Tại sao dân chúng lại mắc tội vì tội lỗi của thầy tế lễ?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, chúng ta thường bắt gặp những nguyên tắc thuộc linh sâu sắc và có tính hệ thống. Một trong những nguyên tắc gây thắc mắc cho nhiều tín hữu ngày nay chính là mối liên hệ giữa tội lỗi của người lãnh đạo (cụ thể là thầy tế lễ) và hậu quả mà toàn thể cộng đồng phải gánh chịu. Tại sao dân chúng, vốn có thể không trực tiếp phạm tội đó, lại bị xem là “mắc tội” (phạm tội)? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai triển vấn đề dựa trên nền tảng Kinh Thánh, khảo sát ngôn ngữ gốc Hê-bơ-rơ, và rút ra những bài học thiết thực cho Hội Thánh và Cơ Đốc nhân trong thời đại mới.

Để hiểu được nguyên lý này, trước hết chúng ta phải nắm vững khái niệm về chức tế lễ và giao ước trong Cựu Ước. Dân Y-sơ-ra-ên tồn tại như một quốc gia dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đức Giê-hô-va thông qua giao ước Sinai (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24). Trong giao ước này, dân sự không đứng trực tiếp trước mặt Đức Chúa Trời, mà thông qua một người trung bảo là Môi-se, và sau đó là hệ thống tế lễ do chi phái Lê-vi đảm trách.

Thầy tế lễ, đặc biệt là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm (tiếng Hê-bơ-rơ: Kohen Gadol כֹּהֵן גָּדוֹל), đóng vai trò là đại diện của dân sự trước mặt Đức Chúa Trời và là đại diện của Đức Chúa Trời trước dân sự. Ông mang trên mình bảng tên có khắc 12 chi phái Y-sơ-ra-ên trên bảng đeo ngực (Ê-phê-đót) khi vào nơi chí thánh (Xuất Ê-díp-tô Ký 28:29). Hành động này mang tính biểu tượng cao: ông “đem tên các con trai Y-sơ-ra-ên trên lòng mình”. Điều này cho thấy ông không hành động với tư cách cá nhân, mà với tư cách là đầu đại diện cho cả cộng đồng giao ước.

Phân đoạn then chốt làm sáng tỏ vấn đề này nằm trong Lê-vi Ký chương 4, nói về luật của của lễ chuộc tội (tiếng Hê-bơ-rơ: Chatat חַטָּאת).

“Nếu thầy tế lễ chịu xức dầu rồi phạm tội, và vì cớ tội đó mà gây cho dân sự phải mắc tội, thì vì tội mình đã phạm, người phải dâng cho Đức Giê-hô-va một con bò đực tơ không tì vít, đặng làm của lễ chuộc tội.” (Lê-vi Ký 4:3, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Câu Kinh Thánh này chứa đựng hai điểm then chốt:

• Chủ thể phạm tội: “Thầy tế lễ chịu xức dầu” – tức là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm.
• Hậu quả: “Gây cho dân sự phải mắc tội” (tiếng Hê-bơ-rơ: la-ashem et-ha’am לְאַשְׁמַת הָעָם). Động từ Asham (אָשַׁם) có nghĩa là “phạm tội”, “mắc tội”, “có tội” hoặc “chịu trách nhiệm về tội”.

Tại đây, chúng ta cần hiểu bản chất của tội trong bối cảnh giao ước. Tội không chỉ là hành vi cá nhân sai trái, mà còn là sự vi phạm mối quan hệ giao ước với Đức Chúa Trời. Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, với tư cách là người đứng đầu trong phương diện thuộc linh và là trung tâm của hệ thống tế lễ, khi phạm tội, đã làm ô uế chức vụ thánh và phá vỡ sự trung gian giữa dân sự với Đức Chúa Trời. Hệ thống chuộc tội cho dân chúng bị tê liệt từ gốc rễ. Vì vậy, tội của ông không còn là tội cá nhân, mà trở thành tội đại diện, kéo theo sự ô uế và tình trạng “mắc tội” cho toàn thể cộng đồng mà ông đại diện.

Kinh Thánh ghi lại những minh họa sống động về hậu quả thảm khốc khi những người lãnh đạo thuộc linh phạm tội.

1. Tội của hai con trai Thầy Tế Lễ A-rôn – Na-đáp và A-bi-hu (Lê-vi Ký 10:1-2):
Hai thầy tế lễ này “dâng một thứ lửa lạ trước mặt Đức Giê-hô-va, là lửa mà Ngài chẳng phán dặn”. Hậu quả là họ bị lửa từ Đức Giê-hô-va thiêu chết. Sự kiện này không chỉ ảnh hưởng đến họ, mà còn đến cả A-rôn (cha và Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm) và toàn thể dân chúng. Môi-se nói với A-rôn: “Ấy là điều Đức Giê-hô-va đã phán rằng: Ta sẽ được tôn thánh trong những kẻ đến gần ta, và trước mặt cả dân sự ta sẽ được vinh hiển.” (Lê-vi Ký 10:3). Tội của hai thầy tế lễ đã làm ô danh Đức Chúa Trời trước toàn dân, và cả dân sự chứng kiến sự phán xét kinh khiếp đó. Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời bị xem thường ngay tại trung tâm thờ phượng.

2. Tội của nhà Hê-li và số phận của dân Y-sơ-ra-ên (1 Sa-mu-ên 2:12-17, 22-25; 4:10-11):
Hai con trai Hê-li là Hóp-ni và Phi-nê-a, cũng là những thầy tế lễ, “coi thường của lễ dâng cho Đức Giê-hô-va” và phạm tội tà dâm tại cửa hội mạc. Tội lỗi của họ khiến “tội lỗi của hai người trai trẻ ấy lên cao trước mặt Đức Giê-hô-va” (1 Sa-mu-ên 2:17). Hậu quả không chỉ là sự đoán phạt trên gia đình Hê-li (1 Sa-mu-ên 2:27-36), mà còn dẫn đến thảm bại quân sự của cả dân tộc trước người Phi-li-tin, Hòm Giao Ước bị bắt, và hai thầy tế lễ tội lỗi đó bị giết (1 Sa-mu-ên 4:10-11). Rõ ràng, sự bại hoại của giới lãnh đạo thuộc linh đã làm suy yếu sự bảo vệ và ơn phước của Đức Chúa Trời trên toàn dân.

Nguyên lý “dân mắc tội vì tội của thầy tế lễ” trong Cựu Ước thực chất là một bóng mờ để chỉ về thực tại lớn hơn trong Tân Ước.

Các thầy tế lễ dưới chế độ cũ đều là người bất toàn, hay chết, và cần dâng của lễ chuộc tội cho chính mình trước (Hê-bơ-rơ 5:1-3, 7:27-28). Vì thế, chức vụ của họ vốn dĩ mong manh và có thể trở thành nguyên nhân khiến dân sự sa ngã.

Tuy nhiên, Đức Chúa Jesus Christ đã đến với tư cách là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm trọn vẹn, thánh khiết, không tì vít theo ban Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 7:26-28). Ngài không bao giờ phạm tội, và vì vậy, chức vụ trung bảo của Ngài là vĩnh viễn và hiệu quả tuyệt đối. Không những thế, Ngài không chỉ đại diện cho dân sự, mà còn gánh thay tội lỗi của dân sự lên chính thân thể Ngài trên thập tự giá.

“Hễ thầy tế lễ thượng phẩm đã được lập lên vì loài người, thì được đặt lên vì loài người trong các việc thuộc về Đức Chúa Trời, hầu dâng lễ vật và hi sinh vì tội lỗi.” (Hê-bơ-rơ 5:1)

“Vả, chúng ta có thầy tế lễ thượng phẩm như vậy, ngồi bên hữu ngai của Đấng tôn nghiêm trong các từng trời, làm chức việc nơi thánh và đền tạm thật, bởi Chúa dựng lên, không phải bởi một người nào.” (Hê-bơ-rơ 8:1-2)

Do đó, trong thời đại ân điển, nguyên lý được đảo ngược một cách đầy vinh hiển: Thay vì dân chúng mắc tội vì tội của thầy tế lễ, thì giờ đây, dân chúng được xưng công bình vì sự vô tội và sự chết chuộc tội của Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Giê-xu Christ (Rô-ma 5:19; 2 Cô-rinh-tô 5:21).

Từ nghiên cứu trên, chúng ta rút ra những bài học thiết thực:

1. Trách Nhiệm Nặng Nề Của Người Lãnh Đạo Thuộc Linh:
Mục sư, truyền đạo, trưởng lão, giáo sĩ… những người giữ vai trò dạy dỗ và hướng dẫn thuộc linh, cần ý thức sâu sắc rằng đời sống và chức vụ của mình có ảnh hưởng trực tiếp đến sự khỏe mạnh thuộc linh của Hội Thánh. Tội lỗi cá nhân, nhất là tội kiêu ngạo, tham lam, tà dâm, hay dạy giáo lý sai lạc, có thể trở thành “gương xấu” (1 Cô-rinh-tô 8:9) và gây vấp phạm, thậm chí khiến nhiều người nghi ngờ đức tin. Lời cảnh báo của Chúa Giê-xu thật nghiêm trọng: “Nhưng kẻ nào làm cho một đứa trong những đứa nhỏ nầy đã tin ta sa vào tội lỗi, thì thà buộc cối đá vào cổ nó mà quăng xuống biển còn hơn.” (Mác 9:42).

2. Trách Nhiệm Cá Nhân Và Sự Tỉnh Thức Của Mỗi Tín Hữu:
Mặc dù người lãnh đạo có ảnh hưởng lớn, nhưng Kinh Thánh Tân Ước cũng nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân trước mặt Đức Chúa Trời (Rô-ma 14:12; Ga-la-ti 6:4-5). Chúng ta không thể đổ lỗi cho người lãnh đạo để biện minh cho tội lỗi của mình. Mỗi tín hữu được kêu gọi “hãy tự xét lấy mình” (1 Cô-rinh-tô 11:28) và phát triển mối quan hệ cá nhân với Chúa Giê-xu, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm của chính mình. Đồng thời, chúng ta có trách nhiệm cầu nguyện cho những người lãnh đạo (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:25; Hê-bơ-rơ 13:18).

3. Tầm Quan Trọng Của Sự Thánh Khiết Trong Cộng Đồng Đức Tin:
Hội Thánh là thân thể của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 12:27). Một chi thể đau ốm có thể ảnh hưởng đến toàn thân. Tội lỗi được dung túng, che giấu trong Hội Thánh giống như “men” làm dậy cả đống bột (1 Cô-rinh-tô 5:6-7). Vì vậy, nguyên lý Cựu Ước nhắc nhở chúng ta về tính nghiêm túc của tội lỗi và sự cần thiết phải giữ gìn sự thánh sạch chung của cộng đồng giao ước mới, không phải bằng luật pháp hình phạt, mà bằng sự khiêm nhường, xưng tội, sửa phục lẫn nhau trong tình yêu thương (Ga-la-ti 6:1; Gia-cơ 5:16).

4. Sự An Toàn Tuyệt Đối Trong Chức Vụ Của Chúa Giê-xu:
Bài học an ủi nhất là chúng ta không còn lệ thuộc vào một thầy tế lễ hay người trung bảo bất toàn nào khác. Chúa Giê-xu, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm của chúng ta, “hằng sống để cầu thay” cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 7:25). Chức vụ của Ngài không bao giờ thất bại, và sự chuộc tội của Ngài là trọn vẹn. Điều này cho chúng ta sự tự do để vâng phục và phục vụ, không trong sự sợ hãi bị “mắc tội” vì lỗi của người khác, nhưng trong sự biết ơn và tin cậy nơi Đấng Trung Bảo trung tín.

Nguyên lý “dân chúng mắc tội vì tội lỗi của thầy tế lễ” trong Cựu Ước không phải là sự trừng phạt tập thể vô lý, mà là một bài học thần học sâu sắc về bản chất của giao ước, vai trò đại diện, và hậu quả nghiêm trọng của tội lỗi trong cộng đồng của Đức Chúa Trời. Nó phơi bày sự yếu đuối của chế độ tế lễ cũ và sự cần thiết tuyệt đối của một Đấng Cứu Thế hoàn hảo.

Ngày nay, dưới giao ước mới trong huyết Chúa Giê-xu, chúng ta vẫn học được từ nguyên lý ấy: sự thánh khiết của người lãnh đạo thuộc linh là cực kỳ quan trọng, và tội lỗi trong Hội Thánh cần được đối diện cách kỷ luật và yêu thương. Nhưng trên hết, chúng ta có thể sống với lòng tin quyết rằng sự cứu rỗi của mình được đặt nền trên chức vụ không thể hư nát của Đức Chúa Jesus Christ, Đấng không bao giờ phạm tội, và đã một lần đủ cả gánh tội lỗi chúng ta trên thập tự giá. Trong Ngài, chúng ta không bị kết tội, nhưng được xưng công bình và bước đi trong tự do đích thực.

“Vì chúng ta có một thầy tế lễ thượng phẩm có thể cảm thương sự yếu đuối chúng ta, vì Ngài đã bị cám dỗ trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội.” (Hê-bơ-rơ 4:15)