Tại sao việc nghiên cứu bối cảnh Kinh Thánh là quan trọng? Điều gì là sai trật với việc lấy câu Kinh Thánh ra khỏi bối cảnh?

Trong hành trình đức tin của mỗi Cơ Đốc nhân, Kinh Thánh là lương thực, là ánh sáng, và là nền tảng cho mọi sự dạy dỗ (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Tuy nhiên, một trong những nguy cơ lớn nhất đe dọa sự hiểu biết chân thật về Lời Chúa chính là thói quen “lấy câu Kinh Thánh ra khỏi bối cảnh” (*proof-texting*). Cách tiếp cận này giống như việc nhìn một viên gạch đơn lẻ và tuyên bố rằng mình hiểu cả tòa nhà. Nghiên cứu bối cảnh Kinh Thánh không phải là công việc dành riêng cho các học giả, mà là trách nhiệm và đặc ân của mọi tín hữu muốn “được đẹp lòng Đức Chúa Trời... người làm công không hổ thẹn, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật” (2 Ti-mô-thê 2:15).

Khi nói đến bối cảnh (*context*) của một phân đoạn Kinh Thánh, chúng ta cần xem xét ba lớp đồng tâm:

• Bối Cảnh Trực Tiếp (Văn Mạch): Là những câu, đoạn trước và sau câu Kinh Thánh đang xem xét. Nó trả lời câu hỏi: Đoạn văn này đang nói về điều gì? Ý tưởng chính là gì?
• Bối Cảnh Sách: Là toàn bộ mục đích, chủ đề, tác giả và độc giả nguyên thủy của sách. Mỗi sách được viết trong một hoàn cảnh cụ thể nhằm giải quyết những vấn đề cụ thể.
• Bối Cảnh Tổng Quát: Bao gồm bối cảnh lịch sử, văn hóa, địa lý, chính trị, và quan trọng nhất là bối cảnh giao ước và mạc khải tiệm tiến của toàn bộ Kinh Thánh. Chúng ta phải hiểu một phân đoạn trong dòng chảy của lịch sử cứu rỗi, từ Cựu Ước đến Tân Ước, với Chúa Giê-xu Christ là trung tâm (Lu-ca 24:27).

Hãy cùng xem xét một số câu Kinh Thánh thường bị sử dụng sai lệch:

1. Ma-thi-ơ 7:1 – “Hãy đoán xét người ta!” hay “Đừng đoán xét!”?
Câu Kinh Thánh: “Các ngươi đừng đoán xét ai, để mình khỏi bị đoán xét.” Nhiều người dùng câu này để ngăn cản mọi sự quở trách, sửa dạy trong Hội Thánh. Tuy nhiên, đọc bối cảnh từ Ma-thi-ơ 7:1-5, Chúa Giê-xu đang lên án thái độ đạo đức giả khi chỉ thấy cộng rơm trong mắt người mà không thấy cây đà trong mắt mình. Ngài không cấm việc phán đoán có tính xây dựng, vì ngay sau đó Ngài dạy phải phân biệt chó với heo, trái lành với trái độc (câu 6, 15-20). Sứ đồ Phao-lô cũng kêu gọi Hội Thánh phải xét đoán những việc trong Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 5:12). Vấn đề là thái độ và tiêu chuẩn của sự phán xét, chứ không phải bản thân hành động đó.

2. Phi-líp 4:13 – Sức mạnh để làm mọi sự?
Câu Kinh Thánh: “Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi.” Câu này thường được dùng như một câu “thần chú” cho thành công thể thao, kinh doanh, hay mọi mục tiêu cá nhân. Nhưng bối cảnh trực tiếp của Phi-líp 4:10-13 là lời chứng của Phao-lô về việc học lấy sự thỏa lòng trong mọi hoàn cảnh, dù giàu hay nghèo, no hay đói, dư dật hay thiếu thốn. “Mọi sự” (*panta* trong tiếng Hy Lạp) ở đây trước hết nói đến khả năng chịu đựng và sống thỏa lòng trong ý muốn Chúa, chứ không phải là lời hứa về thành tựu mọi ước mơ trần thế.

3. Giê-rê-mi 29:11 – Kế hoạch an lành hay sự kêu gọi trung tín?
Câu Kinh Thánh: “Vì ta biết ý tưởng ta nghĩ đối cùng các ngươi, là ý tưởng bình an, không phải tai họa, để cho các ngươi được sự trông cậy trong lúc cuối cùng của mình.” Đây là câu Kinh Thánh yêu thích được in trên thiệp, nhưng thường bị tách khỏi bối cảnh đau thương của nó. Lời hứa này được ban cho dân Giu-đa đang trong cảnh lưu đày tại Ba-by-lôn (Giê-rê-mi 29:1-4). Lời hứa “bình an” và “trông cậy” đi kèm với mệnh lệnh: “Hãy xây nhà và ở... hãy cưới vợ... hãy cầu nguyện cho thành... vì sự bình an các ngươi tùy theo sự bình an của thành ấy” (câu 5-7). Đức Chúa Trời hứa ban một tương lai, nhưng trong hiện tại, dân sự phải sống trung tín và góp phần vào sự thịnh vượng của xứ sở ngoại bang mà họ đang sống. Bỏ qua bối cảnh này sẽ biến lời hứa thành một sự đảm bảo cá nhân về thành công dễ dãi, mất đi chiều sâu của đức tin và sự vâng lời.

Việc cắt nghĩa Kinh Thánh một cách tùy tiện dẫn đến nhiều hệ lụy tai hại:

• Tạo Ra Giáo Lý Sai Lầm: Nhiều giáo phái hoặc học thuyết lạc giáo được xây dựng trên một vài câu Kinh Thánh bị cô lập, bỏ qua sự dạy dỗ cân bằng của toàn bộ Kinh Thánh. Ví dụ, việc nhấn mạnh thái quá vào “sự giàu có vật chất” như một dấu hiệu của phước lành thường dựa vào một vài câu trong Cựu Ước mà bỏ qua vô số lời dạy về sự nguy hiểm của giàu sang và sự hài lòng trong Chúa (1 Ti-mô-thê 6:6-10).
• Làm Suy Yếu Thẩm Quyền của Kinh Thánh: Khi các câu Kinh Thánh bị sử dụng sai để ủng hộ ý tưởng cá nhân, và sau đó ý tưởng đó bị phát hiện là sai, người ta có thể nghi ngờ chính Kinh Thánh, thay vì nhận ra phương pháp diễn giải của mình có vấn đề.
• Cản Trở Sự Tăng Trưởng Thuộc Linh: Ăn “từng miếng nhỏ” cắt rời sẽ không cung cấp đầy đủ dinh dưỡng thiêng liêng. Chúng ta cần “cả lời nói của Đức Chúa Trời” (Ma-thi-ơ 4:4) – được hiểu một cách hài hòa và trọn vẹn – để được nuôi dưỡng và lớn lên.
• Gây Chia Rẽ và Vấp Phạm: Việc sử dụng Kinh Thánh ngoài bối cảnh để tấn công, lên án người khác, hoặc biện minh cho hành động thiếu yêu thương gây ra tổn thương và chia rẽ trong Hội Thánh.

Để tránh những sai lầm này, chúng ta cần tuân theo nguyên tắc giải kinh căn bản: “Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh.” Điều này có nghĩa là:

• So Sánh Kinh Với Kinh: Khi gặp một câu khó hiểu, hãy tìm những câu, đoạn khác trong Kinh Thánh nói về cùng chủ đề để có cái nhìn đầy đủ hơn. Ánh sáng rõ nhất thường đến từ những phần Kinh Thánh rõ ràng hơn.
• Hiểu Cựu Ước Qua Lăng Kính Tân Ước: Chúa Giê-xu là chìa khóa để hiểu toàn bộ Kinh Thánh (Lu-ca 24:44). Các lời hứa, biểu tượng, và nghi lễ trong Cựu Ước tìm thấy sự ứng nghiệm và ý nghĩa trọn vẹn trong Ngài (Hê-bơ-rơ 1:1-2).
• Chú Ý Đến Thể Loại Văn Học: Luật pháp, lịch sử, thi ca, châm ngôn, tiên tri, thư tín, khải huyền – mỗi thể loại đòi hỏi cách tiếp cận khác nhau. Ví dụ, không thể giải nghĩa châm ngôn (như “Gậy vọt đánh cho lui sự dại dột...”) như một lời hứa tuyệt đối hay một đạo luật, vì châm ngôn nói lên chân lý khôn ngoan theo lẽ thường, chứ không phải lời hứa có điều kiện cho mọi trường hợp.

Làm thế nào để chúng ta, những Cơ Đốc nhân bình thường, có thể rèn luyện thói quen đọc Kinh Thánh trong bối cảnh?

1. Đọc Theo Đoạn, Không Chỉ Theo Câu: Thay vì chỉ đọc một câu ngắn cho buổi sáng, hãy cố gắng đọc cả một phân đoạn hoặc một chương. Đặt câu hỏi: “Phân đoạn này đang nói về điều gì? Câu Kinh Thánh này đóng góp gì vào ý tưởng chính đó?”
2. Sử Dụng Bản Kinh Thánh Có Phân Đoạn Rõ Ràng: Các bản Kinh Thánh hiện đại đã chia sẵn các phân đoạn dựa trên nội dung. Hãy tôn trọng sự phân chia đó khi đọc.
3. Đầu Tư Vào Các Công Cụ Hỗ Trợ Cơ Bản: Một cuốn “Từ Điển Kinh Thánh” đơn giản, bản giới thiệu sách Kinh Thánh, hoặc sách chú giải cơ bản có thể cung cấp thông tin về bối cảnh lịch sử, văn hóa, mục đích của sách một cách dễ hiểu.
4. Học Hỏi Trong Cộng Đồng: Tham gia nhóm nghiên cứu Kinh Thánh, lắng nghe bài giảng từ những mục sư có tâm và có tầm giải kinh. Sự hiểu biết của Hội Thánh qua các thời đại là một hướng dẫn quan trọng.
5. Cầu Nguyện Và Phụ Thuộc Vào Thánh Linh: Thánh Linh là Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Hãy cầu xin Ngài mở mắt để thấy sự kỳ diệu trong Lời Ngài (Thi-thiên 119:18), và ban cho tấm lòng vâng phục để áp dụng Lời Chúa một cách trọn vẹn.

Nghiên cứu bối cảnh Kinh Thánh thực chất là hành động tôn trọng. Chúng ta tôn trọng ý muốn nguyên thủy của Đức Chúa Trời – Đấng đã phán trong một không gian và thời gian cụ thể. Chúng ta tôn trọng công việc của các trước giả được cảm thúc, những người viết với một mục đích cụ thể cho những độc giả cụ thể. Và trên hết, chúng ta tôn trọng Chúa Giê-xu Christ, Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), là trung tâm điểm và là chìa khóa để mở kho tàng mọi sự khôn ngoan của Kinh Thánh.

Hãy từ bỏ thói quen “hái anh đào” (*cherry-picking*) những câu Kinh Thánh hợp ý mình. Thay vào đó, hãy dấn thân vào cuộc hành trình khám phá Lời Chúa một cách nghiêm túc, khiêm nhường và trọn vẹn. Khi chúng ta cố gắng hiểu và vâng theo Lời Chúa trong bối cảnh đầy đủ của nó, chúng ta không chỉ tránh được sai lầm, mà còn được đầy dẫy sự hiểu biết về ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Ngài (Rô-ma 12:2). Lời Chúa sẽ thực sự trở nên “ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi” (Thi-thiên 119:105) khi chúng ta nhìn nó dưới ánh sáng trọn vẹn mà Ngài đã ban.