Ý Nghĩa Của Thành Sê-sa-rê Trong Kinh Thánh
Trong hành trình truyền giáo của Hội Thánh đầu tiên được ghi lại trong sách Công Vụ, có một địa danh nổi bật lên như một trung tâm chính trị, quân sự và là bàn đạp quan trọng cho Tin Lành đến với dân Ngoại: thành Sê-sa-rê. Không chỉ là một thành phố cảng tráng lệ, Sê-sa-rê mang trong mình những ý nghĩa thần học sâu sắc, đánh dấu những bước ngoặt lịch sử trong chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bối cảnh lịch sử, các sự kiện Kinh Thánh then chốt diễn ra tại đây, và những bài học ứng dụng cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Thành Sê-sa-rê (tiếng Hy Lạp: Kaisáreia, có nghĩa "thuộc về Sê-sa/Sê-sa") được xây dựng bởi Hê-rốt Đại Đế (Herod the Great) trong khoảng 25-13 TCN. Nó được đặt tên để vinh danh hoàng đế La Mã Augustus Caesar. Trước đó, trên nền đất này là một thị trấn cảng nhỏ tên Strato's Tower. Hê-rốt, một kiến trúc sư bậc thầy và là vua chư hầu trung thành với La Mã, đã biến nơi đây thành một kỳ quan, một "thành phố kiểu mẫu" của thế giới La-Hy (La Mã-Hy Lạp) ngay trên đất Do Thái.
Thành phố sở hữu một bến cảng nhân tạo khổng lồ (tên Sebastos, nghĩa là "Augustus" trong tiếng Hy Lạp), một trong những công trình bậc nhất Địa Trung Hải thời đó, với đê chắn sóng dài hàng trăm mét. Nơi đây còn có một nhà hát lớn, một đấu trường (hi-pô-đrôm), một cung điện hoàng gia lộng lẫy, hệ thống cống dẫn nước đồ sộ và một đền thờ dâng kính Augustus và Roma. Về mặt hành chính, Sê-sa-rê chính thức trở thành thủ phủ (thủ đô hành chính) của tỉnh Giu-đê dưới quyền cai trị của La Mã, thay thế cho Giê-ru-sa-lem. Đây là nơi đóng dinh của quan Tổng đốc La Mã (như Bôn-xơ Phi-lát, Phê-lít, Phết-tu). Một đạo quân La Mã đồn trú thường xuyên tại đây, tiêu biểu là đội quân "cơ binh Y-ta-li" (Công Vụ 10:1).
Sự hiện diện của Sê-sa-rê cho thấy một thực tế: thế giới La Mã với quyền lực, văn hóa và tôn giáo ngoại giáo đã áp đặt sự hiện diện của nó ngay trên bờ biển của Đất Hứa. Nó trở thành biểu tượng của sự thống trị ngoại bang và sự hội nhập (hay xung đột) giữa văn hóa Do Thái và văn hóa Hy-La.
Thành Sê-sa-rê không chỉ là phông nền lịch sử, mà là địa điểm chứng kiến những bước ngoặt thần học quan trọng trong Tân Ước.
1. Trung Tâm Truyền Giáo Cho Dân Ngoại: Sự Kiện Cọt-nây (Công Vụ 10-11)
Đây có lẽ là sự kiện quan trọng nhất diễn ra tại Sê-sa-rê, đánh dấu sự mở rộng chính thức của Tin Lành đến với người không phải Do Thái (dân Ngoại). Cọt-nây, một "đội trưởng của đội binh gọi là Y-ta-li" (Công Vụ 10:1), đóng quân tại Sê-sa-rê. Kinh Thánh mô tả ông là "người tin kính... hay làm việc từ thiện... và cầu nguyện Đức Chúa Trời luôn" (Công Vụ 10:2). Dù là dân Ngoại, ông kính sợ Đức Chúa Trời chân thật. Qua một khải tượng, Đức Chúa Trời sai Phi-e-rơ từ Giốp-bê lên Sê-sa-rê. Tại nhà Cọt-nây, Phi-e-rơ công bố một chân lý mang tính đột phá: "Quả thật, ta biết Đức Chúa Trời chẳng vị nể ai, nhưng trong các dân, hễ ai kính sợ Ngài và làm sự công bình, thì nấy được đẹp lòng Ngài" (Công Vụ 10:34-35). Khi Phi-e-rơ đang giảng, "Đức Thánh Linh giáng trên mọi kẻ nghe đạo..." (Công Vụ 10:44). Sự kiện này khiến các sứ đồ và tín hữu gốc Do Thái tại Giê-ru-sa-lem kinh ngạc, và họ phải công nhận: "Vậy Đức Chúa Trời cũng đã ban sự ăn năn cho dân ngoại đặng hưởng sự sống" (Công Vụ 11:18). Sê-sa-rê trở thành "Phao-lô" của dân Ngoại - nơi cánh cửa ân điển chính thức mở ra cho toàn thể nhân loại.
2. Căn Cứ Của Phao-lô & Cửa Ngõ Truyền Giáo (Công Vụ Các Sứ Đồ)
Sau khi trở lại, Phao-lô đã từng lui về quê hương tại Tạt-sơ, nhưng sau đó được Ba-na-ba tìm và đưa đến An-ti-ốt. Tuy nhiên, Sê-sa-rê đóng vai trò là cửa ngõ quan trọng trong các chuyến hành trình truyền giáo của ông:
- Nơi Khởi Đầu Hành Trình Truyền Giáo Lần Thứ Ba: Phao-lô đã "đi khắp xứ Ga-la-ti và xứ Phi-ri-gi... rồi đến Ê-phê-sô" (Công Vụ 18:23), và sau thời gian ở đó, ông "ở lại xứ A-chai... rồi vượt qua xứ Ma-xê-đoan... đến thành Trô-ách" (Công Vụ 20:1-6). Tuy nhiên, trong hành trình trở về Giê-ru-sa-lem, ông đã dừng chân tại Sê-sa-rê. Tại đây, tiên tri A-ga-bút đã báo trước về sự bị tù của Phao-lô (Công Vụ 21:8-14). Dù vậy, Phao-lô vẫn can đảm tiến về Giê-ru-sa-lem.
- Nơi Bị Giam Cầm Và Biện Giáo: Sau khi bị bắt tại Giê-ru-sa-lem, Phao-lô được đưa về Sê-sa-rê để được bảo vệ khỏi âm mưu ám sát (Công Vụ 23:23-33). Tại đây, ông bị giam hai năm dưới thời tổng đốc Phê-lít (Công Vụ 24:27), và đã có những cuộc biện giải đức tin đầy thuyết phục trước mặt Phê-lít, vợ ông là Đơ-ru-si-là, và tổng đốc kế nhiệm là Phết-tu (Công Vụ 24-25). Đặc biệt, trước mặt vua Ạc-ríp-ba và Bê-rê-nít, Phao-lô đã thuật lại chứng đạo cá nhân hùng hồn (Công Vụ 26). Chính tại Sê-sa-rê, Phao-lô đã dùng quyền công dân La Mã của mình để kháng cáo lên Sê-sa (Hoàng đế) (Công Vụ 25:11), dẫn đến chuyến hành trình đến Rô-ma.
- Cảng Khởi Hành Đến Rô-ma: Sê-sa-rê là nơi Phao-lô bước lên tàu để bắt đầu chuyến hành trình đầy sóng gió nhưng đầy quyền năng đến Rô-ma, trung tâm của đế quốc (Công Vụ 27:1-2).
3. Trung Tâm Của Cộng Đồng Tín Hữu Thời Ban Đầu
Sê-sa-rê cũng là nơi có một Hội Thánh vững mạnh. Philíp, một trong bảy chấp sự được chọn (Công Vụ 6:5), sau khi giảng tại Sa-ma-ri và cho viên hoạn quan Ê-thi-ô-bi tin Chúa, đã "giảng Tin Lành trong hết các thành ấy cho đến thành Sê-sa-rê" (Công Vụ 8:40). Ông định cư tại đây và sau này Phao-lô đã ghé thăm gia đình ông (Công Vụ 21:8-9). Các con gái của Phi-líp là những nữ tiên tri, cho thấy đời sống thuộc linh năng động của Hội Thánh tại đây.
1. Đức Chúa Trời Phá Vỡ Mọi Rào Cản: Sự kiện Cọt-nây tại Sê-sa-rê là minh chứng hùng hồn rằng ân điển cứu rỗi của Đức Chúa Trời trong Đấng Christ là dành cho mọi người, mọi dân tộc, bất kể nền tảng chủng tộc, văn hóa hay địa vị xã hội. Sê-sa-rê - biểu tượng của quyền lực và văn hóa ngoại giáo - lại trở thành nơi Chúa đổ Thánh Linh xuống cho dân Ngoại. Ứng dụng: Chúng ta cần loại bỏ mọi định kiến, thành kiến trong lòng khi chia sẻ Tin Lành. Đức Chúa Trời có thể đang làm việc trong lòng của những người chúng ta không ngờ tới nhất, ở những nơi chúng ta cho là "không thuộc linh".
2. Đức Tin Chân Thật Vượt Trên Hoàn Cảnh: Cọt-nây là một quân nhân La Mã sống trong môi trường ngoại giáo, nhưng vẫn tìm kiếm Đức Chúa Trời chân thật. Điều này cho thấy đức tin chân chính có thể nảy nở và được Chúa tôn trọng ngay cả trong những môi trường phức tạp, xa lạ. Ứng dụng: Dù làm việc trong môi trường nào (công sở, trường học, xưởng thợ...), nơi nào, Cơ Đốc nhân vẫn có thể sống đời sống tin kính, công bình và cầu nguyện, trở nên chứng nhân sống động.
3. Sự Vâng Lời Trong Sứ Mạng: Cả Cọt-nây và Phi-e-rơ đều vâng lời Chúa một cách tức thì, dù điều đó đối với Phi-e-rơ là vượt qua truyền thống Do Thái giáo (vào nhà dân Ngoại). Sự vâng lời của họ đã mở ra một kỷ nguyên mới. Ứng dụng: Chúa thường kêu gọi chúng ta bước ra khỏi "vùng an toàn" tín ngưỡng hay thói quen của mình để thi hành ý muốn Ngài. Sự vâng lời, dù nhỏ, có thể dẫn đến những kết quả lớn lao cho Vương Quốc Đức Chúa Trời.
4. Sử Dụng Mọi Cơ Hội Và Quyền Lợi Để Làm Chứng: Phao-lô đã sử dụng vị thế công dân La Mã của mình, hệ thống pháp lý của đế quốc (từ Sê-sa-rê đến Rô-ma), và cả những lần bị giam cầm tại Sê-sa-rê để làm chứng cho các quan chức cấp cao. Ông biến pháp đình thành nơi rao giảng. Ứng dụng: Chúng ta được kêu gọi làm chứng trong mọi hoàn cảnh (II Ti-mô-thê 4:2). Hãy khôn ngoan sử dụng mọi vị thế, nghề nghiệp, quyền lợi hợp pháp mà Chúa ban để trình bày về lẽ thật và sự công bình.
5. Hội Thánh Là Một Cộng Đồng Đa Dạng Và Năng Động: Hội Thánh tại Sê-sa-rê gồm có Phi-líp (người Do Thái Hy Lạp hóa), các con gái ông (nữ tiên tri), các tín hữu gốc Do Thái và dân Ngoại như gia đình Cọt-nây. Đây là hình ảnh thu nhỏ của Hội Thánh phổ thông. Ứng dụng: Hội Thánh của Chúa ngày nay cần đón nhận sự đa dạng về ân tứ, văn hóa và xuất thân, nhưng hiệp một trong đức tin nơi Đấng Christ và sự vâng phục Lời Ngài.
Thành Sê-sa-rê trong Kinh Thánh không đơn thuần là một địa điểm địa lý hay di tích lịch sử. Nó là một biểu tượng sống động về sự chuyển giao thời đại – từ sự tập trung vào dân tộc Do Thái sang sự bao hàm toàn thể nhân loại trong kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Nó nhắc nhở chúng ta rằng Tin Lành của Đấng Christ có quyền năng vượt qua mọi rào cản văn hóa, chính trị và tôn giáo. Từ câu chuyện của Cọt-nây, chúng ta học về lòng kính sợ Chúa chân thật. Từ hành trình của Phao-lô, chúng ta học về lòng can đảm và sự khôn ngoan trong sứ mạng.
Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân cũng đang sống trong "những thành Sê-sa-rê" của riêng mình – những môi trường đầy thách thức, pha trộn giữa niềm tin và thế tục. Bài học từ Sê-sa-rê thúc giục chúng ta: hãy can đảm, vâng lời, tận dụng mọi cơ hội, và trên hết, tin cậy rằng Đức Thánh Linh đang hành động để mở lòng người nghe và làm vinh hiển Danh Chúa Giê-xu Christ, Đấng Cứu Rỗi cho mọi dân tộc, mọi ngôn ngữ và mọi vùng đất, kể cả nơi được gọi là Sê-sa-rê.