Kinh Thánh nói gì về nghệ thuật?

Trong thế giới ngày nay, nghệ thuật thường bị giản lược thành một thứ trang trí, giải trí, hoặc thậm chí là phương tiện cho những thông điệp trần tục. Tuy nhiên, khi nhìn qua lăng kính của Lời Đức Chúa Trời, chúng ta khám phá một viễn cảnh vô cùng phong phú và thánh khiết về nghệ thuật. Nghệ thuật, xét cho cùng, bắt nguồn từ chính Đấng Sáng Tạo, và là một phần trong kế hoạch của Ngài để bày tỏ vinh quang, chân lý và vẻ đẹp của Ngài cho nhân loại. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nền tảng, mục đích, ví dụ và nguyên tắc Kinh Thánh về nghệ thuật, cùng với những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Mọi cuộc thảo luận về nghệ thuật theo Kinh Thánh phải bắt đầu từ Sáng Thế Ký 1:1: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.” Hành động “dựng nên” (tiếng Hê-bơ-rơ: bara’ בָּרָא) hàm chứa sự sáng tạo từ hư không, một đặc quyền chỉ thuộc về Đức Chúa Trời. Nhưng ngay sau đó, chúng ta thấy Ngài không chỉ tạo dựng về mặt chức năng, mà còn về mặt thẩm mỹ.

• Sáng Thế Ký 1:31 ghi lại: “Đức Chúa Trời thấy các việc Ngài đã làm thật rất tốt lành.” Từ “tốt lành” (טוֹב, tov) ở đây không chỉ về mặt đạo đức hay chức năng, mà bao hàm cả sự hài hòa, trọn vẹn và vẻ đẹp. Công trình sáng tạo là một kiệt tác nghệ thuật đa chiều.
• Thi thiên 19:1 tuyên bố: “Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài.” Vũ trụ chính là tác phẩm nghệ thuật vĩ đại nhất, “rao truyền” và “giãi tỏ” về Đấng Tạo Hóa. Điều này thiết lập nguyên tắc đầu tiên: Nghệ thuật chân chính phản ánh và tôn vinh Đấng Sáng Tạo.

Hơn nữa, con người được tạo dựng theo hình ảnh của Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 1:26-27). Một trong những khía cạnh của Imago Dei (Hình ảnh Đức Chúa Trời) chính là khả năng sáng tạo. Đức Chúa Trời đã ban cho con người trí tưởng tượng, óc thẩm mỹ, và kỹ năng để tạo ra cái đẹp và ý nghĩa, dù ở cấp độ thụ tạo và hữu hạn. Vì thế, khi một người tham gia vào nghệ thuật với tấm lòng hướng về Chúa, họ đang thực hành một phần bản chất được ban cho từ nơi Ngài.

Cựu Ước cung cấp những ví dụ sống động và chi tiết nhất về việc Đức Chúa Trời trực tiếp chỉ dẫn và chuẩn nhận nghệ thuật, đặc biệt trong bối cảnh thờ phượng.

1. Nghệ Thuật Trong Đền Tạm và Đền Thờ:

Khi Đức Chúa Trời truyền lệnh cho Môi-se xây dựng Đền Tạm, Ngài không chỉ quan tâm đến công năng. Xuất Ê-díp-tô Ký 31:1-5 là một phân đoạn then chốt: “Đức Giê-hô-va phán cùng Môi-se rằng:... Ta đã kêu bằng danh Bết-sa-lê-ên,... Ta đã làm cho người đầy dẫy Thần của Đức Chúa Trời, sự khôn ngoan, sự thông sáng, và sự hiểu biết để làm mọi thứ nghề thợ, mà bày ra các vật thật khéo, và làm bằng vàng, bạc, và đồng; đặng khảm và cẩn đá, đặng chạm cây, làm đủ thứ nghề thợ.”

Ở đây, chúng ta thấy:

• Nguồn gốc của tài năng: Chính Thánh Linh của Đức Chúa Trời đã “làm đầy dẫy” Bết-sa-lê-ên để ban cho người sự khôn ngoan (chokmah חָכְמָה), thông sáng (tebunah תְּבוּנָה) và hiểu biết (da’ath דַּעַת) trong mọi thứ nghệ thuật. Tài năng nghệ thuật là ân tứ đến từ Đức Chúa Trời.
• Mục đích thánh: Nghệ thuật được sử dụng để tạo ra một không gian thánh khiết, xứng đáng cho sự hiện diện của Đức Chúa Trời. Các hình chạm trổ cherubim, các bông hoa, dây chuyền bằng vàng (Xuất Ê-díp-tô Ký 36-39) không phải là sự xa hoa phù phiếm, mà là biểu tượng của sự vinh quang thiên thượng và vẻ đẹp của vương quốc Đức Chúa Trời.

2. Âm Nhạc - Nghệ Thuật Của Sự Ca Ngợi:

Âm nhạc đóng vai trò trung tâm trong đời sống thờ phượng của Y-sơ-ra-ên. Vua Đa-vít, một nhạc sĩ tài ba, đã thiết lập ban nhạc và ca đoàn cho đền thờ (1 Sử ký 25). Các Thi thiên là tập hợp của thơ ca và lời bài hát, trải dài từ niềm vui sướng, lòng biết ơn đến nỗi buồn thảm, sự ăn năn. Điều này cho thấy nghệ thuật (thơ ca, âm nhạc) có khả năng diễn đạt mọi chiều kích của kinh nghiệm con người trước mặt Đức Chúa Trời một cách chân thật và sâu sắc.

Tân Ước không trình bày một hệ thống nghi lễ nghệ thuật phức tạp như Cựu Ước, nhưng lại mặc khải một chiều sâu mới.

1. Chúa Giê-su Christ - Sự Biểu Hiện Tối Cao: Chúa Giê-su chính là “Lời (Logos Λόγος) đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14). Ngài là hiện thân của chân lý, vẻ đẹp và sự tốt lành của Đức Chúa Trời. Cuộc đời và chức vụ của Ngài đầy tính nghệ thuật: Ngài dùng những ẩn dụ (parabolē παραβολή) sống động từ đời sống thường nhật (người gieo giống, con chiên lạc, người Sa-ma-ri nhân lành) để truyền đạt lẽ thật thuộc linh sâu sắc. Những ẩn dụ này chính là một hình thức nghệ thuật kể chuyện tinh tế.

2. Nghệ Thuật Phục Vụ Cộng Đồng: Sứ đồ Phao-lô, trong Ê-phê-sô 2:10, nói: “Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo.” Từ “việc làm” ở đây trong tiếng Hy Lạp là poiēma (ποίημα), có nghĩa là “tác phẩm nghệ thuật, thơ ca”. Mỗi Cơ Đốc nhân là một kiệt tác của Đức Chúa Trời, và đời sống chúng ta phải trở thành một tác phẩm nghệ thuật phục vụ, thể hiện qua “việc lành”.

3. Nguyên Tắc Về Sự Tự Do Và Gây Dựng: Trong bối cảnh có nhiều tranh luận (như việc ăn thịt cúng), Phao-lô đưa ra nguyên tắc vàng: “Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích... chẳng phải mọi sự đều làm gương tốt” (1 Cô-rinh-tô 10:23). Áp dụng vào nghệ thuật, điều này có nghĩa: nghệ sĩ Cơ Đốc có sự tự do trong sáng tạo, nhưng phải luôn đặt câu hỏi: Tác phẩm của tôi có ích lợi (gây dựng) không? Có làm gương tốt (thúc đẩy đức tin, tình yêu thương, sự thánh khiết) không?

Từ những phân tích trên, chúng ta có thể rút ra một số nguyên tắc nền tảng:

1. Nguyên Tắc Phản Chiếu (Reflection): Nghệ thuật phản chiếu thực tại. Kinh Thánh kêu gọi chúng ta yêu mến và phản chiếu những gì chân thật, đáng tôn trọng, công bình, thanh sạch, đáng yêu chuộng và đáng khen ngợi (Phi-líp 4:8). Điều này không có nghĩa là chỉ mô tả cảnh thiên đàng, mà là nhìn mọi sự dưới ánh sáng của lẽ thật Đức Chúa Trời, ngay cả khi đối diện với tội lỗi và đau khổ (như các sách Tiên tri hay Thi thiên vẫn làm).

2. Nguyên Tắc Gây Dựng (Edification): Ân tứ nghệ thuật, như mọi ân tứ khác, được ban cho để gây dựng Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 14:12, 26). Một bài thánh ca, một bức tranh, một vở kịch trong Hội Thánh nên hướng đến mục đích dạy dỗ, khích lệ, an ủi và dẫn đưa người ta đến gần Chúa hơn.

3. Nguyên Tắc Tính Trung Tâm Của Đấng Christ (Christocentric): Dù không phải mọi tác phẩm đều trực tiếp nói về Chúa Giê-su, nhưng thế giới quan của người nghệ sĩ Cơ Đốc phải được định hình bởi Ngài. Nghệ thuật có thể khám phá câu hỏi về căn tính, đau khổ, tình yêu, công lý... từ góc nhìn đã được Đấng Christ cứu chuộc và phục hồi.

4. Nguyên Tắc Xuất Sắc (Excellence): Chúng ta phục vụ một Đức Chúa Trời trọn vẹn. Lời Chúa trong Cô-lô-se 3:23 phán: “Mọi việc các ngươi làm, hãy làm hết lòng, như làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta.” Điều này thúc giục các nghệ sĩ Cơ Đốc trau dồi kỹ năng, nỗ lực hết mình để tạo ra những tác phẩm chất lượng cao, xứng đáng với Đấng mà họ tôn vinh.

1. Trong Đời Sống Cá Nhân và Gia Đình:

• Tiếp nhận nghệ thuật cách sáng suốt: Hãy trở thành người tiêu thụ nghệ thuật (phim ảnh, âm nhạc, văn học, hội họa) có phân biệt. Áp dụng nguyên tắc Phi-líp 4:8 để đánh giá. Hỏi: Điều này có đưa tâm trí tôi đến gần Chúa hơn không?
• Khơi dậy và nuôi dưỡng tài năng: Dù bạn là nhạc sĩ, nhiếp ảnh gia, đầu bếp, thợ thủ công hay chỉ đơn giản thích trang trí nhà cửa, hãy xem đó là cơ hội để thể hiện sự sáng tạo Chúa ban. Dạy cho con cái biết trân trọng cái đẹp và dùng tay chân để làm ra những vật có ý nghĩa.
• Biến đời sống thành tác phẩm nghệ thuật: Sự nhân từ, kiên nhẫn, yêu thương và vui mừng trong Chúa chính là những “sắc màu” tạo nên một cuộc đời đẹp đẽ (poiēma) làm chứng cho Chúa.

2. Trong Hội Thánh Địa Phương:

• Tích cực sử dụng nghệ thuật trong thờ phượng: Ngoài âm nhạc, có thể khuyến khích sử dụng hình ảnh trình chiếu (visual art), kịch ngắn, thơ, hoặc trang trí không gian nhóm lại phù hợp để hỗ trợ thông điệp và tạo bầu không khí thờ phượng.
• Khuyến khích và tạo không gian cho các nghệ sĩ: Hãy nhận diện, khích lệ và tạo cơ hội cho những người có ân tứ nghệ thuật trong Hội Thánh được phục vụ. Có thể tổ chức các buổi triển lãm nhỏ, đêm ca nhạc Cơ Đốc, hay các nhóm sáng tác.
• Đào tạo thế hệ tiếp theo: Tổ chức các lớp dạy đàn, thanh nhạc, mỹ thuật cho thiếu nhi và thanh thiếu niên, không chỉ để rèn kỹ năng mà còn để dạy họ về nền tảng thần học của nghệ thuật.

3. Trong Cánh Đồng Truyền Giáo và Văn Hóa:

• Nghệ thuật như một cây cầu: Nghệ thuật có thể vượt qua rào cản ngôn ngữ và văn hóa để chạm đến trái tim con người. Một bức tranh đẹp, một bản nhạc hay có thể mở ra những cuộc trò chuyện về đức tin.
• Tham gia vào “nền văn hóa chung”: Cơ Đốc nhân không nên rút lui khỏi các lĩnh vực nghệ thuật đại chúng (điện ảnh, âm nhạc, văn học). Chúng ta được kêu gọi để trở thành “muối của đất” và “ánh sáng cho thế gian” (Ma-thi-ơ 5:13-14) ngay trong những lĩnh vực đó, tạo ra những tác phẩm xuất sắc, đầy ý nghĩa và hy vọng.

Kinh Thánh cho chúng ta một cái nhìn cao cả và đầy đủ về nghệ thuật. Nghệ thuật không phải là thứ xa xỉ phù phiếm hay chỉ dành cho giới tinh hoa, càng không phải là con đường dẫn đến sự mơ hồ về tâm linh. Trái lại, nó là một món quà quý giá từ Đấng Sáng Tạo, một phương tiện mạnh mẽ để bày tỏ vinh quang Ngài, gây dựng Hội thánh và tham gia vào công cuộc sáng tạo đang được Chúa tiếp tục trên thế giới này. Là những người mang hình ảnh Đức Chúa Trời, chúng ta được mời gọi đón nhận, trân trọng, thực hành và dâng lên Ngài những tác phẩm nghệ thuật với tất cả tấm lòng, khối óc và đôi tay của mình. Hãy để cuộc đời chúng ta và mọi sự chúng ta tạo ra đều trở thành bài ca ngợi khen Chúa Giê-su Christ, Đấng đã tạo dựng và cứu chuộc mọi sự, kể cả nghệ thuật, cho vinh hiển của Đức Chúa Trời Cha. A-men.