Thần Học Tường Thuật
Trong hành trình tìm kiếm và nghiên cứu Lời Đức Chúa Trời, các tín hữu thường tiếp cận Kinh Thánh qua nhiều lăng kính khác nhau: như một bộ luật (thần học hệ thống), một tập hợp các lời tiên tri và lời hứa, hay một sách chỉ dẫn đạo đức. Tuy nhiên, có một cách tiếp cận mạnh mẽ và toàn diện hơn, đó là xem toàn bộ Kinh Thánh như một **câu chuyện vĩ đại** – một tường thuật có khởi đầu, diễn biến, cao trào và kết thúc. Cách tiếp cận này được gọi là **Thần học Tường thuật**.
Thần học tường thuật (Narrative Theology) là một phương pháp nghiên cứu và hiểu Kinh Thánh, nhấn mạnh vào việc xem toàn bộ mạc khải của Đức Chúa Trời như một câu chuyện lớn, có cốt truyện và cấu trúc tường thuật thống nhất. Nó không phủ nhận các cách tiếp cận khác, nhưng bổ sung cho chúng bằng cách tập trung vào **dòng chảy của lịch sử cứu rỗi** (Heilsgeschichte) mà Đức Chúa Trời đang thực hiện. Câu chuyện này không phải là hư cấu, mà là **LỊCH SỬ THẬT** được Đức Chúa Trời viết nên, với Ngài là Tác Giả chính và cũng là Nhân Vật Chính.
Trọng tâm của thần học tường thuật là Chúa Giê-xu Christ. Như Ngài đã phán với hai môn đồ trên đường Emmau: “Ấy là sự khờ dại và chậm tin mà lòng các ngươi chẳng tin hết điều các đấng tiên tri đã nói! Há chẳng phải Đấng Christ chịu thương khô thể ấy, mới được vào sự vinh hiển mình sao?” (Lu-ca 24:25-26). Rồi Ngài “bắt đầu từ Môi-se và rồi đến hết thảy các đấng tiên tri mà cắt nghĩa cho hai người đó những lời chỉ về mình trong cả Kinh Thánh” (Lu-ca 24:27). Chúa Giê-xu đã dạy chúng ta cách đọc Kinh Thánh: như một câu chuyện dẫn đến và giải thích về chính Ngài.
Câu chuyện lớn của Kinh Thánh thường được các học giả chia thành bốn phần chính, tương ứng với bốn hành động trọng đại của Đức Chúa Trời. Cấu trúc này giúp chúng ta định vị bất kỳ phân đoạn nào trong dòng chảy chung.
1. Sáng Tạo (Creation): Câu chuyện bắt đầu trong sự hoàn hảo tuyệt đối. Đức Chúa Trời, bằng quyền năng và lời phán của Ngài, dựng nên trời đất và mọi vật. Đỉnh cao của công trình sáng tạo là loài người, được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Bere’shith – בְּרֵאשִׁית, Sáng-thế-ký 1:27). Mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời, con người và thế giới là hoàn toàn hòa hợp. “Đức Chúa Trời thấy các việc Ngài đã làm thật rất tốt lành” (Sáng-thế-ký 1:31).
2. Sa Ngã (Fall): Sự hoàn hảo bị phá vỡ khi con người, được ban cho ý chí tự do, đã chọn bất tuân Đức Chúa Trời (Sáng-thế-ký 3). Tội lỗi xâm nhập, làm đứt đoạn mối tương giao với Đức Chúa Trời (Haṭṭā’th – חַטָּאת, nghĩa là “trật mục tiêu”), gây ra sự rủa sả trên đất, và đem sự chết vào thế gian (Rô-ma 5:12). Nhưng ngay trong sự phán xét, lời hứa cứu chuộc đầu tiên đã được ban ra: dòng dõi người nữ sẽ đánh bại con rắn (Sáng-thế-ký 3:15).
3. Cứu Chuộc (Redemption): Đây là phần dài nhất của câu chuyện, kể về kế hoạch đầy tình yêu và kiên nhẫn của Đức Chúa Trời để mua lại và phục hồi những gì đã mất. Câu chuyện này được triển khai qua Giao Ước với Áp-ra-ham, sự hình thành dân Y-sơ-ra-ên, Luật Pháp, các Tiên Tri, và đạt đến đỉnh điểm trong **Tin Lành** (Euangelion – εὐαγγέλιοn, “tin tốt lành”) về Chúa Giê-xu Christ.
Chúa Giê-xu, Ngôi Lời (Logos – Λόγος) trở nên xác thịt (Giăng 1:14), đã sống cuộc đời hoàn hảo, chịu chết trên thập tự giá làm của lễ chuộc tội (Hilastērion – ἱλαστήριον, Rô-ma 3:25), và sống lại từ kẻ chết, đánh bại tội lỗi và sự chết. Sự cứu chuộc này được áp dụng cho cá nhân bởi đức tin, nhưng cũng hướng đến việc tạo dựng một dân mới cho Đức Chúa Trời – đó là Hội Thánh.
4. Hoàn Tất (Consummation/New Creation): Câu chuyện không kết thúc với thập tự giá, mà hướng đến sự hoàn tất vinh quang. Chúa Giê-xu sẽ trở lại, phán xét thế gian, tiêu diệt mọi điều ác, và tạo dựng trời mới đất mới (Khải-huyền 21:1-5). Sự hoàn tất này không phải là hủy diệt mà là **sự phục hồi và hoàn thành** trọn vẹn những gì đã bắt đầu trong Sáng Thế Ký. Mối tương giao giữa Đức Chúa Trời và dân Ngài sẽ được phục hồi trọn vẹn: “Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài; còn chính Đức Chúa Trời sẽ ở với chúng và làm Đức Chúa Trời mình” (Khải-huyền 21:3).
Một trong những điểm mạnh nhất của thần học tường thuật là nó giúp chúng ta trả lời câu hỏi căn bản: **“Tôi là ai trong câu chuyện này?”**
- Chúng ta không phải là khán giả: Chúng ta không chỉ ngồi xem một vở kịch. Kinh Thánh là Lời sống, tác động đến chúng ta ở đây và bây giờ.
- Chúng ta không phải là nhân vật chính: Đây là một cám dỗ lớn, khi chúng ta đọc Kinh Thánh chỉ để tìm lời hứa cho bản thân, lời khuyên cho hoàn cảnh mình, và biến câu chuyện của Đức Chúa Trời thành câu chuyện phụ của tôi. Điều này dẫn đến sự giải kinh ích kỷ và đức tin nông cạn.
- Chúng ta là những nhân vật được mời gọi: Đức Chúa Trời, Tác Giả và Anh Hùng chính, đang mời gọi chúng ta bước vào câu chuyện của Ngài. Chúng ta được mời gọi để biết Ngài, tin cậy Ngài, và tham gia vào sứ mạng cứu chuộc của Ngài trên đất. Sứ đồ Phao-lô mô tả điều này cách rõ ràng: “Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đấng Christ Jêsus để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo” (Ê-phê-sô 2:10).
Khi chúng ta nhìn thấy mình là một phần của dòng chảy lịch sử cứu rỗi – từ Áp-ra-ham, Môi-se, Đa-vít, các tiên tri, đến các sứ đồ và Hội Thánh đầu tiên – đức tin của chúng ta được ăn rễ sâu hơn. Chúng ta thuộc về một câu chuyện lớn hơn bản thân mình.
Thần học tường thuật không chỉ là lý thuyết; nó biến đổi cách chúng ta sống đức tin mỗi ngày.
1. Biến Đổi Cách Đọc & Nghiên Cứu Kinh Thánh:
Thay vì chỉ tìm một câu để “đứng lên và đi” mỗi ngày, chúng ta học đặt phân đoạn đó vào bối cảnh lớn hơn. Khi đọc về sự thất bại của Y-sơ-ra-ên trong sách Các Quan Xét, chúng ta thấy được bức tranh về lòng người bội nghịch và sự cần thiết của một Vị Quan Xét và Vua hoàn hảo. Khi đọc Thư Ê-phê-sô, chúng ta thấy Phao-lô đang vẽ nên câu chuyện về Hội Thánh – dân mới của Đức Chúa Trời – như một phần của kế hoạch muôn đời “kết hiệp lại trong Đấng Christ cả muôn vật” (Ê-phê-sô 1:10).
2. Củng Cố Đức Tin Trong Thử Thách:
Khi đối diện với khổ đau hay bối rối, thay vì hỏi “Tại sao việc này xảy ra với TÔI?”, chúng ta có thể nhớ rằng mình đang ở trong phân đoạn “Sa Ngã và Cứu Chuộc” của câu chuyện. Thế gian đang rên siết trong sự đau đớn (Rô-ma 8:22), và Đức Chúa Trời đang hành động để cứu chuộc ngay cả trong những đau khổ đó (Rô-ma 8:28). Câu chuyện của chúng ta chưa kết thúc; nó đang hướng đến sự Hoàn Tất vinh quang, nơi mọi nước mắt sẽ được lau sạch.
3. Định Hình Cách Chúng Ta Rao Giảng Tin Lành:
Thay vì chỉ trình bày Tin Lành như một công thức (bạn là tội nhân, Christ đã chết, hãy tin), chúng ta có thể kể câu chuyện. Bắt đầu từ Đức Chúa Trời là Đấng Sáng Tạo tốt lành, tội lỗi đã phá hỏng mọi sự, Chúa Giê-xu đã đến để sửa chữa, và Ngài mời gọi mọi người bước vào câu chuyện phục hồi này. Cách trình bày này có sức mạnh tường thuật, dễ tiếp cận và toàn diện hơn.
4. Nuôi Dưỡng Đời Sống Cầu Nguyện & Thờ Phượng:
Cầu nguyện trở nên sâu sắc hơn khi chúng ta nhận biết mình đang nói chuyện với Vị Vua của cả câu chuyện. Chúng ta không chỉ cầu xin cho nhu cầu cá nhân, mà còn cầu nguyện cho câu chuyện của Ngài được tiến triển: “Nước Cha được đến; ý Cha được nên, ở đất như trời!” (Ma-thi-ơ 6:10). Thờ phượng là hành động nhận biết và tôn vinh Đức Chúa Trời vì tất cả những gì Ngài đã, đang và sẽ làm trong câu chuyện cứu chuộc.
Kinh Thánh kết thúc với lời mời gọi cuối cùng: “Thánh Linh và vợ mới cùng nói: Hãy đến! Kẻ nào nghe cũng hãy nói rằng: Hãy đến! Ai khát, khá đến. Kẻ nào muốn, khá nhận lấy nước sự sống cách nhưng không” (Khải-huyền 22:17). Đây là lời mời từ chính Đức Chúa Trời, bước vào câu chuyện cứu chuộc của Ngài và tìm thấy ý nghĩa, sự tha thứ và hy vọng trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ.
Thần học tường thuật mời gọi chúng ta đóng lại cuốn sách nhỏ về câu chuyện “cái tôi” đầy thất bại và mở lòng đón nhận câu chuyện lớn của Đức Chúa Trời – một câu chuyện về **Sáng Tạo, Sa Ngã, Cứu Chuộc và Hoàn Tất**. Khi chúng ta tìm thấy vị trí của mình trong câu chuyện ấy, mọi khổ đau, chiến thắng, công việc và mối quan hệ đều được soi sáng bằng ánh sáng vĩnh cửu và tìm thấy ý nghĩa thật sự. Hãy để Lời Ngài hình thành nên câu chuyện đời sống của chúng ta, hướng chúng ta đến ngày trọng đại khi câu chuyện được viên mãn, và chúng ta sẽ thấy Ngài mặt đối mặt.