Giao ước A-đam là gì?

Trong hành trình nghiên cứu thần học về các giao ước của Đức Chúa Trời, chúng ta thường bắt đầu với Giao Ước Áp-ra-ham, Giao Ước Môi-se, hay Giao Ước Mới qua huyết Chúa Giê-xu Christ. Tuy nhiên, có một giao ước nền tảng, được thiết lập ngay từ buổi bình minh của nhân loại, đặt nền móng cho mọi mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và con người: đó là Giao Ước với A-đam. Giao ước này, thường được các nhà thần học hệ thống gọi là **"Giao Ước Công Việc" (Covenant of Works)** hoặc **"Giao Ước Sự Sống"**, không chỉ là chìa khóa để hiểu về sự sa ngã của loài người mà còn là bối cảnh tương phản rực rỡ để thấy được ân điển siêu việt của Chúa Giê-xu Christ, A-đam sau cùng.

Giao ước không được thiết lập trong chân không, nhưng dựa trên mối quan hệ Đấng Tạo Hóa - thọ tạo. Sáng-thế Ký 1:26-28 chép:

Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta, đặng quản trị... loài cá... loài chim... loài súc vật... loài côn trùng... Vậy, Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời... Đức Chúa Trời ban phước cho loài người... và phán rằng: Hãy sanh sản, thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất; hãy làm cho đất phục tùng...

Tại đây, chúng ta thấy các yếu tố then chốt:

• Hình và Tượng của Đức Chúa Trời (Imago Dei): Con người được tạo dựng cách đặc biệt, mang "hình" (tiếng Hê-bơ-rơ: tselem - hình ảnh, đại diện) và "tượng" (demuth - sự tương tự) của Đức Chúa Trời. Điều này bao hàm năng lực đạo đức, trí tuệ, tâm linh, và quyền cai trị thay mặt Đức Chúa Trời.
• Sự Ban Phước và Uỷ Nhiệm: Đức Chúa Trời chủ động ban phước và giao phó trách nhiệm ("quản trị", "làm cho đất phục tùng"). Đây là hành động của một Đấng có chủ đích, thiết lập một mối quan hệ có điều kiện và trách nhiệm.
• Môi Trường Hoàn Hảo: A-đam được đặt trong vườn Ê-đen, một nơi đầy đủ, tốt lành, và có sự hiện diện trực tiếp của Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 2:8-15).

Giao ước luôn bao hàm những điều khoản rõ ràng. Với A-đam, Đức Chúa Trời đã phán điều đó cách minh bạch. Sáng-thế Ký 2:16-17 ghi lại lời phán then chốt:

Giê-hô-va Đức Chúa Trời dạy biểu người rằng: Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến; vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết.

Phân tích cấu trúc của lời phán này, chúng ta thấy rõ cấu trúc của một giao ước:

1. Ân Huệ và Đặc Quyền (Điều "Được"): "Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn." Đây là sự ban cho dư dật, biểu thị lòng nhân từ và sự chu cấp đầy đủ của Đấng Tạo Hóa. A-đam không thiếu thốn gì.
2. Điều Răn và Ranh Giới (Điều "Không Được"): "Về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến." Đây là một thử nghiệm cụ thể về sự vâng phục, sự tôn trọng thẩm quyền của Đức Chúa Trời, và sự chấp nhận vị thế là thọ tạo của con người.
3. Hậu Quả Rõ Ràng - Lời Nguyền và Lời Hứa (Điều Kiện "Nếu-Thì"): "Vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết." Từ "chắc sẽ" khẳng định tính tất yếu của hậu quả. Từ "chết" (tiếng Hê-bơ-rơ: muth) ở đây hàm ý cả sự chết thuộc linh (sự phân cách tức thì với Đức Chúa Trời), sự chết thuộc thể (sự bắt đầu của quá trình hư nát), và sự chết đời đời.

Ngược lại, sự vâng giữ mệnh lệnh này hàm ý một lời hứa về sự sống tiếp tục và sự công bố công nghĩa. Sự sống trong vườn Ê-đen, với quyền tiếp cận cây sự sống (Sáng-thế Ký 3:22), là biểu tượng của sự sống đời đời trong mối tương giao trọn vẹn với Đức Chúa Trời. Sự vâng phục hoàn hảo sẽ xác nhận và đóng ấn địa vị công bình của A-đam trước mặt Đức Chúa Trời.

Sáng-thế Ký chương 3 ghi lại bi kịch: A-đam, với tư cách là đầu của nhân loại và là đại diện giao ước, đã phạm điều răn. Ê-va bị Sa-tan cám dỗ, nghi ngờ lòng tốt và lời phán của Đức Chúa Trời ("Chắc không chết đâu" - câu 4), và khao khát trở nên "như Đức Chúa Trời" (câu 5). A-đam, có mặt cùng lúc đó (theo 1 Ti-mô-thê 2:14), đã chủ động ăn theo. Hành động này không chỉ là tội bất tuân, mà là sự phá vỡ giao ước, chối bỏ vị thế thọ tạo, và tìm cách tự xưng mình là thần.

Hậu quả lập tức và lâu dài được Sáng-thế Ký 3:7-24 và toàn bộ Kinh Thánh mô tả:

• Sự Chết Thuộc Linh Tức Thì: Họ biết mình trần truồng, xấu hổ, và trốn khỏi sự hiện diện của Đức Chúa Trời (câu 7-10). Mối tương giao bị đứt đoạn.
• Lời Nguyền của Giao Ước Được Áp Dụng: Đức Chúa Trời tuyên bố sự đoán phạt:
  • Trên con rắn (Sa-tan): Sự thù nghịch và sự bại hoại sau cùng (câu 14-15).
  • Trên người nữ: Sự đau đớn trong sinh sản và sự lệ thuộc (câu 16).
  • Trên người nam và đất đai: "Đất sẽ bị rủa sả vì ngươi... đất sẽ sanh chông gai và tật lê... ngươi sẽ làm đổ mồ hôi trán mới có mà ăn" (câu 17-19). Công việc, vốn là đặc ân, trở thành gánh nặng.
  • Tột đỉnh: "Ngươi là bụi đất, ngươi sẽ trở về bụi đất" - sự chết thuộc thể là kết cục chắc chắn (câu 19).
  • Sự đuổi khỏi vườn Ê-đen và cây sự sống, cắt đứt con đường đến sự sống đời đời (câu 22-24).
• Tội Lỗi và Sự Chết Truyền Sang Cả Nhân Loại: Thánh Kinh xác nhận A-đam là đại diện của cả loài người. Rô-ma 5:12 giải thích: "Cho nên, như bởi một người mà tội lỗi vào trong thế gian, lại bởi tội lỗi mà có sự chết, thì sự chết đã trải qua trên hết thảy mọi người như vậy, vì mọi người đều đã phạm tội." Giao ước bị phá vỡ, lời nguyền ảnh hưởng đến mọi người sinh ra trong A-đam.

Ngay giữa lời tuyên án, Đức Chúa Trời đã bày tỏ ân điển đầu tiên của Ngài – lời hứa về Đấng Cứu Chuộc trong Sáng-thế Ký 3:15 (thường được gọi là *Protoevangelium* - Tin Lành đầu tiên):

Ta sẽ làm cho mày cùng người nữ, dòng dõi mày cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mày, còn mày sẽ cắn gót chân người.

Đây là lời hứa về Chúa Giê-xu Christ, "dòng dõi người nữ", sẽ đến để hủy phá công việc của ma quỷ và đạp dập đầu nó (1 Giăng 3:8). Điều này cho thấy ngay từ đầu, Đức Chúa Trời không chỉ có kế hoạch của Giao Ước Công Việc (mà A-đam đã thất bại), mà còn có kế hoạch của **Giao Ước Ân Điển** (Covenant of Grace) được thi hành bởi Chúa Giê-xu Christ, A-đam sau cùng (1 Cô-rinh-tô 15:45).

Đức Chúa Trời cũng lấy da thú làm áo cho A-đam và Ê-va (câu 21), một hình ảnh tiên tri về sự đổ huyết (sự chết) để che đậy sự trần truồng (tội lỗi) của con người.

Hiểu về Giao Ước A-đam không phải chỉ là kiến thức lịch sử, nhưng có sức mạnh biến đổi đời sống chúng ta hôm nay:

1. Nhận Biết Căn Nguyên Của Tội Lỗi Và Sự Chết: Mọi sự bất toàn, đau khổ, bệnh tật, và sự chết trong thế gian đều bắt nguồn từ sự phạm giao ước này. Nó giúp chúng ta không đổ lỗi cho Đức Chúa Trời về những điều xấu, nhưng thấy được hậu quả thảm khốc của tội lỗi.
2. Thấy Rõ Sự Vô Vọng Của Con Đường "Công Việc" Để Được Cứu: A-đam, trong tình trạng hoàn hảo, trong môi trường hoàn hảo, với một điều răn đơn giản, vẫn thất bại. Điều này phơi bày sự bất lực tuyệt đối của con người trong việc tự mình đạt đến sự công bình của Đức Chúa Trời qua việc làm (Rô-ma 3:20). Nó đập tan mọi ảo tưởng về "tự lực cứu độ".
3. Tôn Cao Ân Điển Của Chúa Giê-xu Christ, A-đam Sau Cùng: Sự tương phản làm sáng tỏ phúc âm. A-đam thứ nhất thất bại và đem vào sự chết; A-đam sau cùng (Chúa Giê-xu) đã vâng phục trọn vẹn cho đến chết trên cây thập tự và đem vào sự sống (Rô-ma 5:18-19). Sự vâng phục chủ động (active obedience) của Ngài đã làm trọn điều kiện công bình mà A-đam đã phá vỡ. Chúng ta được kể là công bình không phải bởi việc làm của mình, nhưng bởi đức tin nơi công việc đã hoàn tất của Đấng Christ.
4. Sống Với Tư Cách Là Người Được Cứu Chuộc Trong Giao Ước Mới: Chúng ta không còn sống dưới giao ước "làm thì được sống" nữa. Chúng ta sống trong giao ước mới bằng huyết Chúa Giê-xu, nơi ân điển và đức tin chiếm ưu thế (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự vâng phục của chúng ta bây giờ là đáp ứng với tình yêu và ân điển đã được ban cho, không phải là điều kiện để được nhận.
5. Chiến Đấu Với Tội Lỗi Một Cách Nghiêm Túc: Hiểu hậu quả thảm khốc của tội bất tuân thúc giục chúng ta coi trọng tội lỗi, không xem thường nó. Đồng thời, biết rằng trong Đấng Christ, lời nguyền đã bị phá hủy (Ga-la-ti 3:13) cho chúng ta sự tự do và quyền năng để chiến thắng.

Giao Ước với A-đam là một chân lý thần học sâu sắc, vén màn cho chúng ta thấy cấu trúc nguyên thủy trong mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và con người: một mối quan hệ dựa trên sự công bình hoàn hảo và sự vâng phục trọn vẹn. Sự thất bại của A-đam đã mở ra thảm kịch của tội lỗi, đau khổ và sự chết cho cả nhân loại. Nhưng chính trong bóng tối của sự phạm giao ước ấy, ánh sáng của lời hứa về Đấng Cứu Thế đã ló dạng.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không nhìn lại Giao Ước A-đam với nỗi sợ hãi hay tuyệt vọng, nhưng với lòng biết ơn sâu xa. Bởi vì sự thất bại của A-đam thứ nhất đã dọn đường cho sự thành công vinh hiển của A-đam sau cùng là Chúa Giê-xu Christ. Ngài đã gánh chịu lời nguyền của giao ước bị phá vỡ thay cho chúng ta, và ban cho chúng ta sự công bình của Ngài. Do đó, chúng ta đứng vững không phải trên nền tảng công việc bất toàn của mình, mà trên nền tảng công việc hoàn hảo của Đấng Christ – Đấng đã làm trọn mọi điều kiện của sự công bình và mở ra cho chúng ta con đường sống đời đời trong Giao Ước Mới bằng huyết Ngài. A-men.