Phúc âm ngộ đạo là gì?

Trong hành trình đức tin, một trong những thách thức lớn nhất mà Hội Thánh phải đối mặt qua mọi thời đại không phải là sự bắt bạo từ bên ngoài, mà là những giáo lý sai lầm len lỏi từ bên trong, mạo danh chân lý nhưng thực chất làm băng hoại nền tảng của Phúc Âm. Một trong những hệ tư tưởng nguy hiểm và dai dẳng nhất chính là "Phúc âm ngộ đạo". Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích bản chất, biểu hiện lịch sử và thần học của tư tưởng này, đồng thời đối chiếu với Phúc Âm chân chính của Chúa Giê-xu Christ dựa trên thẩm quyền duy nhất của Kinh Thánh.

"Phúc âm ngộ đạo" không phải là một thuật ngữ được tìm thấy trong Kinh Thánh, mà là cách gọi để chỉ một hệ thống tư tưởng hỗn tạp, kết hợp những yếu tố ngoại giáo với những thuật ngữ Cơ Đốc giáo. Chữ "Ngộ đạo" (Gnosticism) bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp "gnosis" (γνῶσις), có nghĩa là "sự hiểu biết" hay "tri thức". Tuy nhiên, ở đây, nó không chỉ sự hiểu biết thông thường, mà là một loại tri thức bí truyền, thần bí, được cho là chỉ dành cho một nhóm người được khai sáng đặc biệt. Phúc âm ngộ đạo, vì thế, là một sự rao giảng bóp méo Phúc Âm thật, đặt sự cứu rỗi không còn trên nền tảng duy nhất của ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, mà trên việc sở hữu được một loại "tri thức" đặc biệt hoặc những trải nghiệm tâm linh bí mật.

Ngay từ thế kỷ thứ nhất, các sứ đồ đã phải chiến đấu quyết liệt chống lại những giáo sư giả và giáo lý sai lầm này. Sứ đồ Phao-lô cảnh báo Hội thánh Cô-lô-se về những kẻ dùng "tri thức giả dối" (KJV: "enticing words") để lôi cuốn tín hữu (Cô-lô-se 2:4). Ông mô tả rõ ràng mối đe dọa: "Hãy giữ chừng, kẻo có ai lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, sơ học của thế gian, không theo Đấng Christ, mà bắt anh em phục chăng." (Cô-lô-se 2:8). Đối tượng ở đây rất có thể là những người theo chủ nghĩa Ngộ đạo sơ khai, những người xem vật chất là xấu xa và đề cao một thứ tri thức siêu việt tách rời khỏi Chúa Giê-xu Christ lịch sử.

Sứ đồ Giăng, trong các thư tín của mình, cũng liên tục vạch trần tinh thần của tà giáo Ngộ đạo. Ông nhấn mạnh tính lịch sử và nhân tính đích thực của Chúa Giê-xu, chống lại những kẻ phủ nhận Ngài đã đến trong xác thịt. "Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ." (I Giăng 4:1). Một trong những dấu hiệu nhận biết "thần không phải bởi Đức Chúa Trời" chính là "thần nào không xưng Giê-xu Christ lấy xác thịt mà ra đời" (I Giăng 4:3). Đây chính là một đòn tấn công trực diện vào thuyết Ngộ đạo, vốn xem vật chất là ác và cho rằng Đấng Christ thuần linh không thể mang lấy một thân xác vật chất tội lỗi.

Để hiểu rõ sự sai lầm của Phúc âm ngộ đạo, chúng ta cần đặt nó đối chiếu với Phúc Âm chân chính dựa trên Kinh Thánh.

1. Bản Chất Của Tội Lỗi Và Sự Cứu Rỗi:
- Phúc Âm Ngộ Đạo: Xem vấn đề cốt lõi của con người là sự thiếu hiểu biết (ignorance), chứ không phải là tội lỗi (sin). Vật chất và thân xác thường bị xem là xấu xa, là nhà tù giam cầm linh hồn thuần khiết. Do đó, sự cứu rỗi là quá trình giải thoát linh hồn khỏi thân xác và thế giới vật chất này, đạt được thông qua việc tiếp thu gnosis - tri thức bí mật về nguồn gốc thần thánh của mình. - Phúc Âm Thật (Kinh Thánh): Vấn đề cốt lõi của con người là tội lỗi (hamartia - ἁμαρτία - nghĩa đen là "trật mục tiêu"), là sự phản loạn chống lại Đức Chúa Trời thánh khiết (Rô-ma 3:23). Sự cứu rỗi không phải là giải thoát khỏi thân xác, mà là giải thoát khỏi hậu quả và quyền lực của tội lỗi. Cứu rỗi là sự chuộc tội (atonement) thông qua huyết của Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 1:7), và được nhận lãnh bởi đức tin (pistis - πίστις) chứ không bởi tri thức (Ê-phê-sô 2:8-9).

2. Con Đường Cứu Rỗi:
- Phúc Âm Ngộ Đạo: Là con đường của sự tự nỗ lực và khai sáng. Chỉ một nhóm người "có khả năng" mới có thể đạt được tri thức cao siêu này. Nó tạo ra một tầng lớp tinh hoa tâm linh, phân biệt rõ ràng với những tín đồ "bình thường". - Phúc Âm Thật (Kinh Thánh): Là con đường của ân điển (charis - χάρις). "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi được ban cho mọi người tin, bất kể trình độ tri thức hay địa vị xã hội (Rô-ma 10:12-13).

3. Nhân Vật Và Công Việc Của Chúa Giê-xu Christ:
- Phúc Âm Ngộ Đạo: Thường phân biệt giữa "Giê-xu con người" và "Đấng Christ thần linh". Họ cho rằng Đấng Christ thuần linh chỉ tạm ngự trên con người Giê-xu tại lễ Báp-têm và rời bỏ Ngài trước khi chịu đóng đinh. Do đó, sự chết chuộc tội trên thập tự giá trở nên vô nghĩa hoặc chỉ là biểu tượng. Chúa Giê-xu chủ yếu đến như một Bậc Khai Sáng, một giáo sư dạy con đường bí mật dẫn đến tri thức. - Phúc Âm Thật (Kinh Thánh): Chúa Giê-xu Christ là Ngôi Lời đã trở nên xác thịt (ho Logos sarx egeneto - ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο, Giăng 1:14). Ngài là Đức Chúa Trời trọn vẹn và là người trọn vẹn, hai bản tính không lẫn lộn, không phân chia trong một Ngôi Vị. Cái chết đền tội và sự sống lại bằng xương bằng thịt của Ngài là cốt lõi không thể thay thế của Phúc Âm (I Cô-rinh-tô 15:3-4). Ngài không chỉ là Giáo Sư, mà trước hết là Đấng Cứu Chuộc (ho Lutrotes - ὁ λυτρωτής) và Chủ Tể.

Tinh thần Ngộ đạo không biến mất mà chỉ thay hình đổi dạng. Ngày nay, nó có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức tinh vi:

• Chủ nghĩa duy tri thức (Intellectualism): Đề cao sự hiểu biết thần học, triết học đến mức xem thường đức tin đơn sơ hoặc kinh nghiệm cá nhân với Chúa. Sự cứu rỗi dường như dành cho những người "thông minh" hoặc "học cao hiểu rộng" về tôn giáo.
• Chủ nghĩa duy mộc lý (Mysticism): Ngược lại, đề cao các trải nghiệm tâm linh, khải tượng, hoặc tiếng nói riêng tư đến mức đặt chúng ngang hàng hoặc cao hơn thẩm quyền của Kinh Thánh. Sự cứu rỗi hoặc "đời sống cao cấp" được cho là chỉ dành cho những ai có được những khải tượng đặc biệt.
• Phúc âm thịnh vượng (Prosperity Gospel): Một dạng ngộ đạo mang tính vật chất, hứa hẹn rằng "tri thức" về các nguyên tắc đức tin hay tuyên bố đặc biệt sẽ tự động mang lại sức khỏe và giàu có. Nó biến Phúc Âm thành một công thức bí mật để đạt được phước lành vật chất, thay vì sự cứu rỗi khỏi tội lỗi.
• Chủ nghĩa nhị nguyên cực đoan: Xem mọi thứ thuộc thể, vật chất (như công việc, giải trí, thân thể) đều là "thế tục" và xấu xa, chỉ có những hoạt động "thuộc linh" (cầu nguyện, học Kinh Thánh trong nhà thờ) mới là thánh. Điều này phủ nhận sự tể trị của Chúa trên mọi lĩnh vực đời sống.

Là Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, chúng ta được kêu gọi:

1. Gìn Giữ Sự Đơn Thuần Của Đức Tin Nơi Đấng Christ: Hãy luôn quay về với trung tâm của Phúc Âm: "Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự." (I Cô-rinh-tô 2:2). Bất cứ điều gì làm lu mờ thập tự giá, hạ thấp thân vị và công tác của Chúa Giê-xu, hoặc thêm điều kiện vào ân điển, đều cần được xem xét cách thận trọng.

2. Trung Thành Với Thẩm Quyền Tối Thượng Của Kinh Thánh: Chúng ta cần phải như người Bê-rê, "ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng." (Công vụ 17:11). Mọi lời dạy, khải tượng, hay tri thức "cao siêu" đều phải được đem ra "so với lời" (Ê-sai 8:20). Kinh Thánh là tiêu chuẩn khách quan và đầy đủ cho đức tin và nếp sống.

3. Nuôi Dưỡng Mối Liên Hệ Cá Nhân Với Chúa, Không Phải Chỉ Lý Thuyết: Tránh rơi vào thái cực duy tri thức khô khan hoặc duy mộc lý chủ quan. Đức tin chân chính dẫn đến một mối quan hệ yêu thương, vâng phục với Chúa Giê-xu. "Nếu các ngươi yêu mến ta, thì giữ gìn các điều răn ta." (Giăng 14:15).

4. Sống Toàn Vẹn Trong Mọi Lĩnh Vực: Chống lại tinh thần nhị nguyên Ngộ đạo bằng cách sống vì vinh hiển Đức Chúa Trời trong mọi việc mình làm, dù là "thuộc linh" hay "thuộc thể" (I Cô-rinh-tô 10:31). Công việc, gia đình, giải trí đều là cơ hội để thờ phượng Chúa.

Phúc âm ngộ đạo, xưa và nay, luôn là kẻ thù tinh vi của chân lý. Nó tấn công vào cốt lõi của Phúc Âm: thay thế ân điển bằng nỗ lực, thay thế đức tin bằng tri thức, thay thế Chúa Giê-xu lịch sử và cứu chuộc bằng một Đấng Christ mang tính biểu tượng và khai sáng. Lời cảnh báo của sứ đồ Phao-lô vẫn vang vọng đến hôm nay: "Tôi lấy làm lạ cho anh em đã vội bỏ Đấng gọi anh em bởi ơn Đức Chúa Jêsus Christ, đặng theo tin lành khác. Thật chẳng phải có tin lành khác, nhưng có mấy kẻ làm rối trí anh em, và muốn đánh đổ Tin Lành của Đấng Christ." (Ga-la-ti 1:6-7).

Ước mong chúng ta, những người đã nhận biết ân điển kỳ diệu của Chúa, luôn đứng vững trong Phúc Âm chân chính, can đảm bảo vệ và trung tín rao truyền sứ điệp giản dị nhưng quyền năng rằng: Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, đã chết vì tội lỗi chúng ta và sống lại để xưng công bình chúng ta, và bất cứ ai tin nhận Ngài đều được cứu. Đó là Phúc Âm duy nhất, đủ năng lực để giải cứu chúng ta khỏi tội lỗi và sự chết đời đời.