Thao túng tâm linh là gì?

Trong thời đại mà sự pha trộn giữa chân lý và sai lầm trở nên tinh vi, Hội Thánh của Chúa cần được trang bị để nhận biết và đối diện với những hiện tượng gây tổn thương sâu sắc trong đời sống đức tin. Một trong những hiện tượng đó là “thao túng tâm linh” (spiritual manipulation). Đây không phải là một thuật ngữ Kinh Thánh trực tiếp, nhưng nó mô tả chính xác những hành vi trái ngược với tinh thần của Phúc Âm và nguyên tắc yêu thương, tự do mà Đấng Christ đã lập nên. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát hiện tượng này dưới ánh sáng của Lời Chúa, giúp chúng ta phân biệt giữa sự dạy dỗ chân chính và sự kiểm soát độc hại.

Thao túng tâm linh có thể được hiểu là việc lạm dụng quyền hành, uy tín tâm linh hoặc các lẽ thật thuộc linh để kiểm soát, áp đặt, chi phối, hoặc thống trị người khác, nhằm phục vụ cho mục đích cá nhân của người thao túng hơn là vì sự tăng trưởng và tự do trong Chúa Cứu Thế. Nó biến mối quan hệ thầy-trò, mục sư-bầy chiên thành mối quan hệ chủ-tớ, nô lệ, dựa trên sự sợ hãi, mặc cảm tội lỗi và nghĩa vụ ép buộc.

Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về những người lợi dụng địa vị thuộc linh. Chúa Giê-su phán với các môn đồ về tinh thần lãnh đạo khác biệt hoàn toàn với thế gian: “Các ngươi biết rằng các vua của các dân nước thì lấy quyền mà trị dân mình, và các quan lớn thì lấy thế mà cai dân. Song trong các ngươi thì không nên như vậy; trái lại, hễ ai giữa các ngươi muốn làm lớn, thì sẽ làm đầy tớ; còn ai giữa các ngươi muốn làm đầu, thì sẽ làm tôi mọi các ngươi” (Ma-thi-ơ 20:25-27). Thao túng tâm linh là hành vi của “các vua của các dân nước” – dùng quyền (ἐξουσία, *exousia*) và thế (κατεξουσιάζω, *katexousiazō* – nghĩa mạnh hơn, là đè nén, áp chế) – đã lén lút xâm nhập vào Hội Thánh.

Dưới đây là một số đặc điểm thường thấy, được đối chiếu với những gương mẫu Kinh Thánh:

1. Kiểm Soát Bằng Sự Sợ Hãi và Sự Rủa Sả: Người thao túng thường đe dọa bằng những hậu quả thuộc linh khủng khiếp nếu không vâng lời họ, như “mất phước”, “bị Chúa bỏ”, “bị ma quỷ tấn công”. Họ đặt mình làm trung gian độc quyền giữa Đức Chúa Trời và con người. Điều này trái ngược với lẽ thật về sự bảo đảm của con cái Chúa: “Vì Đức Chúa Trời chẳng ban cho chúng ta tâm thần nhút nhát, bèn là tâm thần mạnh mẽ, có tình yêu và có sự dè giữ” (2 Ti-mô-thê 1:7). Sứ đồ Phao-lô khẳng định: “Cho nên hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-su Christ” (Rô-ma 8:1).

2. Lạm Dụng Quyền Giải Nghĩa Kinh Thánh: Họ dùng Kinh Thánh như một công cụ để buộc tội và thống trị, thường bằng cách cắt xén, cô lập câu Kinh Thánh khỏi ngữ cảnh (proof-texting). Họ tạo ra những giáo lý cứng nhắc, luật lệ ngoài Kinh Thánh (truyền thống của loài người) và tuyên bố đó là ý muốn duy nhất của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-su đã quở trách người Pha-ri-si về điều này: “Các ngươi bỏ điều răn của Đức Chúa Trời, mà giữ lời truyền khẩu của loài người!” (Mác 7:8). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo về những kẻ “dùng lời dua nịnh và theo tư dục mình mà khuyên dụ lòng kẻ thật thà” (Rô-ma 16:18).

3. Cô Lập và Kiểm Soát Thông Tin: Người thao túng thường khuyến khích hoặc ép buộc tín hữu chỉ nghe duy nhất mình họ, xem các nguồn dạy dỗ khác, thậm chí là Hội Thánh khác, là “lầm lạc” hoặc “có tà linh”. Điều này phá vỡ nguyên tắc “Hội Thánh phổ thông” và sự kiểm chứng qua nhiều nhân chứng (Ma-thi-ơ 18:16; 2 Cô-rinh-tô 13:1).

4. Xâm Phạm Ranh Giới Cá Nhân và Gia Đình: Họ cho mình cái quyền can thiệp vào những quyết định riêng tư nhất như hôn nhân, nghề nghiệp, tài chính dưới danh nghĩa “sự hướng dẫn thuộc linh”. Điều này đi ngược với nguyên tắc trách nhiệm cá nhân trước mặt Chúa (Rô-ma 14:12) và sự tôn trọng chức năng của gia đình (Ê-phê-sô 5:22-6:4).

5. Tạo Văn Hóa Im Lặng và Không Chất Vấn: Bất kỳ sự nghi ngờ hay chất vấn nào đều bị dán nhãn là “phản loạn”, “có tinh thần Giu-đa”, hoặc “bị ma quỷ dùng”. Điều này bóp nghẹt sự trưởng thành thuộc linh thực sự, vì người tin Chúa được kêu gọi để “thử cho biết lời dạy có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng” (1 Giăng 4:1) và như người Bê-rê, “sẵn lòng chịu lấy lời, ngày nào cũng tra Kinh Thánh để xét lời giảng có thật chăng” (Công vụ 17:11).

Một điểm then chốt là không được nhầm lẫn giữa thao túng và sự dạy dỗ, sửa trị chân chính bởi Đức Thánh Linh qua Lời Ngài. Sự sửa trị của Chúa và sự khuyên bảo của các lãnh đạo trung tín có những đặc điểm sau:

• Mục Đích là Tự Do và Tăng Trưởng: “Ấy là sự tự do mà Đấng Christ đã buông tha chúng ta. Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách tôi mọi nữa... Hỡi anh em, anh em được gọi để được tự do; song đừng lấy sự tự do đó làm dịp cho anh em ăn ở theo tánh xác thịt, nhưng hãy lấy lòng yêu thương làm đầy tớ lẫn nhau” (Ga-la-ti 5:1, 13). Mục đích cuối cùng là sự trưởng thành trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:15).
• Dựa Trên Lẽ Thật và Ân Điển: Sự quở trách chân chính luôn đi kèm với sự chỉ dẫn về đường lối công bình và lời hứa về sự tha thứ qua huyết Chúa Giê-su. Nó không bao giờ khiến người ta tuyệt vọng, nhưng luôn mở ra con đường phục hồi.
• Tôn Trọng Lương Tâm và Quyết Định Cá Nhân: Sứ đồ Phao-lô là gương mẫu khi ông đưa ra nguyên tắc nhưng tôn trọng sự tự do của mỗi người: “Tôi nói điều đó theo như đã được phép, chẳng phải bởi mạng lịnh đâu. Nhưng có người trung tín được Đức Thánh Linh ban cho, biết làm chứng rằng tôi nói thật” (1 Cô-rinh-tô 7:6, 25, 40). Ông khuyên bảo nhưng không cướp đoạt trách nhiệm cá nhân.

1. Gốc Rễ Của Sự Tự Do: Hiểu Biết Ân Điển: Cơ đốc nhân dễ bị thao túng nhất khi không thấm nhuần Phúc Âm thuần túy. Hãy đâm rễ sâu trong lẽ thật: Bạn được xưng công bình bởi đức tin nơi Đấng Christ, chứ không bởi việc làm (Rô-ma 3:28). Không ai có thể thêm điều kiện nào vào sự cứu rỗi đã hoàn tất của Ngài. Sự vâng lời của bạn là đáp lại tình yêu, chứ không phải phương tiện để mua lấy tình yêu hay phước hạnh.

2. Tra Xét Kinh Thánh Cá Nhân: Hãy trở nên như người Bê-rê. Khi nghe bất kỳ lời dạy nào, hãy tự mình đọc, suy ngẫm Kinh Thánh trong ngữ cảnh, cầu xin Đức Thánh Linh soi sáng. Sử dụng những bản dịch uy tín và tham khảo ý kiến từ các mục sư, giáo sư trung tín khác.

3. Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh: Ranh giới lành mạnh là ý muốn của Đức Chúa Trời. Bạn có quyền (và trách nhiệm) bảo vệ đời sống tâm linh, tình cảm, gia đình và tài chính của mình. Lời từ chối nhẹ nhàng nhưng cương quyết đối với những sự can thiệp không thích đáng là cần thiết: “Xin hãy nể vì Đấng Christ mà nhận kẻ như vậy” (Rô-ma 16:2) – sự tôn trọng không đồng nghĩa với việc phục tùng mù quáng.

4. Tìm Kiếm Cộng Đồng Lành Mạnh và Đa Nguyên: Đức tin của bạn cần được nuôi dưỡng trong một Hội Thánh lành mạnh, nơi lẽ thật được rao giảng, ân điển được nhấn mạnh, và có sự giải trình, minh bạch trong chức vụ. Giao lưu với các tín hữu từ nhiều nền tảng lành mạnh khác để có cái nhìn cân bằng.

5. Tìm Kiếm Sự Giúp Đỡ Khi Cần: Nếu bạn nhận thấy mình đang trong môi trường thao túng, hãy tìm đến sự tư vấn từ một mục sư, nhà tư vấn Cơ Đốc đáng tin cậy bên ngoài môi trường đó. Đừng cô lập bản thân. Sự chữa lành từ những tổn thương tâm linh là một hành trình cần đến ân điển Chúa và sự nâng đỡ của cộng đồng.

Thao túng tâm linh là một sự xuyên tạc trắng trợn bản chất của Phúc Âm – vốn là tin mừng về sự tự do (Ga-la-ti 5:1). Chúa Giê-su Christ, Đấng có mọi quyền năng trên trời dưới đất, đã không dùng quyền ấy để thao túng hay ép buộc, nhưng đã hạ mình làm đầy tớ, hy sinh chính mình để giải phóng chúng ta. Ngài phán: “Nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật sự được tự do” (Giăng 8:36).

Là con cái của sự tự do, chúng ta được kêu gọi sống trong mối liên hệ với Ngài và với nhau bởi tình yêu thương và lẽ thật, chứ không bởi sự sợ hãi và ép buộc. Hãy trang bị cho mình bằng Lời Chúa, được dẫn dắt bởi Thánh Linh của sự tự do (2 Cô-rinh-tô 3:17), và bước đi trong sự tự do vinh hiển mà Đấng Christ đã mua bằng giá quá đắt. Hãy cảnh giác để bảo vệ sự tự do quí giá đó, không chỉ cho chính mình mà còn cho cả anh chị em cùng đức tin.