Sự Cứu Rỗi Bởi Đức Tin và Lời Giải Nghĩa Cho Gia-cơ 2:24
Một trong những nghịch lý lớn nhất mà các tín hữu và cả những người tìm hiểu đạo thường vấp phải nằm ở sự tương phản giữa lời dạy của Sứ đồ Phao-lô về "sự xưng công bình bởi đức tin" (Rô-ma 3:28) và lời tuyên bố rõ ràng của Sứ đồ Gia-cơ: "Ấy vì bởi việc làm mà người ta được xưng công bình, chớ chẳng phải chỉ bởi đức tin mà thôi" (Gia-cơ 2:24). Làm thế nào để dung hòa hai lời dạy này? Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích ngữ cảnh, từ ngữ gốc và thần học để làm sáng tỏ rằng hai sứ đồ không hề mâu thuẫn, mà cùng bổ sung cho nhau để vẽ nên một bức tranh toàn vẹn, chân thực về đức tin cứu rỗi.
Trước khi đi vào phân tích Gia-cơ 2, chúng ta phải thiết lập nền tảng Kinh Thánh rõ ràng về phương cách cứu rỗi. Đây là giáo lý nền tảng (Hy Lạp: kerygma) của toàn bộ Tân Ước.
- Ê-phê-sô 2:8-9: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." Ở đây, Phao-lô dùng cấu trúc phủ định tuyệt đối: KHÔNG PHẢI bởi việc làm (ouk ex ergōn). Sự cứu rỗi là món quà (charis - ân điển) được nhận lãnh bằng phương tiện (dia) của đức tin (pistis).
- Rô-ma 3:28: "Vì chúng ta kể rằng người ta được xưng công bình bởi đức tin, chớ không bởi việc làm theo luật pháp." Động từ "xưng công bình" (dikaioō) mang nghĩa tuyên bố là công bình, tuyên án tha bổng. Hành động này đến từ Đức Chúa Trời, dựa trên sự chết chuộc tội của Đấng Christ (Rô-ma 3:24-25), và được cá nhân tiếp nhận qua đức tin.
- Giăng 3:16, 5:24: Chúa Giê-xu dạy rằng ai tin Con Ngài thì được sự sống đời đời, không bị đoán xét, mà đã vượt khỏi sự chết đến sự sống. Điều kiện duy nhất được nhấn mạnh là tin.
Vậy, giáo lý rõ ràng là: Sự cứu rỗi là công việc hoàn tất của Đấng Christ trên thập tự giá, được Đức Chúa Trời ban cho như một ân điển, và con người nhận lãnh sự cứu rỗi ấy chỉ bằng một phương cách duy nhất: đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Không có việc làm, sự tuân giữ luật pháp, hay công đức nào của con người có thể thêm vào hoàn thành công việc đó.
Để hiểu câu 24, chúng ta buộc phải đọc cả đoạn. Gia-cơ đang giải quyết một vấn đề thực tế trong Hội Thánh: sự giả hình của đức tin chết.
1. Câu Hỏi Then Chốt (c.14): "Hỡi anh em, nếu ai nói mình có đức tin, song không có việc làm, thì đức tin có ích gì chăng? Đức tin đó có cứu được người ấy chăng?" Từ "đức tin đó" (hē pistis) chỉ về loại đức tin mà người đó nói mình có. Gia-cơ nghi ngờ bản chất thực sự của nó.
2. Minh Họa về Đức Tin Chết (c.15-17): Việc chúc bình an mà không giúp đỡ người thiếu thốn là vô ích. Gia-cơ kết luận: "Đức tin cũng vậy, nếu đức tin không có việc làm, thì tự mình nó chết." (nekra estin - ở trong tình trạng chết). Ông không nói đức tin đó yếu, mà tuyên bố nó chết. Một thứ đã chết thì không thể cứu.
3. Sự Đối Chọi Giữa Đức Tin của Ma Quỷ và Đức Tin Thật (c.18-19): Đây là điểm then chốt. Gia-cơ nói: "Người sẽ nói: Ngươi có đức tin, còn ta có việc làm." Ông đáp lại: "Hãy chỉ cho ta đức tin của ngươi không có việc làm đi, còn ta sẽ chỉ cho ngươi đức tin bởi việc làm của ta." Ông chỉ ra rằng ngay cả ma quỷ cũng tin (pisteuō) có một Đức Chúa Trời và run sợ. Đức tin thuần túy trí thức, chỉ là sự công nhận sự thật, không phải là đức tin cứu rỗi. Nó thiếu yếu tố tín thác, đầu phục và yêu mến.
4. Hai Minh Họa Kinh Điển: Áp-ra-ham và Ra-háp (c.21-25)
- Áp-ra-ham (c.21-23): "Áp-ra-ham tổ phụ chúng ta, khi dâng con mình là Y-sác trên bàn thờ, há chẳng cậy việc làm được xưng công bình hay sao?" Câu này dường như mâu thuẫn với Rô-ma 4:1-5, nơi Phao-lô dùng chính Áp-ra-ham làm gương về người được xưng công bình bởi đức tin trước khi cắt bì (Sáng 15:6). Vậy giải pháp là gì?
Giải Nghĩa: Gia-cơ dùng từ "được xưng công bình" (edikaiōthē) theo một sắc thái khác. Ở đây, ông không nói về sự xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời để được cứu (như Phao-lô), mà về sự xác nhận, chứng minh, biểu lộ sự công bình (đức tin thật) đó trước mặt người ta. Hành động dâng Y-sác là bằng chứng tối cao (việc làm) cho thấy đức tin ông tin cậy Đức Chúa Trời (Sáng 15:6) là thật, sống động. Câu 23 liên kết hai điều: "Như vậy được ứng nghiệm lời Kinh Thánh rằng: Áp-ra-ham tin Đức Chúa Trời, và điều đó kể là công bình cho người." Việc làm không tạo ra đức tin, nó hoàn thành (eplērōthē - làm cho trọn vẹn, chứng minh) đức tin đã có (c.22). Đức tin là gốc, việc làm là trái.
- Ra-háp (c.25): Bà được nêu gương vì hành động tiếp đón và đưa các viên do thám đi đường khác. Hành động này bày tỏ đức tin thật của bà nơi Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên (Giô-suê 2:9-11).
5. Kết Luận Của Gia-cơ (c.26): "Vả, xác chẳng có hồn thì chết, đức tin không có việc làm cũng chết như vậy." Đây là chìa khóa. Hồn (pneuma - spirit) là thứ làm cho thân xác sống. Việc làm là thứ chứng minh cho đức tin có sự sống. Không có hồn, xác là xác chết. Không có việc làm phát sinh từ nó, đức tin đó là đức tin chết. Gia-cơ không dạy "đức tin + việc làm = sự cứu rỗi". Ông dạy "đức tin thật = đức tin sẽ sinh ra việc làm". Việc làm là hệ quả tất yếu, là bằng chứng không thể thiếu.
Phao-lô và Gia-cơ đang chiến đấu trên hai mặt trận khác nhau chống lại hai sai lầm khác nhau:
- Phao-lô chống lại những người Giu-đa muốn thêm việc làm của luật pháp (như cắt bì) như một điều kiện để được cứu. Ông nhấn mạnh: CĂN NGUYÊN của sự cứu rỗi là ân điển, nhận bởi đức tin, không phải việc làm.
- Gia-cơ chống lại những người có đức tin trí thức, giả hình, không sinh ra đời sống biến đổi. Ông nhấn mạnh: BẰNG CHỨNG của đức tin cứu rỗi là việc làm. Ông quan tâm đến bản chất của đức tin được tuyên xưng.
Phao-lô nói về cách thức một tội nhân được xưng công bình trước Đức Chúa Trời (được cứu). Gia-cơ nói về cách thức một người đã được xưng công bình chứng minh đức tin mình trước mặt người ta (bày tỏ sự cứu rỗi). Cả hai đều đồng ý rằng ân điển là nguồn, đức tin là phương tiện, và việc làm là kết quả tất yếu.
1. Tự Kiểm Tra Đức Tin: Đừng chỉ dừng ở câu hỏi "Tôi có tin không?" Hãy hỏi "Đức tin của tôi đang sinh ra loại hành động, thái độ, lựa chọn nào?" (2 Cô-rinh-tô 13:5). Một đức tin thật nơi Đấng Christ sẽ tự nhiên khao khát vâng lời Ngài (Giăng 14:15), yêu thương anh em (1 Giăng 3:14), và từ bỏ tội lỗi.
2. Hiểu Đúng Về "Việc Làm": "Việc làm" ở đây không phải là những nghi lễ tôn giáo hay công đức để "ghi điểm". Đó là những bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23), là sự vâng theo các điều răn của Chúa (1 Giăng 2:3-4), và là lòng thương xót thực tế với người có nhu cầu (Gia-cơ 1:27). Nó bắt đầu từ tấm lòng được biến đổi.
3. Tránh Hai Thái Cực:
- Chủ nghĩa Duy Tín Chết: Tuyên xưng đức tin bằng môi miệng nhưng đời sống không có sự thánh hóa, không tìm cách vâng lời Chúa. Đây chính là thứ đức tin "chết" Gia-cơ cảnh báo.
- Chủ nghĩa Công Đức: Cố gắng dùng nỗ lực bản thân, sự tuân giữ luật lệ để khiến Đức Chúa Trời chấp nhận mình. Điều này phủ nhận thập tự giá và dẫn đến sự kiêu ngạo hoặc thất vọng.
4. Sống Với Sự Bình An và Trách Nhiệm: Sự cứu rỗi của bạn vững chắc vì dựa trên công việc hoàn tất của Đấng Christ, không dựa trên thành tích không ổn định của bạn. Đồng thời, tình yêu cảm tạ dành cho Chúa thúc đẩy bạn sống một đời sống đẹp ý Ngài, để qua đó, người khác thấy việc làm tốt đẹp bạn và ngợi khen Cha trên trời (Ma-thi-ơ 5:16).
Câu hỏi "Làm thế nào bạn có thể tin vào sự cứu rỗi chỉ bởi đức tin?" được trả lời rõ ràng bởi chính Lời Đức Chúa Trời: Vì đó là phương cách duy nhất Ngài đã thiết lập, dựa trên sự chuộc tội trọn vẹn của Con Ngài. Gia-cơ 2:24, khi được đọc trong toàn bộ bối cảnh và mục đích của nó, không hề làm suy yếu chân lý này. Ngược lại, nó bảo vệ chân lý ấy khỏi sự giả mạo, bằng cách nhấn mạnh rằng đức tin chân chính, thứ đức tin tiếp nhận ân điển cứu rỗi, không bao giờ là thứ đức tin đơn độc, bất động. Nó luôn là một đức tin sống động, một đức tin hoạt động bởi tình yêu (Ga-la-ti 5:6).
Vậy, chúng ta hãy giữ vững lẽ thật về ân điển qua đức tin, và đồng thời, hãy sốt sắng cầu xin Chúa khiến đức tin quý báu của chúng ta ngày càng sinh ra nhiều bông trái tốt đẹp, để đời sống chúng ta trở nên bằng chứng sống động và không thể chối cãi cho ân điển biến đổi của Đức Chúa Trời.
"Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin... Vả, chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo." (Ê-phê-sô 2:8, 10)