Điều gì đã tạo nên sức mạnh của Sam-sôn?

Trong số các vị quan xét của Y-sơ-ra-ên, Sam-sôn (Samson) là một nhân vật đầy mâu thuẫn và hấp dẫn. Sức mạnh siêu nhiên của ông đã trở thành huyền thoại: xé sư tử như xé con dê con, đánh hạ cả ngàn quân Phi-li-tin chỉ với một cái hàm lừa, và nhấc bổng hai cánh cổng thành cùng trụ cổng mà đi. Nhưng điều gì thực sự là nguồn cội của sức mạnh ấy? Phải chăng chỉ đơn giản là mái tóc dài? Qua việc nghiên cứu chuyên sâu các phân đoạn Kinh Thánh trong Sách Các Quan Xét (từ chương 13 đến 16), chúng ta sẽ khám phá ra câu trả lời thần học sâu sắc, vượt xa khỏi những hiểu biết nông cạn thông thường.

Trước hết, phải khẳng định ngay: sức mạnh của Sam-sôn không xuất phát từ bản thân thể chất hay kỹ năng của ông, càng không phải là phép thuật. Nó bắt nguồn từ một giao ước đặc biệt giữa Đức Giê-hô-va với gia đình ông. Sự ra đời của Sam-sôn được báo trước bởi một thiên sứ của Đức Chúa Trời (Các Quan Xét 13:3-5). Thiên sứ phán với mẹ ông:

“Nầy, ngươi sẽ thọ thai và sanh một đứa trai. Bây giờ, chớ uống rượu hay là vật chi say, và cũng đừng ăn vật chi không sạch; vì đứa trai đó sẽ làm người Na-xi-rê cho Đức Chúa Trời từ trong lòng mẹ, cho đến ngày nó thác.” (Các Quan Xét 13:7, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Từ khóa then chốt ở đây là “Na-xi-rê” (Nazirite, từ gốc Hê-bơ-rơ נָזִיר - nazir, có nghĩa là “biệt riêng ra” hoặc “cùng khấn”). Lời khấn Na-xi-rê được quy định rõ trong Dân Số Ký chương 6, bao gồm ba điều cấm chính: (1) Kiêng rượu và mọi sản phẩm từ nho, (2) Không được cạo đầu, (3) Không được đến gần xác chết. Sam-sôn là người Na-xi-rê trọn đời ngay từ trong bụng mẹ, một điều vô cùng đặc biệt. Mái tóc dài chỉ là dấu hiệu bên ngoài của sự tận hiến (consecration) và giao ước (covenant) đó. Sức mạnh của ông thực chất là ân tứ (gift) và quyền năng (power) của Đức Chúa Trời ban cho một người đã được biệt riêng ra cho Ngài.

Kinh Thánh nhiều lần ghi nhận trực tiếp nguồn sức mạnh ấy: “Thần của Đức Giê-hô-va cảm động người” (Các Quan Xét 13:25, 14:6, 14:19, 15:14). Cụm từ “Thần của Đức Giê-hô-va” (Ruach YHWH) chỉ về chính Đức Thánh Linh. Sức mạnh đến và tác động cách siêu nhiên trong những khoảnh khắc cụ thể. Khi Thần của Đức Giê-hô-va cảm động, Sam-sôn mới hành động với quyền năng phi thường. Điều này chứng tỏ sức mạnh ấy hoàn toàn lệ thuộc vào Đức Chúa Trời, không phải là tài sản vĩnh viễn hay kỹ năng cá nhân của Sam-sôn.

Điều khiến câu chuyện về Sam-sôn trở nên bi thảm và đáng suy ngẫm chính là sự đối lập giữa địa vị được biệt riêng của ông và cách sống của ông. Sam-sôn liên tục vi phạm tinh thần của lời khấn Na-xi-rê:

• Vi phạm điều cấm thứ nhất (liên quan đến sản phẩm nho): Dù không uống rượu, ông lại tổ chức tiệc cưới – nơi chắc chắn có rượu (Các Quan Xét 14:10). Ông sống buông thả theo dục vọng.
• Vi phạm điều cấm thứ ba (không đến gần xác chết): Ông xé sư tử, sau đó quay lại lấy mật từ xác chết của nó (14:8-9). Ông dùng hàm lừa khô (vốn là xương của con vật đã chết) để đánh giết quân thù (15:15-16).
• Vi phạm nghiêm trọng tinh thần biệt riêng: Ông kết hôn với người ngoại bang Phi-li-tin, dân tộc thù nghịch với Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên (14:1-3). Sau đó, ông đi lại với gái điếm tại Ga-xa (16:1). Cuối cùng, ông yêu Đa-li-la, một người phụ nữ khác trong dân Phi-li-tin, người đã phản bội ông (16:4).

Một câu hỏi thần học quan trọng được đặt ra: Tại sao sức mạnh của Sam-sôn vẫn còn dù ông liên tục vi phạm? Câu trả lời nằm ở sự nhân từ và kiên nhẫn của Đức Chúa Trời. Ngài vẫn tiếp tục sử dụng Sam-sôn, một công cụ không hoàn hảo, để thực hiện mục đích của Ngài là “tìm dịp đánh người Phi-li-tin” (14:4). Ân điển (grace) của Đức Chúa Trời vẫn bao phủ ông, và Ngài vẫn đáp lời cầu xin của ông trong những lúc nguy cấp (15:18-19; 16:28-30). Điều này cho thấy sức mạnh thực sự dựa trên ơn gọi và lời hứa của Đức Chúa Trời hơn là dựa trên sự trọn vẹn đạo đức của con người. Tuy nhiên, sự cảnh cáo cũng rõ ràng: vi phạm giao ước sẽ dẫn đến hậu quả thảm khốc.

Cuộc đối đầu giữa Sam-sôn và Đa-li-la là một cuộc chiến tâm lý, nơi sự kiên nhẫn và lừa dối đan xen. Sam-sôn nói dối ba lần về nguồn gốc sức mạnh của mình (dùng 7 dây cung chưa khô, dùng dây mới, dệt 7 lọn tóc vào khung cửi). Điều này cho thấy ông ý thức được rằng bí mật của mình là thiêng liêng và không nên tiết lộ. Tuy nhiên, sự nài xin dai dẳng của Đa-li-la đã khiến ông “phiền đến chết” (16:16).

“Người bèn nói hết thảy sự trong lòng mình mà rằng: Chưa hề có dao cạo tra trên đầu ta, vì ta là người Na-xi-rê của Đức Chúa Trời từ trong lòng mẹ. Nếu ta bị cạo đầu, ắt sức lực ta sẽ lìa khỏi ta, ta sẽ trở nên yếu ớt giống như một người khác.” (Các Quan Xét 16:17)

Lời thú nhận này là then chốt. Sam-sôn đã đánh đồng dấu hiệu bên ngoài (mái tóc) với chính nguồn sức mạnh bên trong (sự tận hiến cho Đức Chúa Trời). Ông nghĩ rằng sức mạnh nằm trong mái tóc, nhưng thực tế, mái tóc chỉ là biểu tượng của giao ước. Khi ông để cho mái tóc bị cạo, đó là hành động cuối cùng, công khai và cố ý từ bỏ địa vị Na-xi-rê của mình. Ông đã tự nguyện xé bỏ dấu hiệu của sự tận hiến. Hậu quả đến ngay lập tức: “Đức Giê-hô-va đã lìa khỏi người” (16:20). Cụm từ Hy Lạp trong bản Bảy Mươi (LXX) diễn tả mạnh mẽ hơn: “Chúa đã từ bỏ ông” (ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ). Sức mạnh lìa khỏi ông không phải vì sợi tóc mất đi sức mạnh ma thuật, mà vì ông đã chủ động chối bỏ giao ước thiêng liêng. Đức Chúa Trời tôn trọng sự lựa chọn của con người. Khi Sam-sôn từ bỏ địa vị của mình, Ngài rút lại quyền năng của Ngài.

Bị mù mắt, làm nô lệ xay bột trong ngục tối, Sam-sôn đã chạm đến đáy của sự nhục nhã. Nhưng chính trong bóng tối tuyệt vọng ấy, một điều kỳ diệu đã xảy ra: tóc của người lại bắt đầu mọc (16:22). Chi tiết này không đơn thuần là về sinh lý. Nó mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc về sự phục hồi, hối cải và tái tận hiến. Mái tóc mọc lên cho thấy ông đang quay trở lại với địa vị Na-xi-rê của mình, dù trong hoàn cảnh tù đày. Sự hối cải (repentance) thực sự được bày tỏ qua lời cầu nguyện cuối cùng của ông:

“Lạy Chúa Giê-hô-va, tôi cầu xin Ngài hãy nhớ đến tôi. Hỡi Đức Chúa Trời, xin ban sức mạnh cho tôi chỉ lần nầy mà thôi, để tôi báo thù dân Phi-li-tin về sự mất hai con mắt tôi.” (Các Quan Xét 16:28)

Lời cầu nguyện này, mặc dù mang sắc thái báo thù cá nhân, nhưng cũng thể hiện sự nhận biết lại quyền năng duy nhất đến từ Đức Giê-hô-va (“xin ban sức mạnh cho tôi”). Và Đức Chúa Trời, trong lòng thương xót vô biên, đã nhậm lời. Sức mạnh trở lại, không phải vì tóc đã dài, mà vì mối tương giao đã được phục hồi, và vì mục đích cuối cùng của Đức Chúa Trời – trừng phạt kẻ thù của dân Ngài – được hoàn thành (16:30). Sức mạnh cuối cùng và vĩ đại nhất của Sam-sôn không phải để giết một ngàn quân, mà để hoàn thành sứ mạng đời mình, ngay cả trong cái chết.

Câu chuyện của Sam-sôn không chỉ là một giai thoại lịch sử, mà là một bài học sống động cho mỗi Cơ Đốc nhân:

1. Sức mạnh thật đến từ sự tận hiến và lệ thuộc vào Đức Chúa Trời: Giống như Sam-sôn, Cơ Đốc nhân được kêu gọi “biệt riêng ra” cho Đức Chúa Trời (1 Phi-e-rơ 2:9). Sức mạnh thiêng liêng của chúng ta – để chiến thắng tội lỗi, chịu đựng hoạn nạn, và phục vụ – đến từ Đức Thánh Linh (Công vụ 1:8) chứ không từ bản năng hay tài năng tự nhiên. Chúng ta phải luôn nhớ rằng mình chỉ là “bình đất sét”, chứa của báu là quyền năng của Đức Chúa Trời (2 Cô-rinh-tô 4:7).
2. Cảnh giác với những “Đa-li-la” làm suy yếu mối tương giao: “Đa-li-la” trong đời sống chúng ta có thể là bất cứ điều gì – một mối quan hệ, một tham vọng, một thú vui – khiến chúng ta xao lãng, nài nỉ chúng ta tiết lộ và từ bỏ những nguyên tắc thiêng liêng, và cuối cùng làm “cạo đi” dấu hiệu của sự tận hiến trong lòng chúng ta.
3. Sự vâng lời trong những điều “nhỏ” là then chốt: Sam-sôn coi thường các quy định của lời khấn Na-xi-rê, nghĩ rằng sức mạnh lớn lao có thể bù đắp cho sự bất tuân nhỏ nhặt. Đó là một sai lầm chết người. Đức tin và sự tận hiến được thể hiện qua sự trung tín trong những điều rất nhỏ (Lu-ca 16:10).
4. Ân điển và sự phục hồi luôn có thể xảy ra: Dù Sam-sôn sa ngã thảm hại, Đức Chúa Trời vẫn nhậm lời cầu nguyện cuối cùng của ông. Điều này cho chúng ta niềm hy vọng lớn lao. Dù chúng ta có lỡ đánh mất sự tận hiến, sa vào tội lỗi và cảm thấy “Đức Giê-hô-va đã lìa khỏi”, thì Ngài vẫn sẵn lòng phục hồi những ai thật lòng hối cải và kêu cầu Ngài. “Tóc” – biểu tượng của mối liên hệ – có thể bắt đầu mọc trở lại (1 Giăng 1:9).

Vậy, điều gì đã tạo nên sức mạnh của Sam-sôn? Sức mạnh ấy là quyền năng của Đức Thánh Linh, được ban cho một người đã được biệt riêng bởi giao ước Na-xi-rê, dựa trên lời hứa và ân điển của Đức Chúa Trời. Mái tóc chỉ là dấu hiệu bề ngoài. Sự mất sức mạnh không nằm ở lưỡi dao cạo, mà nằm ở sự từ bỏ ý chí tận hiến bên trong. Câu chuyện của Sam-sôn là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự nguy hiểm của việc sống dựa dẫm vào ân tứ quá khứ mà lơ là mối tương giao hiện tại với Chúa. Đồng thời, nó cũng là một bài ca về sự nhân từ, kiên nhẫn và quyền năng phục hồi diệu kỳ của Đức Chúa Trời, Đấng có thể dùng cả những công cụ vỡ nát nhất để hoàn thành mục đích vinh hiển của Ngài. Ước mong mỗi chúng ta, những Cơ Đốc nhân ngày nay, học được bài học quý giá: Hãy gìn giữ sự tận hiến của lòng mình với Chúa, vì đó mới chính là nguồn sức mạnh vĩ đại và bền vững nhất.