Kinh Thánh nói gì về công lý xã hội?

Trong bối cảnh xã hội đương đại, cụm từ “công lý xã hội” thường được hiểu và định hình bởi các hệ tư tưởng nhân bản. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, khái niệm này phải được định nghĩa và xây dựng trên nền tảng Lời Đức Chúa Trời. Công lý xã hội, theo Kinh Thánh, không phải là một chính sách xã hội thuần túy hay một phong trào chính trị, mà là sự bày tỏ thiết thực của sự công bình (righteousness) và sự công bằng (justice) vốn xuất phát từ chính bản tính của Đức Chúa Trời và được bày tỏ trọn vẹn qua Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá giáo lý nền tảng của Kinh Thánh về công lý xã hội, từ Cựu Ước đến Tân Ước, và đưa ra những áp dụng thiết thực cho đời sống đức tin hôm nay.

Trước khi bàn đến ứng dụng xã hội, chúng ta phải hiểu cội nguồn của mọi công lý. Kinh Thánh tuyên bố: “Ngài là Vầng Đá, công việc Ngài trọn vẹn; vì các đường lối Ngài là công bình. Ấy là Đức Chúa Trời thành tín và vô tội; Ngài là công bình và chánh trực” (Phục Truyền Luật Lệ Ký 32:4). Danh xưng và bản tính của Đức Giê-hô-va luôn gắn liền với sự công bình và ngay thẳng (tsaddiq - צַדִּיק).

Hai từ Hê-bơ-rơ then chốt thường đi đôi với nhau trong Cựu Ước là:
Mishpat (מִשְׁפָּט): Thường được dịch là “sự phán xét”, “luật pháp” hoặc “công lý”. Từ này chỉ về hành động đúng đắn, quyết định công minh, và việc thiết lập trật tự phù hợp với tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.
Tsedaqah (צְדָקָה): Thường được dịch là “sự công bình”. Từ này mang nghĩa rộng hơn, chỉ trạng thái đúng đắn trong mối quan hệ—với Đức Chúa Trời và với con người. Đó không chỉ là sự vô tội về mặt pháp lý, mà là lối sống ngay thẳng, đạo đức, và chuẩn mực.

Sự kết hợp của mishpat và tsedaqah tạo nên một khái niệm toàn diện về công lý xã hội theo Kinh Thánh: một xã hội được sắp xếp công bằng (mishpat) dựa trên nền tảng của các mối quan hệ ngay thẳng và đúng đắn (tsedaqah). Tiên tri A-mốt đã tóm gọn lời kêu gọi của Đức Chúa Trời: “Ta ghét, ta khinh sự nhóm hiệp các ngươi… thà làm cho sự công bình (mishpat) chảy xuống như nước, và sự ngay thẳng (tsedaqah) như một sông lớn chảy không dứt!” (A-mốt 5:21, 24).

Ngay từ Luật Pháp Môi-se (Torah), Đức Chúa Trời đã thiết lập một khuôn khổ xã hội thấm nhuần công lý. Luật pháp không chỉ là những điều răn cá nhân, mà còn là hiến pháp cho một xã hội thánh. Ba nhóm đối tượng yếu thế được nhắc đi nhắc lại là: người nghèo, kẻ mồ côi và người góa bụa, và người ngoại bang/nhập cư.

“Các ngươi chớ làm hại hoặc hà hiếp kẻ ngoại bang; vì các ngươi đã làm kẻ ngoại bang trong xứ Ê-díp-tô. Các ngươi chớ ức hiếp một người góa bụa hay là một kẻ mồ côi nào. Nếu các ngươi ức hiếp họ, và nếu họ kêu van cùng ta, chắc ta sẽ nghe tiếng kêu van của họ” (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:21-23). Mệnh lệnh này dựa trên hai nền tảng: (1) Sự đồng cảm từ kinh nghiệm (các ngươi đã từng là ngoại kiều), và (2) Sự can thiệp đầy quyền năng của Đức Chúa Trời (Ngài sẽ nghe tiếng kêu van).

Các biện pháp kinh tế-xã hội cụ thể được đề ra để đảm bảo công lý:

• Luật về năm Sa-bát và năm Hân hỉ (Lê-vi Ký 25): Đất đai được nghỉ, nợ nần được xóa, nô lệ được tự do, đất đai được trả lại cho gia đình gốc. Điều này ngăn chặn sự tích tụ tài sản vĩnh viễn và bóc lột không giới hạn.
• Luật mót lúa (Lê-vi Ký 19:9-10, Phục Truyền 24:19-21): Cấm gặt hết ruộng, phải chừa lại phần cho người nghèo và ngoại kiều. Đây là “mạng lưới an sinh” dựa trên lòng thương xót và trách nhiệm cộng đồng.
• Công lý trong tòa án (Phục Truyền 16:18-20): Quan trưởng phải xét đoán công bình, không thiên vị, không nhận hối lộ.

Tiên tri Ê-sai đã lên án gay gắt sự thờ phượng hình thức trong khi bỏ qua công lý: “Các ngươi hãy tìm kiếm sự công bình (mishpat), hãy sửa phép ngay thẳng cho kẻ bị hà hiếp, hãy xử công bình cho kẻ mồ côi, và đỡ đần người góa bụa” (Ê-sai 1:17). Lời tiên tri về Đấng Mết-si-a cũng gắn liền với việc thiết lập công lý: “Ngài sẽ lấy sự công bình mà xét đoán kẻ nghèo, và xử lẽ ngay thẳng cho kẻ nhu mì trên đất… Sự công bình sẽ làm dây thắt lưng của Ngài, sự thành tín sẽ làm dây đai hông của Ngài” (Ê-sai 11:4-5).

Chúa Giê-xu Christ, Đấng Mết-si-a được hứa ban, đã đến không phải để phế bỏ luật pháp, nhưng để làm cho trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài đã đem đến một sự hiểu biết đào sâu và trọn vẹn về công lý của Đức Chúa Trời.

1. Chức Vụ Công Bình Của Đấng Christ: Khi đọc sách tiên tri Ê-sai trong nhà hội, Chúa Giê-xu tuyên bố chức vụ của Ngài: “Thần của Chúa ngự trên ta; vì Ngài đã xức dầu cho ta đặng truyền tin lành cho kẻ nghèo… đặng rao cho kẻ bị cầm được tha, kẻ mù được sáng, kẻ bị hà hiếp được tự do; đặng đồn ra năm lành của Chúa” (Lu-ca 4:18-19, trích Ê-sai 61:1-2). Chức vụ của Ngài là một chức vụ toàn diện—chữa lành linh hồn, tâm trí, và cả những hoàn cảnh xã hội bị bẻ cong bởi tội lỗi.

2. Bài Giảng Trên Núi – Hiến Chương Của Vương Quốc: Trong bài giảng nền tảng này, Chúa Giê-xu dạy: “Phước cho những kẻ đói khát sự công bình (dikaiosynē - δικαιοσύνη, từ Hy Lạp tương đương tsedaqah), vì sẽ được no đủ!” (Ma-thi-ơ 5:6). Sự công bình mà Chúa muốn không dừng ở hành vi bên ngoài, mà xuất phát từ tấm lòng (Ma-thi-ơ 5:20). Ngài đảo lộn các giá trị thế gian: người nghèo, người than khóc, người có lòng trong sạch được tuyên bố là có phước.

3. Ngụ Ngôn Về Sự Phán Xét Cuối Cùng (Ma-thi-ơ 25:31-46): Đây là một trong những phân đoạn mạnh mẽ nhất về công lý xã hội. Vua sẽ phân rẽ chiên với dê dựa trên việc họ có đáp ứng những nhu cầu thiết thực của “những kẻ rất hèn mọn” của Ngài hay không: cho ăn, cho uống, tiếp khách, cho mặc, thăm viếng người bệnh và kẻ tù. “Quả thật, ta nói cùng các ngươi, hễ các ngươi đã làm việc đó cho một người trong những người rất hèn mọn nầy của anh em ta, ấy là đã làm cho chính mình ta vậy” (câu 40). Điều này chứng tỏ việc phục vụ người thiếu thốn không phải là “việc làm thêm” của Cơ Đốc nhân, mà là bằng chứng sống động của đức tin thật và tình yêu đối với Christ.

4. Thí Dụ Người Sa-ma-ri Nhơn Lành (Lu-ca 10:25-37): Chúa Giê-xu định nghĩa “người lân cận” không phải bằng địa lý hay chủng tộc, mà bằng lòng thương xót hành động. Người thầy tế lễ và người Lê-vi, đại diện cho tôn giáo hình thức, đã “đi qua khỏi” người bị nạn. Còn người Sa-ma-ri bị khinh miệt lại là hiện thân của công lý và lòng thương xót (eleos - ἔλεος).

Sứ đồ Gia-cơ, với lời lẽ mạnh mẽ, đã chỉ ra mối liên hệ không thể tách rời giữa đức tin chân thật và hành động công bình: “Sự tin đạo thanh sạch không vết, trước mặt Đức Chúa Trời, Cha chúng ta, là thăm viếng kẻ mồ côi, người góa bụa trong cơn khốn khó của họ, và giữ lấy mình cho khỏi sự ô uế của thế gian” (Gia-cơ 1:27). Ông còn quở trách nặng nề tình trạng tôn vị người giàu và khinh dể người nghèo trong Hội thánh (Gia-cơ 2:1-9), và tuyên bố: “Đức tin không có việc làm là đức tin chết” (Gia-cơ 2:17).

Sứ đồ Phao-lô, trong khi nhấn mạnh sự xưng công bình bởi đức tin (Rô-ma 3:21-26), luôn kêu gọi Hội thánh sống sự công bình ấy ra. Ông khích lệ việc quyên góp cho các thánh đồ nghèo khó tại Giê-ru-sa-lem (2 Cô-rinh-tô 8-9), và dạy rằng mục tiêu của chức vụ là “cho những kẻ thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn, sắm sẵn để làm mọi việc lành” (2 Ti-mô-thê 3:17). Việc “lành” (kalos ergon) ở đây bao hàm cả những hành động yêu thương thiết thực nhằm phục vụ công lý.

Làm thế nào để chúng ta, những người tin theo Chúa Giê-xu trong thế kỷ 21, có thể sống và thực thi công lý xã hội theo Kinh Thánh?

1. Bắt Đầu Với Tấm Lòng Được Biến Đổi: Công lý thật bắt nguồn từ mối quan hệ đúng đắn với Đức Chúa Trời qua Christ. Chúng ta theo đuổi công lý không phải để được xưng công bình, mà vì đã được xưng công bình. Tình yêu của Đấng Christ thôi thúc chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:14).

2. Sống Công Bình Trong Đời Sống Cá Nhân:

• Trong gia đình và công việc: Trả lương công bằng, giao dịch thành tín, không tham nhũng hay lợi dụng.
• Trong chi tiêu: Cân nhắc việc ủng hộ các doanh nghiệp có đạo đức, công bằng với nhân công.
• Trong lời nói: Lên tiếng bênh vực người yếu thế, chống lại những lời nói kỳ thị, vu khống.

3. Tích Cực Tham Gia Trong Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh là cánh tay nối dài của Christ trên đất.

• Hỗ trợ các chức vụ từ thiện, thực tế của Hội Thánh: lưu trú cho người vô gia cư, phát thực phẩm, dạy học cho trẻ em nghèo, thăm viếng tù nhân.
• Chủ động quan tâm đến những anh chị em trong Hội Thánh đang gặp khó khăn về tài chính, sức khỏe, pháp lý.
• Là nơi hòa giải các mâu thuẫn xã hội, chủng tộc ngay trong cộng đồng đức tin (Ê-phê-sô 2:14-18).

4. Là Muối Và Sáng Cho Xã Hội:

• Cầu nguyện cho những người cầm quyền, để chúng ta được sống bình an và tin kính (1 Ti-mô-thê 2:1-2).
• Tham gia dân sự cách khôn ngoan: Bỏ phiếu, đóng góp ý kiến xây dựng, ủng hộ các chính sách phản ánh giá trị công bình của Đức Chúa Trời (bảo vệ sự sống, gia đình, người yếu thế).
• Hợp tác với các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động hiệu quả trong các lĩnh vực chống nạn buôn người, cứu trợ thiên tai, giáo dục cho người nghèo.

5. Luôn Gắn Liền Tin Lành Với Công Lý: Sứ mạng của Hội Thánh là rao giảng Tin Lành cứu rỗi và làm môn đồ muôn dân. Công việc công lý xã hội phải luôn hướng đến cơ hội chia sẻ về ân điển của Chúa Giê-xu. Hành động yêu thương mở ra cánh cửa cho Lời yêu thương. Tuy nhiên, chúng ta không được đánh đồng công tác xã hội với chính Tin Lành; Tin Lành về sự chết và sống lại của Christ để tha tội vẫn là nền tảng tối thượng.

Công lý xã hội theo Kinh Thánh là một phần không thể tách rời của đức tin sống động nơi Đức Chúa Trời công bình. Nó bắt nguồn từ chính bản tính của Ngài, được thể hiện qua Luật Pháp, được các tiên tri rao giảng, được hoàn thành và đào sâu trong chức vụ của Chúa Giê-xu Christ, và trở thành dấu ấn của Hội Thánh Ngài. Lời kêu gọi dành cho chúng ta ngày nay không phải là chạy theo các phong trào thế tục, mà là trung tín sống và loan báo “Tin Lành của Vương Quốc”—một tin mừng về sự cứu rỗi toàn diện, biến đổi tâm linh, đạo đức, và cả những cấu trúc xã hội bất công.

Ước mong mỗi chúng ta, được cảm động bởi tình yêu của Đấng Christ, sẽ trở nên những người “thực hành sự công bình và yêu chuộng lẽ công bình” (Hê-bơ-rơ 1:9), không mệt mỏi trong việc làm lành, chờ đợi ngày Chúa chúng ta trở lại để thiết lập trọn vẹn vương quốc công bình và hòa bình của Ngài. A-men.