Chủ nghĩa nhà nước là gì?

Trong một thế giới với nhiều hệ tư tưởng chính trị đan xen, thuật ngữ "Chủ nghĩa nhà nước" (Statism) thường được hiểu là học thuyết hay niềm tin đề cao vai trò tối thượng, trung tâm và toàn năng của nhà nước trong việc điều hành mọi mặt của đời sống xã hội, kinh tế và đôi khi cả tâm linh. Đối với một Cơ Đốc nhân, việc đánh giá bất kỳ hệ tư tưởng nào cũng phải đặt dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát khái niệm này, không phải từ góc độ chính trị thuần túy, mà từ nền tảng Kinh Thánh, để rút ra những nguyên tắc đời đời cho đời sống đức tin và trách nhiệm công dân của chúng ta.

Về mặt thế tục, chủ nghĩa nhà nước có thể biểu hiện ở nhiều mức độ, từ việc nhà nước đóng vai trò lớn trong phúc lợi xã hội cho đến các hình thức toàn trị, nơi cá nhân hoàn toàn phục tùng và bị sáp nhập vào bộ máy nhà nước. Kinh Thánh không sử dụng các thuật ngữ chính trị hiện đại, nhưng nó nói rất rõ về nguồn gốc, bản chất và giới hạn của thẩm quyền (authority).

Trước hết, Kinh Thánh khẳng định cách tuyệt đối rằng mọi thẩm quyền đều đến từ Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô viết: “Mỗi người phải vâng phục các đấng cầm quyền trên mình; vì chẳng có quyền nào mà chẳng đến bởi Đức Chúa Trời, các quyền đều bởi Đức Chúa Trời chỉ định” (Rô-ma 13:1). Từ "quyền" trong nguyên ngữ Hy Lạp là exousia (ἐξουσία), mang nghĩa thẩm quyền, quyền tự do hành động, quyền lực được ủy nhiệm. Điều này cho thấy chính quyền, với tư cách là một thể chế, tồn tại theo ý định nhiệm mầu của Đức Chúa Trời. Mục đích của nó, như được mô tả trong các câu tiếp theo (Rô-ma 13:3-4), là để “khiến người làm lành” và “làm người ra công bình” thông qua việc trừng phạt kẻ làm ác. Đây là chức năng “thể hiện sự công bình tương đối” của nhà nước trong trật tự sa ngã.

Tuy nhiên, việc Đức Chúa Trời thiết lập thẩm quyền nhà nước không có nghĩa Ngài ủy nhiệm cho nó một quyền lực vô hạn hay tuyệt đối. Chủ nghĩa nhà nước, khi đòi hỏi sự trung thành tuyệt đối và kiểm soát mọi lĩnh vực, đã vượt qua giới hạn được Kinh Thánh quy định và xâm phạm vào chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời.

1. Giới Hạn về Phạm Vi Thờ Phượng: Điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn phán: “Trước mặt ta, ngươi chớ có các thần khác” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3). Khi nhà nước đòi hỏi sự thờ phượng, tôn kính, hay lòng trung thành vượt trên Đức Chúa Trời, nó đã trở thành một thần tượng. Sách Đa-ni-ên ghi lại hình mẫu kinh điển: ba chàng trai Hê-bơ-rơ Sa-đơ-rắc, Mê-sác và A-bết-Nê-gô đã bất tuân lệnh vua thờ phượng tượng vàng, vì họ biết rõ giới hạn (Đa-ni-ên 3). Họ vâng phục nhà vua trong mọi việc dân sự, nhưng dừng lại khi mệnh lệnh đó xung đột với điều răn của Đức Chúa Trời.

2. Giới Hạn về Lương Tâm và Đức Tin: Các sứ đồ đã đặt ra nguyên tắc bất di bất dịch khi họ bị cấm rao giảng Tin Lành: “Phi-e-rơ và các sứ đồ trả lời rằng: Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công vụ 5:29). Từ Hy Lạp peitharchein (πείθαρχεῖν) trong ngữ cảnh này nghĩa là “vâng lời thẩm quyền”. Các sứ đồ công nhận thẩm quyền của tòa công luận (Sanh-đrin), nhưng họ xác định có một thẩm quyền cao hơn đòi hỏi sự vâng phục trước nhất.

3. Chủ Quyền Tối Cao Thuộc Về Đức Chúa Trời: Thi Thiên 24:1 tuyên bố: “Đất và muôn vật trên đất, Thế gian và những kẻ ở trong đó đều thuộc về Đức Giê-hô-va.” Nhà nước chỉ là “người quản gia” (steward) tạm thời, được Đức Chúa Trời ủy thác để duy trì trật tự, chứ không phải là chủ sở hữu. Mọi chủ nghĩa nhà nước tự xem mình là chủ nhân tối cao đều phạm thượng.

Kinh Thánh đã cảnh báo từ rất sớm về nguy cơ của một thể chế tập trung quyền lực tuyệt đối. Trong I Sa-mu-ên 8, khi dân Y-sơ-ra-ên đòi có một vua “để phán xét chúng tôi, y như các dân tộc khác” (câu 5), họ đã khước từ Vua thật là Đức Giê-hô-va. Đức Chúa Trời cảnh báo họ qua tiên tri Sa-mu-ên về sự lạm quyền của một ông vua trần thế: sẽ bắt con trai họ đi đánh xe, bắt con gái làm việc, tước đoạt tài sản và cuối cùng họ sẽ “than khóc” (câu 18). Đây là hình ảnh tiên tri về mặt trái của chủ nghĩa nhà nước: sự kiểm soát toàn diện và bóc lột.

Sách Khải Huyền, đặc biệt trong chương 13, mô tả hình ảnh tượng trưng về một thế lực chính trị (con thú) được uy quyền từ con rồng (Sa-tan) và đòi hỏi sự thờ phượng toàn cầu. “Nó cũng khiến mọi người, nhỏ và lớn, giàu và nghèo, tự chủ và tôi mọi, đều chịu ghi dấu hoặc trên tay hữu, hoặc trên trán, hầu cho không người nào được mua cùng bán, ngoại trẻ kẻ đã chịu ghi dấu của con thú, hay là số của tên nó.” (Khải Huyền 13:16-17). Đây là đỉnh điểm của chủ nghĩa nhà nước thế tục: kiểm soát cả kinh tế (mua bán) và tư tưởng (dấu trên trán), và đòi hỏi sự tôn thờ. Nó là sự đối nghịch trực tiếp với vương quốc của Đấng Christ.

Chính Chúa Giê-xu Christ đã đưa ra nguyên tắc nền tảng để giải quyết mối quan hệ giữa thẩm quyền thuộc linh và thẩm quyền trần thế. Khi bị người Pha-ri-si gài bẫy về việc nộp thuế cho Sê-sa, Ngài đã hỏi xem đồng tiền mang hình của ai. Khi họ đáp “của Sê-sa”, Ngài phán: “Vậy, của Sê-sa hãy trả lại cho Sê-sa; còn của Đức Chúa Trời hãy trả lại cho Đức Chúa Trời.” (Ma-thi-ơ 22:21). Câu nói này thiết lập sự phân biệt quan trọng:

• “Của Sê-sa”: Thuộc về lĩnh vực dân sự, trần thế, nơi mà các thể chế nhà nước có thẩm quyền hợp pháp (như thuế má, luật pháp để duy trì trật tự). Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống như những công dân gương mẫu (Rô-ma 13:7).
• “Của Đức Chúa Trời”: Thuộc về lĩnh vực tâm linh, lương tâm, sự thờ phượng, và lòng trung thành tối hậu. Đây là vùng đất thiêng liêng mà không một thế lực trần gian nào có quyền xâm phạm.

Chúa Giê-xu không chủ trương một thần quyền thống trị chính quyền, cũng không ủng hộ một chính quyền thống trị tâm linh. Ngài vạch ra ranh giới. Chủ nghĩa nhà nước hiện đại thường tìm cách xóa nhòa ranh giới thiêng liêng này, biến “của Sê-sa” thành “thần của Sê-sa”.

1. Sống Với Tư Cách “Công Dân Nước Trời” Trước Nhất: Sứ đồ Phao-lô nhắc nhở: “Song anh em là dòng giống được lựa chọn, là chức thầy tế lễ nhà vua, là dân thánh, là dân thuộc về Đức Chúa Trời” (I Phi-e-rơ 2:9). Căn cước quan trọng nhất của chúng ta không phải là công dân của bất kỳ quốc gia trần gian nào, mà là công dân Nước Trời (Phi-líp 3:20). Nhận thức này giúp chúng ta giữ được sự tự do nội tâm và góc nhìn đúng đắn trước mọi áp lực của chủ nghĩa dân tộc cực đoan hay nhà nước toàn trị.

2. Vâng Phục và Cầu Thay Trong Sự Khôn Ngoan: Chúng ta được kêu gọi vâng phục chính quyền trong mọi điều không trái với Lời Chúa (Rô-ma 13:1-2; Tít 3:1), đồng thời “phải cầu nguyện cho... hết thảy những người cầm quyền” (I Ti-mô-thê 2:1-2). Sự vâng phục tích cực và lời cầu thay là vũ khí mạnh mẽ để ảnh hưởng đến xã hội.

3. Can Đảm Tuân Theo Lương Tâm Đã Được Lời Chúa Dạy Dỗ: Khi luật pháp nhà nước buộc chúng ta phải chối bỏ đức tin, thờ thần tượng, hoặc làm điều trái với đạo đức Cơ Đốc rõ ràng (như giết người vô tội, nói dối, từ bỏ Chúa), thì theo gương các sứ đồ, chúng ta phải “vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn” và sẵn sàng chịu hậu quả trần thế một cách ôn hòa.

4. Là Muối và Ánh Sáng Cho Xã Hội: Thay vì rút lui hoàn toàn hay đầu hàng thần tượng, chúng ta được kêu gọi tham gia xây dựng xã hội với tư cách “muối của đất” và “ánh sáng cho thế gian” (Ma-thi-ơ 5:13-14). Điều này bao gồm việc thực hiện nghĩa vụ công dân cách liêm chính, tham gia phục vụ cộng đồng, và đứng về phía lẽ phải, công lý theo tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.

5. Đặt Hy Vọng Đúng Chỗ: Kinh Thánh không hứa hẹn về một nhà nước lý tưởng trên đất này. Hy vọng cuối cùng của chúng ta là sự trở lại của Vua Giê-xu Christ để thiết lập Vương Quốc đời đời của sự công bình và hòa bình thật (Khải Huyền 21:1-4). Nhận thức này giúp chúng ta không thần tượng hóa bất kỳ chế độ chính trị nào, cũng không rơi vào thái độ bi quan tuyệt vọng.

Chủ nghĩa nhà nước, khi đòi hỏi sự trung thành tuyệt đối và kiểm soát toàn diện, thực chất là một hình thức thờ thần tượng cổ xưa được khoác áo hiện đại. Lời Đức Chúa Trời dạy chúng ta về một trật tự thẩm quyền rõ ràng: Đức Chúa Trời là Đấng Tối Cao, và mọi thẩm quyền trần gian đều nhận sự ủy nhiệm có giới hạn từ Ngài. Là con cái Chúa, chúng ta được kêu gọi sống khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bồ câu (Ma-thi-ơ 10:16)—vừa là những công dân gương mẫu, hòa bình và góp phần xây dựng xã hội, vừa can đảm giữ vững lòng trung thành tối hậu với Đấng Christ, Vua của muôn vua. Trong mọi thời đại, nguyên tắc bất biến vẫn là: “Hãy kính sợ Đức Chúa Trời, và tôn vinh vua” (I Phi-e-rơ 2:17), với sự hiểu biết rằng sự kính sợ Đức Chúa Trời phải luôn đứng hàng đầu và định hình cách chúng ta “tôn vinh” (tôn trọng) mọi thể chế trần gian.