Lễ vật thiêu là gì?

Trong hành trình đức tin của dân Y-sơ-ra-ên, hệ thống tế lễ là trung tâm của mối tương giao giữa Đức Chúa Trời và con người. Trong năm của lễ được quy định chi tiết trong sách Lê-vi ký, Lễ Vật Thiêu (tiếng Hê-bơ-rơ: עֹלָה - ʿolah) giữ một vị trí nền tảng và độc đáo, bày tỏ một chân lý sâu sắc về sự thánh khiết, sự phán xét và ân điển của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa thần học, nghi thức, và sự ứng nghiệm tối hậu của Lễ Vật Thiêu trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, cùng với những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Từ ʿolah trong tiếng Hê-bơ-rơ xuất phát từ động từ ʿalah (עלה), có nghĩa là "đi lên" hoặc "dâng lên". Tên gọi này mô tả chính xác đặc điểm của của lễ: toàn bộ con vật (trừ da) được thiêu hoàn toàn trên bàn thờ, khói thơm từ thịt và mỡ bay lên trời như một mùi hương an lành dâng lên cho Đức Giê-hô-va (Lê-vi ký 1:9, 13, 17). Khác với các của lễ khác (như lễ chuộc tội, lễ thù ân) chỉ thiêu một phần trên bàn thờ còn phần còn lại dành cho các thầy tế lễ hoặc người dâng, lễ vật thiêu là của lễ toàn thiêu, biểu thị sự dâng hiến trọn vẹn và tuyệt đối.

Lễ vật thiêu là của lễ hằng hiến, được dâng lên mỗi buổi sáng và buổi chiều (Xuất Ê-díp-tô Ký 29:38-42; Dân-số Ký 28:3-8), làm nền cho tất cả các sinh tế khác. Điều này nhấn mạnh rằng nền tảng của sự thờ phượng và sự hiệp thông với Đức Chúa Trời luôn luôn là sự dâng hiến trọn vẹn và sự chuộc tội.

Sách Lê-vi ký chương 1 mô tả tỉ mỉ nghi thức dâng lễ vật thiêu, áp dụng cho ba loại sinh vật tùy theo khả năng của người dâng: bò đực (của lễ cao cấp nhất), chiên hoặc dê (của lễ phổ biến), và chim cu hay bồ câu (dành cho người nghèo). Sự linh hoạt này cho thấy lòng nhân từ của Đức Chúa Trời, Ngài đón nhận sự dâng hiến từ mọi tầng lớp, miễn là được thực hiện với tấm lòng chân thành và theo đúng cách Ngài đã chỉ định.

Nghi thức bao gồm các bước sau, mỗi bước mang một ý nghĩa thần học sâu sắc:

1. Sự Tự Nguyện và Vô Tì Tích: Người dâng phải tự nguyện dẫn một con vật đực, không tì vít đến cửa Đền Tạm (Lê-vi ký 1:3). Tính chất "không tì vít" (tāmîm - trọn vẹn, hoàn hảo) tiên trưng cho Đấng Christ toàn hảo (1 Phi-e-rơ 1:19). Sự tự nguyện (nedabah) nói lên động cơ xuất phát từ ân điển, không phải từ ép buộc.
2. Đặt Tay và Sự Thế Chỗ: "Người sẽ nhận tay mình trên đầu con sinh, nó sẽ được nhậm, hầu cho chuộc tội cho người" (Lê-vi ký 1:4). Hành động đặt tay (sāmak yād) biểu thị sự chuyển giao – tội lỗi và sự xứng đáng chết của người dâng được chuyển sang con vật vô tội, và sự thánh khiết của con vật được kể cho người dâng. Đây là hình bóng rõ ràng về sự thế thân của Chúa Giê-xu.
3. Giết và Rưới Huyết: Chính người dâng phải giết con vật trước mặt Đức Giê-hô-va. Các thầy tế lễ (dòng dõi A-rôn) sẽ rưới huyết chung quanh trên bàn thờ (Lê-vi ký 1:5, 11). Huyết tượng trưng cho sự sống (Lê-vi ký 17:11), và việc rưới huyết là nghi thức chuộc tội thiết yếu, làm nền cho sự tha thứ và giao hòa.
4. Lột Da và Chặt Từng Miếng: Con vật được lột da và chặt ra từng miếng. Da được để lại cho thầy tế lễ (Lê-vi ký 7:8), phần còn lại được rửa sạch (biểu tượng cho sự thanh tẩy).
5. Thiêu Trọn Trên Bàn Thờ: Toàn bộ con vật (kể cả đầu, mỡ, và các phần bộ) được xếp lên bàn thờ và thiêu hoàn toàn. Đây là "của lễ dùng lửa dâng lên, có mùi thơm cho Đức Giê-hô-va" (Lê-vi ký 1:9, 13, 17). Sự thiêu trọn này biểu thị:
   • Sự phán xét trọn vẹn của Đức Chúa Trời trên tội lỗi. Lửa tượng trưng cho sự thánh khiết và phán xét của Ngài.
   • Sự dâng hiến trọn vẹn của người thờ phượng. Mọi điều đều thuộc về Chúa.
   • Sự giao hòa trọn vẹn. Khói bay lên bày tỏ sự nhậm lời và hài lòng của Đức Chúa Trời.

1. Sự Thử Nghiệm của Áp-ra-ham (Sáng-thế Ký 22): Trước khi luật pháp được ban ra, chúng ta đã thấy nguyên tắc của lễ vật thiêu trong câu chuyện Áp-ra-ham dâng Y-sác. Đức Chúa Trời phán: "Hãy bắt đứa con một ngươi, tức Y-sác, mà ngươi yêu dấu, và đi đến xứ Mô-ri-a, nơi đó dâng đứa con làm của lễ thiêu" (Sáng-thế Ký 22:2). Sự vâng lời tuyệt đối của Áp-ra-ham và việc Đức Chúa Trời chuẩn bị một con chiên đực làm của lễ thế cho Y-sác (câu 13) là một bức tranh tiên tri tuyệt vời về sự hy sinh thay thế của Con Một Đức Chúa Trời, là Chúa Giê-xu Christ.

2. Lễ Vật Thiêu Hằng Hiến và Sự Cầu Thay (Dân-số Ký 28:1-8): Của lễ thiêu buổi sáng và buổi chiều nhắc nhở dân sự mỗi ngày về nhu cầu liên tục được thanh tẩy và dâng mình cho Chúa. Nó cũng hình bóng về sự cầu thay không ngừng của Đấng Christ, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm đời đời.

3. Lời Tiên Tri và Sự Khiếm Khuyết Của Các Của Lễ (Thi Thiên 40:6-8; Ê-sai 1:11): Các tiên tri nhận ra rằng, nếu không có tấm lòng đúng đắn, các nghi thức chỉ là hình thức trống rỗng. Đa-vít nói tiên tri về Đấng Christ: "Chúa chẳng muốn hy sinh, cũng chẳng ưng của lễ thiêu... Tôi đây phải làm theo ý muốn Chúa" (Thi Thiên 40:6-8). Lễ vật thiêu cuối cùng và trọn vẹn chính là sự vâng phục trọn vẹn của Con Đức Chúa Trời.

Tân Ước mặc khải rằng Chúa Giê-xu Christ chính là Lễ Vật Thiêu trọn vẹn, tối hậu và hoàn hảo mà tất cả các sinh tế trong Cựu Ước chỉ là hình bóng.

• Ngài là Con Sinh Toàn Hảo, Không Tì Vít: Giăng Báp-tít giới thiệu "Kìa, Chiên con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi" (Giăng 1:29). Phi-e-rơ xác nhận Ngài là "Chiên con không chỗ trách được, không ô uế" (1 Phi-e-rơ 1:19).
• Ngài Tự Nguyện Dâng Hiến Chính Mình: Chúa Giê-xu phán: "Ta phó sự sống ta... chẳng ai đoạt lấy sự sống ta đi, nhưng tự ta phó cho" (Giăng 10:17-18). Sự hy sinh của Ngài là tự nguyện, hoàn toàn vâng theo ý muốn Cha.
• Ngài Gánh Thay Tội Lỗi Chúng Ta: Sứ đồ Phao-lô viết: "Đức Chúa Trời đã làm cho Đấng vốn chẳng biết tội lỗi trở nên tội lỗi vì chúng ta, hầu cho chúng ta nhờ Đấng đó mà được trở nên sự công bình của Đức Chúa Trời" (2 Cô-rinh-tô 5:21). Đây chính là sự ứng nghiệm của nghi thức đặt tay và thế thân.
• Ngài Chịu Sự Phán Xét Trọn Vẹn Của Đức Chúa Trời: Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã gánh chịu trọn vẹn cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi. Sự đau đớn, sự phân rẽ khỏi Cha ("Đức Chúa Trời tôi ơi, sao Ngài lìa bỏ tôi?" - Ma-thi-ơ 27:46), và cái chết của Ngài tương ứng với lửa phán xét thiêu đốt của lễ thiêu. Huyết Ngài đã đổ ra một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:12).
• Ngài Là Của Lễ Có Mùi Thơm Cho Đức Chúa Trời: Ê-phê-sô 5:2 khẳng định: "Hãy bước đi trong sự yêu thương, cũng như Đấng Christ đã yêu thương anh em, và vì chúng ta phó chính mình Ngài cho Đức Chúa Trời làm của dâng và của tế lễ, như một thức có mùi thơm". Sự vâng phục và hy sinh của Christ là mùi hương an lành hoàn hảo dâng lên Đức Chúa Trời.

Thư Hê-bơ-rơ tóm tắt điều này cách hùng hồn: "Ấy là theo ý muốn đó mà chúng ta được nên thánh nhờ sự dâng thân thể của Đức Chúa Jêsus Christ một lần đủ cả... Vì nhờ sự dâng chỉ một của tế lễ, Ngài làm cho những kẻ nên thánh được trọn vẹn đời đời" (Hê-bơ-rơ 10:10, 14). Lễ vật thiêu đã hoàn tất trong Christ. Không cần phải dâng thêm sinh tế nào nữa.

Mặc dù chúng ta không còn dâng sinh tế bằng thú vật, nhưng chân lý thuộc linh đằng sau lễ vật thiêu vẫn có những áp dụng mạnh mẽ và thiết thực:

1. Dâng Chính Mình Làm Của Lễ Sống, Thánh Và Đẹp Lòng Đức Chúa Trời: Đây là sự đáp ứng hợp lý của chúng ta trước ân điển. Phao-lô khuyên: "Vậy, hỡi anh em, tôi lấy sự thương xót của Đức Chúa Trời khuyên anh em dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em" (Rô-ma 12:1). "Của lễ sống" tương phản với con vật chết, kêu gọi chúng ta dâng hiến trọn đời sống – tư tưởng, lời nói, hành động, tài năng, thời gian – cho Chúa để Ngài sử dụng. Đây là lễ vật thiêu thuộc linh.
2. Sống Đời Sống Vâng Phục Trọn Vẹn: Tấm lòng của Chúa Giê-xu trong Thi Thiên 40:8, "Tôi đây phải làm theo ý muốn Chúa", phải trở thành tấm lòng của chúng ta. Sự vâng phục trong mọi lĩnh vực đời sống là hương thơm lên cho Chúa.
3. Nhận Lấy Sự Tha Thứ Và Giao Hòa Trọn Vẹn: Mỗi ngày, chúng ta có thể nhờ cậy nơi của lễ thiêu trọn vẹn của Chúa Giê-xu để được thanh tẩy khỏi tội lỗi (1 Giăng 1:9). Sự tự tin của chúng ta không dựa trên sự toàn hảo của bản thân, mà trên sự toàn hảo của Chiên Con đã bị giết.
4. Duy Trì Sự Thờ Phượng Hằng Hiến: Như của lễ thiêu buổi sáng và buổi chiều, đời sống chúng ta phải là một sự thờ phượng liên tục. Điều này có nghĩa là dâng lên Chúa những lời cầu nguyện, ngợi khen, và sự vâng lời mỗi ngày, mỗi giờ – không chỉ trong những buổi nhóm lại.
5. Sẵn Sàng "Bị Thiêu Đốt" – Chịu Mất Mát Vì Danh Chúa: Biểu tượng lửa thiêu cũng nhắc nhở chúng ta về giá của sự theo Chúa. Đời sống dâng hiến có thể đòi hỏi sự từ bỏ, sự chịu khổ, hoặc bị "tiêu hao" vì công việc Chúa và vì người khác. Như Phao-lô nói: "Tôi đem lòng vui mà chịu tiêu hao, và vì các linh hồn anh em mà phó chính sự sống tôi" (2 Cô-rinh-tô 12:15).

Lễ vật thiêu, từ góc nhìn của Cựu Ước, là một nghi lễ đẫm máu nhưng đầy vinh quang, bày tỏ những chân lý vĩnh cửu về sự thánh khiết đòi hỏi của Đức Chúa Trời và sự chuộc tội cần thiết cho con người tội lỗi. Nó là tiếng vang từ vườn Ê-đen, nơi Đức Chúa Trời giết thú vật lấy da làm áo cho A-đam và Ê-va (Sáng-thế Ký 3:21), và là tiếng vọng đến đồi Gô-gô-tha, nơi Con Một của Đức Chúa Trời tự nguyện gánh lấy tội lỗi và phán xét thay cho chúng ta.

Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới, chúng ta không quay lại với bàn thờ bằng đá và khói sinh tế. Thay vào đó, chúng ta ngước mắt nhìn lên Thập Tự Giá, nơi Lễ Vật Thiêu trọn vẹn đã được dâng một lần đủ cả. Từ đó, chúng ta đáp lại bằng một đời sống dâng hiến trọn vẹn cho Ngài. Hãy để mỗi ngày của chúng ta là một ʿolah thuộc linh – một sự dâng hiến sống động, thánh khiết và đẹp lòng Đức Chúa Trời, tỏa ra mùi thơm của Đấng Christ trong mọi nơi chúng ta đi qua.

"Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm." (1 Cô-rinh-tô 10:31)