5-14). Việc dựng một bàn thờ khác không chỉ là bất tuân, mà còn giống hệt với tội thờ hình tượng và tà giáo của các dân ngoại, vốn là nguyên nhân khiến dân sự bị phán xét (Phục truyền 13:12-15).

Các chi phái phía Tây đã lập tức tập hợp lại để “giao chiến” với anh em mình (câu 12). Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Đối với họ, sự thuần khiết trong sự thờ phượng Đức Giê-hô-va quan trọng hơn cả tình máu mủ. Họ sẵn sàng dùng vũ lực để “tẩy uế” Y-sơ-ra-ên, như đã từng làm trong câu chuyện con cái Bên-gia-min (Quan xét 20).

Tuy nhiên, trước khi vung gươm, họ đã cử một phái đoàn cao cấp do Phi-nê-a, thầy tế lễ (người từng nổi tiếng với lòng sốt sắng trong sự thánh khiết – Dân số ký 25:7-13), và mười trưởng lão đại diện cho mỗi chi phái. Lời khiển trách của họ được ghi lại trong Giô-suê 22:15-20, là một kiểu mẫu cho sự đối chất trong tình yêu thương nhưng vô cùng kiên quyết:

1. Nhắc lại lịch sử chung: Họ gọi đây là “sự bội nghịch” (מַעַל, ma’al – tội phản bội giao ước).
2. Nhắc đến hậu quả lịch sử: Họ viện dẫn tội của Bê-ô (thờ lạy Ba-anh) và tội của A-can (lấy vật đáng diệt), cả hai đều kéo theo sự phán xét cho toàn dân.
3. Đưa ra giải pháp thay thế: Họ chủ động mời các chi phái phía Đông nếu thấy đất mình ô uế thì hãy sang ở chung với họ, chứ đừng làm bội nghịch.

Điểm mấu chốt ở đây là họ hỏi trước khi kết tội, đối thoại trước khi tấn công. Họ cho anh em mình cơ hội giải thích. Đây là một nguyên tắc vô cùng quý giá cho mọi mối quan hệ trong Hội Thánh (Ma-thi-ơ 18:15-17).

Lời đáp lại của các chi phái phía Đông (Giô-suê 22:21-29) là một lời tuyên xưng đức tin mạnh mẽ và một sự bác bỏ hoàn toàn sự nghi ngờ. Họ bắt đầu bằng một lời thề long trọng: “Nguyện Đức Giê-hô-va, là Đức Chúa Trời thông biết mọi sự, Ngài biết và Ngài sẽ xét đoán...” (câu 22).

Rồi họ giải thích mục đích thật sự của bàn thờ: “Chúng tôi lo sợ về điều ấy, mà nói rằng: Ngày sau, con cháu chúng tôi có thể nói cùng con cháu các ngươi rằng: Các ngươi có chi phần gì với Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên?... Chúng tôi nói: Vậy, chúng ta khá xây một cái bàn thờ, chẳng phải để dâng của lễ thiêu hay là để dâng hi sinh, nhưng để làm chứng giữa chúng tôi và các ngươi...” (câu 24-27).

Từ khóa ở đây là “làm chứng” (עֵד, ‘ed). Bàn thờ này không phải là מִזְבֵּחַ (mizbeach) để dâng tế lễ, mà là một גַּל (gal – đống đá, tượng đài kỷ niệm) hay một bản sao biểu tượng của bàn thờ thật. Nó là một chứng tích vật chất, một lời nhắc nhở hữu hình cho cả hai phía rằng: “Giê-hô-va là Đức Chúa Trời” (câu 34). Mục đích là để ngăn ngừa sự chia rẽ và nghi ngờ trong tương lai, để không ai có thể nói với con cháu của các chi phái phía Đông rằng họ “không có phần” với Đức Giê-hô-va.

Sự kiện này hé mở nhiều chân lý quan trọng:

1. Sự Thánh Khiết Của Đức Chúa Trời là Ưu Tiên Hàng Đầu: Phản ứng mạnh mẽ của các chi phái phía Tây cho thấy họ coi trọng sự vinh hiển và sự thờ phượng đúng đắn dành cho Đức Chúa Trời hơn bất cứ điều gì. Đây là lòng sốt sắng đáng học hỏi.

2. Tính Duy Nhất của Cộng Đồng Giao Ước: Bàn thờ “làm chứng” này trở thành một dấu chỉ hữu hình cho sự hiệp một của 12 chi phái, dù bị ngăn cách bởi dòng sông. Nó khẳng định rằng dân sự của Đức Chúa Trời là một, bất chấp khoảng cách địa lý hay khác biệt bộ tộc.

3. Sự Quan Trọng của Ý Định và Giao Tiếp Rõ Ràng: Cùng một hành động (xây bàn thờ) nhưng với hai ý định trái ngược (phản loạn vs. làm chứng) dẫn đến hai kết cục trời vực. Đức Chúa Trời xem xét tấm lòng (1 Sa-mu-ên 16:7).

4. Tiên Tri Về Sự Cứu Rỗi Cho Mọi Dân Tộc: Bàn thờ này, nằm ngoài “Đất Hứa”, như một lời tiên tri về thời đại mới, khi dân ngoại (ở bên kia “sông”) cũng được kết nạp vào dân sự Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, và trở thành một thân thể hiệp một (Ê-phê-sô 2:11-22).

1. Hãy Hỏi Trước Khi Kết Tội: Trong Hội Thánh, gia đình, hay công việc, khi thấy một hành động có vẻ sai trái của anh em mình, hãy học theo các trưởng lão: đến gặp trực tiếp với tấm lòng yêu thương và tinh thần tìm kiếm sự thật (Ma-thi-ơ 18:15). Đừng vội vàng phán xét dựa trên bề ngoài (Giăng 7:24).

2. Xây Dựng Những “Bàn Thờ Làm Chứng” trong Gia Đình: Đó có thể là những thói quen thờ phượng chung, những kỷ vật đức tin, hay những câu chuyện về sự thành tín của Chúa được kể lại cho con cháu. Chúng đóng vai trò như những chứng tích, khẳng định rằng “Giê-hô-va là Đức Chúa Trời” trong dòng tộc chúng ta.

3. Bảo Vệ Sự Hiệp Một của Hội Thánh: Hãy chủ động phá đổ những bức tường ngăn cách, những nghi ngờ và hiểu lầm giữa các nhóm, các thế hệ trong Hội Thánh. Hãy là người xây cầu, không phải đào hào. Sự hiệp một là bằng chứng mạnh mẽ cho thế gian về Đấng Christ (Giăng 17:21).

4. Sống Với Lòng Kính Sợ Sự Thánh Khiết của Chúa: Như các chi phái phía Tây lo sợ tội lỗi sẽ làm ô uế cả cộng đồng, chúng ta cũng phải nghiêm túc với tội lỗi trong đời sống mình và trong Hội Thánh, nhưng luôn trong tinh thần phục hồi và yêu thương (Ga-la-ti 6:1).

5. Áp Dụng Nguyên Tắc “Bàn Thờ Duy Nhất” Thuộc Linh: Ngày nay, Chúa Giê-xu Christ chính là Bàn Thờ, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, và là Của Lễ duy nhất đẹp lòng Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 13:10). Mọi sự thờ phượng, công việc, hay “của lễ” thuộc linh của chúng ta chỉ có giá trị khi được dâng lên qua Ngài và trong Ngài. Đừng dựng lên những “bàn thờ” khác như cậy vào công đức, hình thức, hay truyền thống của riêng mình.

Câu chuyện về bàn thờ trong Giô-suê 22 kết thúc bằng một âm điệu hòa hợp tuyệt vời: “Tin ấy đẹp lòng dân Y-sơ-ra-ên; dân Y-sơ-ra-ên chúc tụng Đức Chúa Trời, và không còn nói đánh dân Ru-bên và dân Gát, và hủy diệt xứ hai chi phái ấy nữa.” (câu 33). Bàn thờ ấy được đặt tên là “Ê-đơ” (có nghĩa là “chứng”), như một lời tuyên bố vang vọng: “Bàn thờ ấy làm chứng giữa chúng ta rằng Giê-hô-va là Đức Chúa Trời.” (câu 34).