Những Câu Kinh Thánh Nói Về Các Nhà Tiên Tri
Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, các nhà tiên tri (navi' trong tiếng Hê-bơ-rơ, prophētēs trong tiếng Hy Lạp) giữ một vị trí then chốt và không thể thay thế. Họ không phải là những nhà tiên tri bói toán hay phù thủy, nhưng là những “phát ngôn viên” được Đức Chúa Trời kêu gọi, xức dầu và sai phái. Sứ mạng của họ là truyền đạt Lời của Đức Chúa Trời cho dân sự Ngài, kêu gọi họ ăn năn, cảnh báo về sự phán xét, loan báo về sự cứu rỗi, và đặc biệt là làm chứng về Đấng Mê-si-a sẽ đến. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào những câu Kinh Thánh then chốt, khám phá bản chất, chức năng, tiêu chuẩn và di sản thuộc linh của chức vụ tiên tri.
Kinh Thánh cung cấp một định nghĩa rõ ràng về chức vụ này. Sách Phục truyền Luật lệ Ký, chương 18, cung cấp nền tảng thần học quan trọng:
“Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi sẽ lấy giữa vòng các ngươi, trong anh em các ngươi, lập lên một đấng tiên tri như ta; các ngươi khá nghe theo đấng ấy... Tôi sẽ lấy lời ta đặt trong miệng người, thì người sẽ nói cho chúng mọi điều ta truyền cho người.” (Phục truyền 18:15, 18)
Ở đây, Môi-se (Mōsheh) – nhà tiên tri vĩ đại đầu tiên – chỉ ra những đặc điểm cốt lõi: (1) Tiên tri được Đức Chúa Trời lập lên (kêu gọi và thiết lập); (2) Xuất thân từ giữa vòng dân sự Ngài; (3) Có nhiệm vụ nói thay cho Đức Chúa Trời (“lấy lời ta đặt trong miệng người”); (4) Là hình bóng về Đấng Tiên Tri tối cao, chính là Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 3:22).
Chức năng chính yếu được mô tả qua từ Hê-bơ-rơ nabi', có nghĩa là “người được gọi” hoặc “người tuôn trào”. Họ là cầu nối khi sự giao tiếp trực tiếp giữa Đức Chúa Trời và dân sự bị gián đoạn bởi tội lỗi. A-mốt tóm tắt chức năng này cách chính xác: “Vì Chúa Giê-hô-va chẳng có làm sự gì mà Ngài chưa tỏ sự kín nhiệm Ngài ra trước cho tôi tớ Ngài, là các đấng tiên tri” (A-mốt 3:7). Họ là những thùng thu lôi thiêng liêng, nhận lấy và công bố ý chỉ của Đức Chúa Trời.
Cựu Ước dày đặc những gương mặt tiên tri, từ Áp-ra-ham (được gọi là tiên tri trong Sáng thế 20:7) đến Ma-la-chi, vị tiên tri cuối cùng. Có thể phân loại thành:
1. Các Tiên Tri “Không Sách” (Thời Kỳ Đầu): Như Na-than (2 Sa-mu-ên 12), Ê-li (Eliyahu – 1 Các Vua 17-19), và Ê-li-sê (Elisha). Câu chuyện Ê-li trên núi Hô-rếp minh họa sự cô đơn và sức mạnh của tiên tri: “Ta chỉ còn lại một mình, và họ tìm cướp sự sống ta” (1 Các Vua 19:14). Nhưng Đức Chúa Trời vẫn giữ lại cho Ngài bảy ngàn người chưa hề quì gối trước Ba-anh (câu 18).
2. Các Tiên Tri “Có Sách” – Tiên Tri Lớn: Ê-sai (Yeshayahu), Giê-rê-mi (Yirmeyahu), Ê-xê-chi-ên (Yechezqel), và Đa-ni-ên (Daniyyel). Sự kêu gọi của Ê-sai trong chương 6 là khuôn mẫu: Thấy sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (“Đấng Thánh, thánh, thánh là Đức Giê-hô-va vạn quân!” – câu 3), nhận biết sự ô uế của bản thân (“Khốn nạn cho tôi! Xong đời tôi rồi!” – câu 5), được thanh tẩy (“Lỗi ngươi đã được tha” – câu 7), và đáp lời kêu gọi (“Nầy tôi đây, hãy sai tôi” – câu 8).
3. Các Tiên Tri “Có Sách” – Mười Hai Tiên Tri Nhỏ: Từ Ô-sê đến Ma-la-chi. Họ tập trung vào các thông điệp cụ thể cho vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên) và phía Nam (Giu-đa). Mi-chê 6:8 tóm gọn đạo đức tiên tri: “Hỡi người! Ngài đã tỏ cho ngươi điều gì là thiện; cái điều mà Đức Giê-hô-va đòi ngươi há chẳng phải là làm sự công bình, ưa sự nhơn từ và bước đi cách khiêm nhường với Đức Chúa Trời ngươi sao?”
Tân Ước tập trung vào Chúa Giê-xu Christ như là sự ứng nghiệm tối cao của mọi lời tiên tri. Dân chúng đã nhận ra điều này: “Người nầy thật là đấng tiên tri phải đến thế gian” (Giăng 6:14). Chính Chúa Giê-xu xác nhận vai trò tiên tri của mình (Lu-ca 13:33) và công bố Ngài là hiện thân của Lời Đức Chúa Trời.
Quan trọng hơn, Ngài chính là Đấng Tiên Tri như Môi-se đã báo trước trong Phục truyền 18:15. Sứ đồ Phi-e-rơ đã trích dẫn trực tiếp lời tiên tri này để rao giảng về Chúa Giê-xu: “Môi-se có nói rằng: Chúa là Đức Chúa Trời chúng ta sẽ dấy lên trong anh em các ngươi một Đấng tiên tri như ta; các ngươi phải nghe theo mọi điều Ngài sẽ phán dặn” (Công vụ 3:22). Chúa Giê-xu không chỉ nói Lời Đức Chúa Trời; Ngài chính là Ngôi Lời (Logos) đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14). Mọi lời tiên tri trong Cựu Ước đều quy tụ và tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn trong thân vị và công trình cứu chuộc của Ngài.
Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, chức vụ tiên tri tiếp tục trong Hội Thánh, nhưng với một trọng tâm mới. Ê-phê-sô 4:11-12 liệt kê: “Ấy chính Ngài đã cho người nầy làm sứ đồ, kẻ kia làm tiên tri, người khác làm thầy giảng Tin Lành, kẻ khác nữa làm mục sư và giáo sư, để các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ.”
Chức vụ tiên tri trong Hội Thánh không mang tính sáng lập như các sứ đồ, và thông điệp không có thẩm quyền ngang với Kinh Thánh (đã được bế mạc). Thay vào đó, họ được ban cho để “gây dựng, khuyên bảo và yên ủi” (1 Cô-rinh-tô 14:3). A-ga-bút là một ví dụ điển hình: ông tiên tri về nạn đói (Công vụ 11:27-28) và về những sự trói buộc sẽ xảy đến cho Sứ đồ Phao-lô (Công vụ 21:10-11). Mục đích là để Hội Thánh được chuẩn bị và vững vàng.
Kinh Thánh cũng cảnh báo nghiêm khắc về tiên tri giả. Chúa Giê-xu dạy: “Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé” (Ma-thi-ơ 7:15). Tiêu chuẩn để phân biệt được nêu trong 1 Giăng 4:1-3: thần nào xưng nhận Giê-xu Christ là Đấng Christ, bởi xác thịt mà đến, thì thần ấy đến từ Đức Chúa Trời.
1. Trân Quý Và Vâng Theo Lời Đã Được Mặc Khải Trọn Vẹn: Chúng ta sống trong thời đại mà Lời Đức Chúa Trời đã được bày tỏ đầy đủ qua Kinh Thánh và trọng tâm là Chúa Giê-xu Christ (Hê-bơ-rơ 1:1-2). Ưu tiên của chúng ta là nghiên cứu, yêu mến và vâng theo Lời Chúa đã được chép lại.
2. “Tinh Thần Tiên Tri” – Làm Chứng Cho Chúa Giê-xu: Khải huyền 19:10 tuyên bố: “Vì lời chứng của Đức Chúa Jêsus là linh của sự tiên tri.” Mỗi tín hữu, khi thuật lại những việc Chúa Giê-xu đã làm trong đời mình – cứu chuộc, biến đổi, yêu thương – đều đang tham gia vào “tinh thần tiên tri”, tức là làm chứng về thực tại của Đấng Christ.
3. Thận Trọng Và Sáng Suốt Thuộc Linh: Chúng ta cần có thái độ cân bằng: không dập tắt Thánh Linh, cũng không khinh thường lời tiên tri (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:19-20), nhưng phải “thử nghiệm các thần” (1 Giăng 4:1). Mọi sự dạy dỗ hay khải tượng đều phải được “chất vấn” dưới ánh sáng của Kinh Thánh đã được mặc khải trọn vẹn.
4. Sống Với Tầm Nhìn Tiên Tri: Các tiên tri luôn nhìn đời sống từ góc độ vĩnh cửu. Chúng ta được kêu gọi sống với cùng tầm nhìn đó: nhìn thấy sự phán xét tương lai để sống thánh khiết ngày nay; nhìn thấy sự phục hưng đời đời để giữ vững đức tin giữa hoạn nạn; và trên hết, trông đợi sự tái lâm của Vua Muôn Vua – Đấng Tiên Tri, Thầy Tế Lễ và Quốc Vương của chúng ta.
Hành trình khám phá về các nhà tiên tri trong Kinh Thánh dẫn chúng ta đến một kết luận tối hậu: Hãy lắng nghe Con Đức Chúa Trời. Trên núi Hóa Hình, khi Phê-rơ muốn dựng ba đền tạm cho Môi-se (luật pháp), Ê-li (tiên tri) và Chúa Giê-xu, một tiếng từ trời vang lên: “Nầy là Con yêu dấu của ta, đẹp lòng ta mọi đường; hãy nghe lời Người!” (Ma-thi-ơ 17:5). Lời phán ấy đặt Chúa Giê-xu vào vị trí tối cao trên cả luật pháp và tiên tri. Ngày nay, chúng ta nghe Ngài phán qua Kinh Thánh – Lời sống và linh nghiệm của Ngài. Ước mong mỗi chúng ta, được Lời Ngài dạy dỗ và Thánh Linh Ngài dẫn dắt, trở nên những người sống và nói ra chân lý của Đức Chúa Trời trong thế hệ mình, luôn hướng về Chúa Giê-xu Christ, trung tâm của mọi lời tiên tri và của sự cứu rỗi. A-men.