Sự Nghi Ngờ Trong Lăng Kính Kinh Thánh
Trong hành trình đức tin, hầu như mỗi Cơ Đốc nhân đều có lúc đối diện với tiếng thì thầm của sự nghi ngờ. Có phải nghi ngờ là dấu hiệu của đức tin yếu kém, thậm chí là tội lỗi? Kinh Thánh, với sự chân thật tuyệt đối, không hề lảng tránh hiện tượng tâm lý và thuộc linh phức tạp này. Trái lại, chúng ta thấy nhiều nhân vật trung tâm của đức tin – những "người khổng lồ" trong đền đài Hội Thánh – cũng từng vật lộn với những câu hỏi khó, những khoảnh khắc bóng tối che khuất ánh sáng. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát Kinh Thánh nói gì về sự nghi ngờ, phân loại nó, học từ những tấm gương Kinh Thánh, và tìm ra con đường thực tiễn để biến nghi ngờ thành bàn đạp cho đức tin trưởng thành hơn.
Bản Chất Của Sự Nghi Ngờ: Phân Tích Từ Nguyên Gốc
Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ chính được dùng cho "nghi ngờ" là διστάζω (distazō). Từ này mang nghĩa đen là "đứng hai chân" (dis- = hai, hai lần; stazō liên quan đến việc đứng). Nó mô tả trạng thái dao động, lưỡng lự, bị kéo giữa hai niềm tin hoặc hai lựa chọn. Hình ảnh này được thấy rõ trong Gia-cơ 1:6: "Nhưng phải lấy đức tin mà cầu xin, chớ nghi ngờ; vì kẻ hay nghi ngờ giống như sóng biển, bị gió động và đưa đi đây đi đó." (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Từ Hy Lạp ở đây là διακρίνω (diakrinō), trong ngữ cảnh này cũng mang nghĩa phân vân, phân rẽ trong lòng.
Cần phân biệt giữa:
1. Sự nghi ngờ tạm thời (Doubting): Đây là những câu hỏi, sự bối rối nảy sinh trên hành trình đi theo Chúa, thường do hoàn cảnh khó khăn, đau khổ, hoặc những điều không hiểu. Nó là một quá trình tìm kiếm.
2. Sự hoài nghi triết học/không tin (Skepticism/Unbelief): Đây là một thái độ, một lập trường từ chối đức tin, khép lòng lại với lẽ thật. Từ Hy Lạp cho sự "không tin" là ἀπιστία (apistia).
Kinh Thánh lên án thái độ cứng lòng, cố tình không tin (ví dụ: Mác 16:14), nhưng lại thể hiện sự kiên nhẫn dịu dàng đối với những ai đang vật lộn trong nghi ngờ để tìm đến đức tin chân thật, như trường hợp Thô-ma.
Những Người Nghi Ngờ Trong Kinh Thánh: Bài Học Từ Sự Chân Thật
1. Giăng Báp-tít: Nghi Ngờ Trong Chức Vụ (Ma-thi-ơ 11:2-3)
Đây là một ví dụ gây sốc. Giăng, người đã chỉ về Chúa Giê-xu là "Chiên Con của Đức Chúa Trời", người đã làm phép báp-tem cho Ngài và nghe tiếng phán từ trời, lại lúc cuối đời sai môn đồ hỏi: "Người có phải là Đấng phải đến, hay là chúng tôi còn đợi Đấng khác?". Giăng đang trong ngục tối, hoàn cảnh khốn cùng khiến ông hoang mang về chính Đấng Mê-si. Chúa Giê-xu không quở trách ông. Ngài đáp lại bằng bằng chứng: kẻ què được đi, kẻ chết sống lại, Tin Lành được rao giảng. Rồi Ngài thêm một lời khen ngợi vĩ đại cho Giăng (câu 11). Bài học: Chúa đủ lớn để đón nhận những câu hỏi chân thành của chúng ta, và Ngài dùng Lời Ngài cùng các bằng chứng về quyền năng để củng cố đức tin chúng ta.
2. Thô-ma: Nghi Ngờ Để Xác Tín (Giăng 20:24-29)
Thô-ma đòi hỏi bằng chứng vật lý: "Nếu tôi không thấy dấu đinh trong bàn tay Ngài... tôi không tin." Tám ngày sau, Chúa Phục Sinh hiện ra và đáp ứng ngay yêu cầu ấy: "Hãy đặt ngón tay ngươi vào đây... đừng cứng lòng, song hãy tin." Phản ứng của Thô-ma là lời tuyên xưng cao trào nhất trong sách Giăng: "Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!" Chúa Giê-xu không từ chối ông, nhưng cũng phán một chân lý quan trọng: "Vì ngươi đã thấy ta, nên ngươi tin. Phước cho những kẻ chẳng từng thấy mà đã tin vậy." Nghi ngờ của Thô-ma dẫn đến một đức tin được cá nhân hóa và xác tín sâu sắc.
3. Người Cha Có Con Bị Quỉ Ám: Nghi Ngờ Trong Tuyệt Vọng (Mác 9:24)
Đây có lẽ là câu Kinh Thánh chân thật nhất về trải nghiệm của nhiều người: "Thưa Chúa, tôi tin; xin Chúa giúp đỡ trong sự không tin của tôi!" (Bản Dịch Mới). Trong tiếng Hy Lạp, câu này thể hiện sự giằng co: "Tôi tin (pisteuō); xin giúp sự không tin (apistia) của tôi!" Lời cầu nguyện này không bị Chúa Giê-xu bác bỏ. Trái lại, Ngài đáp lời và chữa lành cho con trai ông. Đây chính là mẫu mực cho lời cầu nguyện trong lúc nghi ngờ: thành thật với Chúa về sự yếu đuối của mình và kêu xin Ngài ban thêm đức tin.
4. Gióp: Nghi Ngờ Trong Đau Khổ Cùng Cực
Cả sách Gióp là một cuộc vật lộn với sự nghi ngờ về sự công bình và nhân từ của Đức Chúa Trời giữa những mất mát không thể giải thích. Gióp chất vấn, tranh luận, nhưng cuối cùng ông không từ bỏ Đức Chúa Trời. Ông tìm kiếm Ngài. Và khi Đức Chúa Trời đáp lời (Gióp 38-41), Ngài không giải thích nguyên nhân, nhưng bày tỏ quyền năng uy nghi và sự khôn ngoan siêu việt của Ngài. Phản ứng của Gióp là ăn năn và tin cậy: "Tôi lấy làm gớm ghê tôi, và ăn năn trong tro bụi." (Gióp 42:6). Nghi ngờ trong đau khổ có thể dẫn chúng ta đến một sự hiểu biết sâu sắc hơn về Đức Chúa Trời, vượt trên sự hiểu biết thuần lý.
Khi Nào Nghi Ngờ Trở Nên Nguy Hiểm? Lời Cảnh Báo Từ Kinh Thánh
Kinh Thánh không xem nhẹ mối nguy từ sự nghi ngờ nếu nó dẫn đến:
Sự dao động và bất ổn: Như phân đoạn Gia-cơ 1:6-8 đã nêu, người nghi ngờ trở nên "hai lòng" (dipsychos), bất định trong mọi đường lối mình. Đức tin như vậy không thể nhận được điều gì từ Chúa.
Sự cứng lòng: Trong Hê-bơ-rơ 3:12, tác giả cảnh báo: "Hãy giữ lấy, kẻo trong anh em có ai bị lòng gian ác chẳng tin mà xa cách Đức Chúa Trời hằng sống chăng." Nghi ngờ kéo dài, không được giải quyết, có thể dẫn đến sự "không tin" (apistia) chủ động và lìa bỏ Chúa.
Sự cám dỗ trong hoang mạc: Ma-thi-ơ 4 kể chuyện Chúa Giê-xu bị ma quỉ cám dỗ. Một trong những câu nói của quỉ là: "Nếu ngươi phải là Con Đức Chúa Trời..." – một lời đặt nghi vấn vào chính thân phận và lời phán của Đức Chúa Trời tại sông Giô-đanh. Chúa Giê-xu đã chống trả bằng Lời Chúa xác quyết, chứ không sa vào cuộc tranh luận với sự nghi ngờ.
Ứng Dụng Thực Tiễn: Hành Trình Vượt Qua Nghi Ngờ Trong Đời Sống Cơ Đốc
1. Thành Thật Với Chúa và Với Chính Mình:
Đừng đè nén hoặc cảm thấy tội lỗi vì có nghi ngờ. Hãy noi gương các Thánh đồ trong Kinh Thánh, mang mọi thắc mắc, đau đớn, và sợ hãi đến trước mặt Chúa trong sự cầu nguyện chân thật (Thi thiên 62:8).
2. Đào Sâu vào Lời Chúa - Nguồn Chân Lý Khách Quan:
Nghi ngờ thường bắt nguồn từ cảm xúc và hoàn cảnh chủ quan. Hãy đặt mình dưới thẩm quyền của Lời Chúa khách quan. Như Chúa Giê-xu đã đáp lại ma quỉ, hãy dùng Lời Chúa để đối chất. Nghiên cứu các lời hứa của Đức Chúa Trời, các bằng chứng về sự sống lại, và sự thành tín của Ngài trong lịch sử.
3. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Từ Hội Thánh:
Đừng cô lập mình. Hãy tìm đến những anh chị em trưởng thành, đáng tin cậy trong Hội Thánh để chia sẻ (một cách khôn ngoan) và nhận sự cầu nguyện, khích lệ (Ga-la-ti 6:2). Cộng đồng đức tin có thể nâng đỡ chúng ta khi đức tin riêng lẻ bị chao đảo.
4. Nhìn Lại Lịch Sử Đức Tin Cá Nhân và Tập Thể:
Hãy nhớ lại những lần Chúa đã thành tín trong đời bạn, trong gia đình bạn, và trong lịch sử Hội Thánh. Thi thiên 77 là một bài học tuyệt vời khi A-sáp chiến đấu với sự nghi ngờ bằng cách nhớ lại công việc quá khứ của Đức Chúa Trời (câu 11-12).
5. Hành Động Trong Đức Tin, Dù Cảm Xúc Chưa Sẵn Sàng:
Đức tin không chỉ là cảm xúc; nó là hành động vâng lời dựa trên lẽ thật. Tiếp tục tham dự nhóm, phục vụ, hát ngợi khen ngay cả khi lòng không cảm thấy gì. Hành động đức tin thường dẫn dắt cảm xúc theo sau.
6. Phân Biệt Giữa Câu Hỏi và Chất Vấn:
Một tấm lòng tìm kiếm hỏi: "Lạy Chúa, điều này nghĩa là gì? Xin giúp con hiểu." Một tấm lòng chất vấn nói: "Nếu Chúa thật sự tốt, sao Ngài lại để điều này xảy ra?" với thái độ thách thức. Hãy cầu xin Chúa ban cho tấm lòng khiêm nhường, tìm kiếm.
Kết Luận: Nghi Ngờ - Kẻ Thù Hay Người Bạn Trên Hành Trình Đức Tin?
Sự nghi ngờ, tự nó, không phải là tội. Nó là một phản ứng tự nhiên của con người hữu hạn trước Đức Chúa Trời vô hạn và những hoàn cảnh khó hiểu. Vấn đề mấu chốt không nằm ở việc chúng ta có nghi ngờ hay không, mà nằm ở đích đến của sự nghi ngờ ấy. Nghi ngờ có đẩy chúng ta xa khỏi Chúa, vào vòng xoáy của sự hoài nghi và cay đắng? Hay nó thúc đẩy chúng ta chạy đến với Chúa, nắm chặt lấy Ngài và Lời Ngài hơn, như người cha trong Mác 9?
Chúa Giê-xu Christ, Đấng Trung Bảo của chúng ta, hoàn toàn thấu hiểu sự yếu đuối và nghi ngờ của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15). Cái chết đền tội và sự phục sinh khải hoàn của Ngài là nền tảng vững chắc không thể lay chuyển cho đức tin chúng ta. Dù sóng gió của nghi ngờ có dấy lên, nền đá ấy vẫn không hề suy chuyển. Hãy để những câu hỏi khó dẫn bạn vào một sự tìm kiếm Chúa sâu nhiệm hơn, và bạn sẽ khám phá rằng Ngài đủ lớn, đủ nhân từ để đón nhận bạn – ngay cả với những nghi ngờ trong tay – và ban cho bạn ân điển để nói như sứ đồ Phao-lô: "Vì biết ta đã tin Đấng nào..." (2 Ti-mô-thê 1:12).