Những khám phá thú vị nào trong khảo cổ Kinh Thánh?

Khảo cổ học Kinh Thánh (Biblical Archaeology) là một lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu, dùng những phát hiện từ lòng đất để làm sáng tỏ bối cảnh lịch sử, văn hóa và đời sống của các nhân vật và sự kiện được ghi chép trong Kinh Thánh. Đối với Cơ Đốc nhân, những khám phá này không nhằm mục đích “chứng minh” đức tin—vì đức tin đến bởi sự nghe, và sự nghe bởi Lời của Đức Chúa Trời (Rô-ma 10:17)—nhưng chúng là những chứng cớ lịch sử quý giá, củng cố nền tảng vững chắc cho niềm tin của chúng ta vào một Đức Chúa Trời hành động trong lịch sử. Bài viết này sẽ khảo sát một số khám phá thú vị, liên hệ chặt chẽ với Kinh Thánh và rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay.

Năm 1871, một tấm bia đá vôi được phát hiện gần Núi Đền tại Giê-ru-sa-lem. Tấm bia này, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Israel, có khắc dòng chữ bằng tiếng Hy Lạp cảnh báo nghiêm khắc: “Không người ngoại quốc nào được phép vào bên trong hàng rào và bức tường bao quanh khu vực đền thờ. Ai bị bắt quả tang sẽ tự chuốc lấy cái chết cho mình.”

Khám phá này minh họa sinh động cho bối cảnh được mô tả trong sách Công Vụ Các Sứ Đồ 21:27-29. Khi Phao-lô bị một đám đông người Do Thái bắt tại đền thờ, họ hô lên rằng: “Hỡi người Y-sơ-ra-ên, hãy cứu giúp! Kìa, người nầy giảng dạy khắp mọi nơi, nghịch cùng dân, nghịch cùng luật pháp, và nghịch cùng nơi nầy nữa, đến đỗi hắn dẫn người Gờ-réc vào trong đền thờ, và làm cho nơi thánh nầy bị ô uế.” (Công vụ 21:28). Tấm bia khắc chính là cơ sở cho lời buộc tội nghiêm trọng này. Từ Hy Lạp được dùng cho “người ngoại quốc” ở đây là ἀλλογενής (allogenēs), nghĩa là “người thuộc chủng tộc khác”. Sự hiện diện của tấm bia xác nhận tính lịch sử của trình thuật Tân Ước và cho thấy sự thánh khiết tột độ của khu vực đền thờ trong quan niệm Do Thái giáo thế kỷ thứ nhất.

Được một người chăn chiên phát hiện tình cờ năm 1947 tại Qumran, gần Biển Chết, đây là một trong những khám phá khảo cổ vĩ đại nhất thế kỷ 20. Hơn 900 bản thảo cổ, bao gồm các sách của Cựu Ước, được viết trên da thuộc và giấy cói, có niên đại từ khoảng thế kỷ thứ 3 TCN đến thế kỷ thứ 1 CN.

Ý nghĩa then chốt của khám phá này nằm ở việc xác nhận độ chính xác đáng kinh ngạc trong quá trình sao chép Kinh Thánh. Trước khi tìm thấy các cuộn sách này, bản thảo Cựu Ước tiếng Hê-bơ-rơ cổ nhất mà chúng ta có là Bản thảo Leningrad (khoảng năm 1008 CN). Các Cuộn Sách Biển Chết, với niên đại sớm hơn hơn 1000 năm, đã chứng minh rằng văn bản Kinh Thánh đã được truyền lại một cách trung tín. Ví dụ, so sánh sách Ê-sai trong Cuộn Sách Biển Chết (Cuộn Ê-sai Lớn, 1QIsa^a) với bản Masoretic (bản tiêu chuẩn sau này) cho thấy sự trùng khớp trên 95%. Những khác biệt chủ yếu là lỗi chính tả nhỏ, không ảnh hưởng đến giáo lý. Điều này làm ứng nghiệm lời hứa của Đức Chúa Trời: “Cỏ khô, hoa rụng; nhưng lời của Đức Chúa Trời chúng ta còn mãi đời đời.” (Ê-sai 40:8). Từ Hê-bơ-rơ דְּבַר (davar - lời) ở đây bao hàm cả ý tưởng về “sự việc” và “lời nói,” khẳng định rằng mục đích và chân lý của Đức Chúa Trời được bảo tồn qua Lời Ngài.

Trước năm 1961, bằng chứng khảo cổ độc lập về sự tồn tại của Bôn-xơ Phi-lát—quan tổng đốc La Mã đã xét xử Chúa Giê-xu—gần như không có. Năm đó, các nhà khảo cổ học khai quật tại thành phố cổ Caesarea Maritima đã tìm thấy một tấm bia đá vôi vỡ, có khắc chữ Latinh. Dòng chữ dịch ra là: “[Để tưởng nhớ] Tiberius … Pontius Pilate, Tổng đốc của Judea.”

Khám phá này cung cấp bằng chứng khảo cổ xác thực và quan trọng về một nhân vật trung tâm trong trình thuật Chịu nạn của Chúa Giê-xu. Nó xác nhận tước hiệu chính xác của ông ta trong tiếng Latinh là “Praefectus Iudaeae” (Tổng đốc Giu-đê), phù hợp với mô tả trong các sách Phúc Âm (ví dụ: Ma-thi-ơ 27:2, Lu-ca 3:1). Điều này nhắc nhở chúng ta rằng sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu không phải là “thần thoại” mà là những sự kiện lịch sử xảy ra dưới thời cai trị của một quan chức La Mã được ghi nhận trong lịch sử, như Lời Chúa đã chép: “Vì chưng chúng tôi chẳng có noi theo chuyện khéo đặt để, để bày tỏ cho anh em quyền phép và sự đến của Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, nhưng chúng tôi từng được thấy sự oai nghi Ngài.” (II Phi-e-rơ 1:16).

Năm 1986, sau một đợt hạn hán khiến mực nước Biển Ga-li-lê hạ thấp, hai anh em người Israel đã phát hiện phần khung của một chiếc thuyền cổ bằng gỗ tại bờ biển gần Mi-gha-an (Migdal). Sau quá trình bảo quản và xác định niên đại bằng carbon phóng xạ, chiếc thuyền được xác định có từ khoảng thế kỷ thứ 1 TCN đến thế kỷ thứ 1 CN.

Mặc dù không thể khẳng định đây là chiếc thuyền Chúa Giê-xu từng sử dụng, nhưng nó là một hiện vật điển hình của loại thuyền đánh cá trên Biển Ga-li-lê trong thời kỳ Chúa Giê-xu thi hành chức vụ. Chiếc thuyền này giúp chúng ta hình dung rõ nét hơn về nhiều sự kiện trong Phúc Âm: Chúa Giê-xu giảng dạy từ trên thuyền (Mác 4:1), Ngài kêu gọi các môn đồ là những người đánh cá (Ma-thi-ơ 4:18-22), và đặc biệt là câu chuyện Ngài dẹp yên bão tố: “Ngài bèn thức dậy, quở gió và biển, thì đều yên lặng như tờ.” (Ma-thi-ơ 8:26). Từ Hy Lạp được dùng cho “thuyền” trong các phân đoạn này thường là πλοῖον (ploion), một từ chung cho tàu thuyền. Việc tìm thấy chiếc thuyền này giúp chúng ta cảm nhận sự thật lịch sử rằng Đấng Christ đã thực sự bước lên một con thuyền như thế, trong một không gian và thời gian cụ thể, để bày tỏ quyền năng thần thượng của Ngài trên cả thiên nhiên.

Những khám phá khảo cổ không chỉ là thông tin lý thú, nhưng phải dẫn chúng ta đến sự suy ngẫm và áp dụng thiết thực:

1. Củng Cố Đức Tin Trên Nền Tảng Vững Chắc: Đức tin Cơ Đốc không mù quáng, nhưng được xây dựng trên các sự kiện lịch sử có thể kiểm chứng được. Như sứ đồ Phao-lô đã tuyên bố trước mặt vua Ạc-ríp-ba: “Đấng Christ há chẳng chịu thương khó thể ấy, và… sống lại từ trong kẻ chết, để làm ánh sáng cho dân sự…” (Công vụ 26:23). Khảo cổ học, như một “ánh sáng” chiếu rọi vào quá khứ, giúp chúng ta tin quyết hơn rằng Lời Chúa đáng tin cậy trong cả lĩnh vực thuộc linh lẫn lịch sử.

2. Khích Lệ Sự Nghiên Cứu và Trân Quý Kinh Thánh: Việc thấy Lời Chúa được xác nhận qua từng chi tiết nhỏ (tên người, chức danh, địa điểm, phong tục) khiến chúng ta càng thêm kính sợ và yêu mến sự chính xác, trung tín của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn Lời Ngài. Điều này thúc giục chúng ta trở nên những người “dốc lòng học hỏi lời các sứ đồ” (Công vụ 2:42) cách nghiêm túc hơn.

3. Truyền Đạo Cách Tự Tin: Trong một thế giới thường chất vấn tính xác thực của Kinh Thánh, những khám phá khảo cổ cung cấp cho chúng ta những dữ kiện để “luôn sẵn sàng trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15). Chúng ta có thể chia sẻ rằng niềm tin nơi Chúa Giê-xu được hỗ trợ bởi bằng chứng lịch sử đáng tin cậy.

4. Nhắc Nhở Về Tính Ưu Tiên Của Đức Tin: Dù các khám phá rất quý giá, chúng ta phải nhớ rằng cứu cánh của đức tin không phải là khảo cổ, mà là chính Chúa Giê-xu Christ. Những viên đá và bia khắc chỉ là “chứng nhân thầm lặng,” còn Lời Sống và quyền năng biến đổi đến từ việc gặp gỡ với Đấng Christ qua đức tin. “Phước cho những kẻ chẳng từng thấy mà đã tin vậy.” (Giăng 20:29).

Khảo cổ học Kinh Thánh giống như những mảnh ghép giúp phục dựng bức tranh lịch sử sống động xung quanh câu chuyện cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Từ tấm bia cảnh báo đền thờ đến chiếc thuyền trên Biển Ga-li-lê, từ tên tuổi của Phi-lát đến sự nguyên vẹn của sách Ê-sai qua hàng thiên niên kỷ, tất cả đều hòa hợp cách kỳ diệu với lời chép trong Kinh Thánh. Những khám phá này không tạo ra đức tin, nhưng chúng củng cố, minh họa và làm phong phú thêm sự hiểu biết của chúng ta về thế giới mà Đức Chúa Trời đã giáng thế trong thân vị Chúa Giê-xu Christ. Ước mong mỗi chúng ta, khi suy ngẫm về sự trung tín của Đức Chúa Trời trong lịch sử, càng thêm vững vàng trong đức tin nơi Ngài, Đấng là “Đường đi, lẽ thật, và sự sống” (Giăng 14:6) cho nhân loại. A-men.