Tại sao Chúa Giê-su bảo phải rửa bên trong chén (Ma-thi-ơ 23:26)?

Lời quở trách của Chúa Giê-su Christ đối với các thầy thông giáo và người Pha-ri-si trong Ma-thi-ơ chương 23 là một trong những phân đoạn mạnh mẽ và thẳng thắn nhất trong các sách Phúc Âm. Ở giữa loạt “khốn cho” đầy uy quyền ấy, câu 26 nổi lên như một hình ảnh ẩn dụ sắc bén và đầy tính hình tượng: “Hỡi người Pha-ri-si mù quáng! Hãy rửa sạch bên trong chén đĩa trước đã, để bên ngoài cũng được sạch.” (Ma-thi-ơ 23:26). Để thấu hiểu trọn vẹn lời dạy này, chúng ta cần đào sâu vào bối cảnh lịch sử, văn hóa tôn giáo, ngôn ngữ gốc, và quan trọng nhất là thần học về sự cứu rỗi mà Chúa Giê-su đang trình bày.

Toàn chương 23 là lời tố cáo mạnh mẽ của Chúa Giê-su về sự giả hình trong tôn giáo. Ngài không tấn công cá nhân, nhưng vạch trần một hệ thống tư tưởng và thực hành đã đánh mất cốt lõi của lẽ thật. Các thầy thông giáo và người Pha-ri-si, những người được xem là mẫu mực về sự sùng tín, lại bị Chúa mô tả là “mồ mả tô trắng” (câu 27) – bên ngoài đẹp đẽ nhưng bên trong đầy sự chết chóc, ô uế.

Hình ảnh “chén đĩa” (Greek: ποτηρίου καὶ παροψίδος – potēriou kai paropsidos) không chỉ nói đến vật dụng hàng ngày. Trong văn hóa Do Thái thời đó, luật về sự tinh sạch (ṭahorah – טהרה) quy định rất tỉ mỉ về việc rửa sạch các vật dụng (xem Mác 7:1-4). Vấn đề Chúa Giê-su chỉ ra là họ tỉ mỉ, cẩn thận trong việc tẩy uế bên ngoài vật dụng (một phần của truyền thống trưởng lão – paradosis) nhưng hoàn toàn bỏ qua sự ô uế thực sự phát xuất từ bên trong lòng người.

1. “Rửa sạch” (Greek: καθάρισον – katharison): Động từ này xuất phát từ gốc katharos (καθαρός), nghĩa là “tinh sạch, trong sạch, thanh khiết”. Trong Cựu Ước (Hebrew: ṭahar – טהר), khái niệm này bao hàm cả sự tinh sạch theo nghi lễ lẫn sự trong sạch về đạo đức và tâm linh (Thi-thiên 51:7, 10). Chúa Giê-su dùng từ này để tạo ra sự tương phản gay gắt: họ chú trọng đến nghi thức tẩy rửa bề ngoài (katharismos) nhưng bỏ qua sự tẩy sạch thật sự của tấm lòng.

2. “Bên trong” vs “Bên ngoài” (Greek: τοῦ ἐσωθεν / τὸ ἔξωθεν – tou esōthen / to exōthen): Đây là cặp từ then chốt. Esōthen chỉ phần bên trong, thầm kín, cốt lõi. Exōthen chỉ bề ngoài, phần có thể thấy được. Chúa Giê-su đảo ngược thứ tự ưu tiên của họ. Thần học giả hình đặt nặng “bên ngoài” (hành vi, nghi lễ, hình thức) để được người đời công nhận (Ma-thi-ơ 6:5, 16; 23:5-7). Trong khi đó, vương quốc Đức Chúa Trời mà Chúa rao giảng đòi hỏi sự biến đổi từ esōthen – từ tấm lòng, từ bên trong (Ma-thi-ơ 5:8, 28; 15:18-19).

3. Hình ảnh “Chén đĩa”: Chén đĩa sạch bên ngoài nhưng bên trong đầy “sự trấn lột và sự buông tuồng” (câu 25) là hình ảnh ẩn dụ hoàn hảo. Chiếc chén (potērion) có thể tượng trưng cho đời sống, danh tiếng, hoặc thậm chí là chính tôn giáo của họ. Họ lo “trang trí” bề ngoài bằng các việc tuân giữ nghi lễ, nhưng “thức uống” bên trong – tức động cơ, tư tưởng, bản chất thật – lại là sự tham lam, ích kỷ và vô luân. Một chiếc chén bẩn bên trong thì dù có đánh bóng bên ngoài đến đâu, nội dung chứa trong nó vẫn gây hại.

Lời dạy trong Ma-thi-ơ 23:26 không phải là một tuyên bố riêng lẻ, mà là một chủ đề xuyên suốt trong chức vụ của Chúa Giê-su.

• Trong Bài Giảng Trên Núi: Chúa nhấn mạnh đến tình trạng của lòng (tấm lòng trong sạch, sự giận dữ và tà dâm trong lòng – Ma-thi-ơ 5:8, 21-28). Phước lành và tiêu chuẩn của Nước Trời đều bắt nguồn từ bên trong.
• Trong Mác 7:1-23: Khi bị người Pha-ri-si chất vấn về việc môn đồ không rửa tay, Chúa Giê-su trích dẫn Ê-sai 29:13: “Dân nầy lấy môi miếng tôn kính ta; nhưng lòng chúng nó cách xa ta lắm.” Ngài tuyên bố: “Chẳng có sự gì từ bên ngoài vào trong người có thể làm dơ dáy người được; nhưng sự gì từ trong người ra, đó là sự làm dơ dáy người.” (Mác 7:15). Ngài liệt kê một loạt tội lỗi như trộm cắp, giết người, tà dâm, tham lam… đều xuất phát từ lòng người (câu 21-22). Đây chính là “sự bẩn” bên trong cần được tẩy sạch.
• Trong Lu-ca 11:37-41: Câu chuyện tương tự xảy ra khi một người Pha-ri-si mời Chúa dùng bữa và ngạc nhiên vì Ngài không rửa tay trước. Chúa Giê-su đáp: “Các người Pha-ri-si rửa sạch bên ngoài chén và mâm, nhưng bên trong thì đầy sự trộm cướp và điều ác… Hãy ban bố của bố thí ở trong, nầy, mọi sự sẽ sạch cho các ngươi.” (câu 39, 41). Lời giải pháp là “ban bố của bố thí ở trong” – tức là sự rộng rãi, công bình, yêu thương xuất phát từ tấm lòng. Khi lòng đã được biến đổi, thì mọi sự (cả bên ngoài) sẽ trở nên trong sạch.

Như vậy, lời “hãy rửa sạch bên trong trước” là một lời kêu gọi ăn năn và biến đổi gốc rễ. Nó đánh thẳng vào thần học công đức và chủ nghĩa hình thức, thay vào đó, đề cao ân điển và sự tái sanh bởi Thánh Linh.

Câu hỏi then chốt là: Làm thế nào để “rửa sạch bên trong”? Con người tội lỗi có tự mình làm sạch lòng mình được không? Kinh Thánh trả lời dứt khoát: Không!

Tiên tri Ê-xê-chi-ên loan báo lời hứa của Giao Ước Mới: “Ta sẽ rưới nước trong trên các ngươi, thì các ngươi sẽ được sạch… Ta sẽ ban lòng mới cho các ngươi, và đặt thần mới trong các ngươi… Ta sẽ đặt Thần ta trong các ngươi…” (Ê-xê-chi-ên 36:25-27).

Chúa Giê-su chính là Đấng làm ứng nghiệm lời hứa này. Sự “tẩy sạch bên trong” mà Ngài đòi hỏi chỉ có thể được thực hiện bởi:

1. Huyết của Chúa Giê-su Christ: “… huyết của Đức Chúa Jêsus, Con Ngài, làm sạch mọi tội chúng ta.” (I Giăng 1:7). Đây là sự tẩy sạch khách quan, dựa trên công giá cứu chuộc hoàn thành trên thập tự giá.
2. Chức Vụ Tẩy Sạch Của Lời Chúa: “Ấy vậy, anh em đã được rửa sạch, được nên thánh, được xưng công bình nhờ danh Đức Chúa Jêsus Christ và nhờ Thánh Linh của Đức Chúa Trời chúng ta.” (I Cô-rinh-tô 6:11). “Ngài muốn lấy nước và qua Lời mà khiến Hội thánh nên thánh và tinh sạch.” (Ê-phê-sô 5:26). Lời Chúa (rhēma) có quyền năng phán xét và thanh tẩy tư tưởng, ý định trong lòng (Hê-bơ-rơ 4:12).
3. Công Việc của Đức Thánh Linh: Chính Thánh Linh thực hiện phép rửa và sự tái sanh (Tít 3:5), Ngài đem sự sống mới và quyền năng để chúng ta sống đẹp lòng Chúa từ bên trong.

Do đó, khi Chúa Giê-su bảo “hãy rửa sạch bên trong”, Ngài thực chất đang dẫn dắt người nghe nhìn nhận sự bất lực của mình và quay về với Ân Điển của Ngài – là phương cách duy nhất để lòng được tẩy sạch. Đó không phải là một mệnh lệnh luật pháp mới, mà là một lời mời gọi vào mối tương giao cứu rỗi với chính Ngài.

Lời cảnh báo này vẫn vang vọng mạnh mẽ trong Hội Thánh hôm nay. Chúng ta có thể dễ dàng rơi vào “chủ nghĩa Pha-ri-si mới” – chú trọng hình thức bên ngoài mà lơ là sự thánh khiết bên trong.

Hãy thành thật trước mặt Chúa. Động cơ phục vụ của tôi là gì? Vì Chúa hay vì được người khác khen ngợi? Sự cầu nguyện, đọc Kinh Thánh, dâng hiến của tôi có phải là nghi thức vô hồn hay xuất phát từ một tấm lòng yêu mến? Hãy cầu nguyện như Đa-vít: “Đức Chúa Trời ôi! xin hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi. Xin xem thử tôi có lối ác nào chăng; Xin dắt tôi vào con đường đời đời.” (Thi-thiên 139:23-24).

Đừng chỉ hài lòng với việc “đi nhà thờ đều”, “không phạm tội nặng”. Hãy để Đức Thánh Linh hành động sâu trong tâm linh, đụng chạm đến những góc khuất của tính ích kỷ, kiêu ngạo, oán giận, ham muốn xấu. Sự thánh khiết thật bắt đầu từ sự thay đổi của tư tưởng, ước muốn và tình cảm (Rô-ma 12:2).

Hãy để đời sống công khai (ở Hội Thánh, nơi làm việc) và đời sống riêng tư (trong gia đình, trên mạng xã hội, khi chỉ có một mình) phản ánh một con người được biến đổi như nhau. Sự giả hình bắt đầu khi có một khoảng cách giữa “bên ngoài chén” và “bên trong chén”.

Cách duy nhất để “bên trong” được sạch là luôn ở trong Ngài. “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chúng ta đang có những lời hứa dường ấy, thì hãy làm cho mình sạch khỏi mọi sự dơ bẩn phần xác thịt và phần thần linh, lại lấy sự kính sợ Đức Chúa Trời mà làm cho trọn việc nên thánh của chúng ta.” (II Cô-rinh-tô 7:1). Việc “làm cho sạch” này là đáp ứng với ân điển, được thực hiện bởi đức tin và sự vâng phục đối với Lời Chúa.

Lời của Chúa Giê-su trong Ma-thi-ơ 23:26 không phải là một gánh nặng luật pháp mới, đòi hỏi chúng ta phải tự mình “cọ rửa” tấm lòng. Trái lại, đó là lời giải phóng. Nó giải phóng chúng ta khỏi sự mệt mỏi của việc duy trì một hình ảnh đạo đức giả tạo bên ngoài. Nó chỉ cho chúng ta thấy vấn đề thật sự (tấm lòng ô uế) và giải pháp thật sự (ân điển biến đổi của Chúa).

Khi chúng ta bằng lòng để Chúa tẩy sạch bên trong qua huyết Ngài và Lời Ngài, thì một cách tự nhiên, đời sống bên ngoài – cách cư xử, lời nói, hành động – sẽ phản chiếu sự trong sạch và vẻ đẹp của Đấng Christ ở trong ta. “Bên ngoài” sẽ trở nên sạch không phải vì chúng ta cố gắng tô điểm, mà vì nó là kết quả tự nhiên của một nội tại đã được đổi mới.

Hôm nay, Chúa cũng đang phán với mỗi chúng ta: “Hãy rửa sạch bên trong… trước đã.” Hãy đến với Ngài trong sự thật lòng và khiêm nhường, thú nhận sự ô uế bên trong của mình, và tiếp nhận sự thanh tẩy trọn vẹn mà chỉ một mình Ngài có thể ban cho. Đó là con đường dẫn đến một đời sống Cơ Đốc chân thật, mạnh mẽ và đẹp lòng Đức Chúa Trời.

“Đức Chúa Jêsus Christ… là Đấng yêu thương chúng ta, đã lấy huyết mình rửa sạch tội lỗi chúng ta” (Khải-huyền 1:5).