Tôi Ngước Mắt Nhìn Lên Núi, Sự Giúp Đỡ Tôi Đến Từ Đâu?
“Tôi ngước mắt nhìn lên núi, sự giúp đỡ tôi đến từ đâu?” (Thi Thiên 121:1). Đây là một trong những câu hỏi thấm thía và mang tính hiện sinh nhất được ghi lại trong Kinh Thánh, vang vọng qua hàng thế kỷ như tiếng kêu của linh hồn trong cơn cùng quẫn. Thi Thiên 121 thuộc về nhóm “Các bài ca đi lên” (Song of Ascents), được hát bởi những người hành hương Do Thái trên đường lên Giê-ru-sa-lem để dự các kỳ lễ lớn. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa nguyên thủy, sự giải nghĩa từ ngữ Hê-bơ-rơ, bối cảnh thần học, và ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân hôm nay.
Bối Cảnh và Ý Nghĩa của Hành Trình “Ngước Mắt Nhìn Lên”
Trước khi đi sâu vào câu Kinh Thánh, chúng ta phải hiểu hành trình tâm linh mà tác giả đang trải qua. Hành trình lên Giê-ru-sa-lem là một hành trình đi lên cả về địa lý lẫn tâm linh. Thành Giê-ru-sa-lem nằm trên núi Si-ôn, vì vậy “ngước mắt nhìn lên núi” là một hành động có thật. Từ “ngước mắt” trong tiếng Hê-bơ-rơ là אֶשָּׂא (’eśśā), bắt nguồn từ gốc nasa, có nghĩa là “nâng lên, cất lên, mang lấy”. Động từ này không chỉ mô tả một cử chỉ vật lý, mà còn nói lên một thái độ của tấm lòng: sự tìm kiếm có chủ ý, sự kỳ vọng và nâng tâm trí mình lên khỏi những hoàn cảnh trước mắt.
Hành trình này không phải lúc nào cũng an toàn và dễ dàng. Những người hành hương phải đi qua những con đường đồi núi hiểm trở, đối diện với nguy hiểm từ trộm cướp, thú dữ, kiệt sức, và thời tiết khắc nghiệt. Khi họ “ngước mắt nhìn lên” những ngọn núi chập chùng phía trước, cảm giác lo âu, bất an, và nhận thức về sự yếu đuối, nhỏ bé của bản thân có thể trào dâng. “Núi” ở đây có thể đại diện cho hai điều: thứ nhất, là những chướng ngại vật, những thách thức khổng lồ chắn ngang đường; thứ hai, là đích đến cuối cùng – núi Si-ôn, nơi có đền thờ, biểu tượng cho sự hiện diện, sự bảo vệ và ân điển của Đức Chúa Trời.
“Hỡi Giê-ru-sa-lem, tôi đã lập nhà ngươi trên các núi cao, và đặt các cửa ngươi trên những quả đồi.” (Ê-sai 2:2).
Do đó, câu hỏi “Sự giúp đỡ tôi đến từ đâu?” (מֵאַיִן יָבֹא עֶזְרִי – me’ayin yavo ezri) không phải là câu hỏi của sự hoài nghi, mà là câu hỏi của đức tin đang tìm kiếm mục tiêu chính xác. Tác giả đang chuyển hướng sự chú ý của mình từ vấn đề (ngọn núi/hiểm nguy) sang nguồn giải pháp. Ông đang tự vấn chính mình, chuẩn bị tấm lòng cho câu trả lời.
Phân Tích Từ Ngữ Hê-bơ-rơ và Câu Trả Lời Từ Trời Cao
Vẻ đẹp của Thi Thiên này nằm ở sự chuyển tiếp tức thì từ câu hỏi sang tuyên bố đức tin. Câu 2 đáp lại: “Sự giúp đỡ tôi đến từ Đức Giê-hô-va, là Đấng đã dựng nên trời và đất.”
1. Danh của Đấng Giúp Đỡ: Tác giả sử dụng danh riêng Giao Ước của Đức Chúa Trời: יְהוָה (YAHWEH – Đức Giê-hô-va). Đây không phải là một thần linh chung chung, mà là Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp, Đấng đã giải cứu dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập. Ngài là Đấng thành tín, gần gũi và sẵn lòng cứu giúp. Sự giúp đỡ (ezri) đến từ chính Đấng đã tự bày tỏ mình trong lịch sử.
2. Thẩm Quyền Tối Thượng của Đấng Giúp Đỡ: Câu trả lời không dừng lại ở “Đức Giê-hô-va”, mà còn mở rộng: “Đấng đã dựng nên trời và đất”. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, cụm từ này nhấn mạnh hành động trong quá khứ nhưng kết quả tồn tại vĩnh viễn. Đấng giúp đỡ tôi không phải là một thần địa phương chỉ có quyền trên một ngọn núi hay một vùng đất. Ngài là Đấng Tạo Hóa (Bore) của toàn thể vũ trụ (hashamayim ve’et ha’arets). Những ngọn núi kia là công trình của chính tay Ngài. Nếu Ngài có quyền năng tạo dựng nên chúng, thì Ngài càng có đủ quyền năng để bảo vệ tôi khi tôi băng qua chúng.
“Ngài là Đấng ngự trên vòng trái đất... Ngài trải các tầng trời ra như cái màn, và giương ra như cái trại để ở.” (Ê-sai 40:22).
Sự tương phản rõ ràng: Vấn đề của tôi (ngọn núi) thật ra rất nhỏ bé so với Đấng đang giúp đỡ tôi (Đấng dựng nên muôn núi). Đức tin đặt nguồn giúp đỡ vào Đấng Tạo Hóa là đức tin đặt trên nền tảng vững chắc nhất.
Sự Bảo Vệ Toàn Diện và Liên Tục Của Đấng Gìn Giữ (c.3-8)
Phần còn lại của Thi Thiên (câu 3-8) triển khai chi tiết sự “giúp đỡ” đó là gì, tập trung vào tước hiệu then chốt: “Đấng gìn giữ ngươi” (שֹׁמְרֶ֑ךָ – shomerecha). Động từ shamar xuất hiện 6 lần trong 6 câu này, nhấn mạnh một sự bảo vệ chủ động, cảnh giác, và liên tục.
1. Sự Gìn Giữ Cá Nhân và Không Ngơi Nghỉ (c.3-4): “Ngài chẳng hề để chân ngươi vấp ngã; Đấng gìn giữ ngươi không hề ngủ. Kìa, Đấng gìn giữ Y-sơ-ra-ên không hề nhắp mắt ngủ.” Điều này phá tan mọi lo ngại. Con người cần ngủ, lính canh có lúc đổi phiên, nhưng Đức Chúa Trời – Đấng gìn giữ – sự cảnh giác của Ngài là vĩnh cửu. Điều này nhắc chúng ta nhớ đến lời Chúa Giê-xu phán: “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện” (Ma-thi-ơ 26:41), trong khi Ngài là Đấng luôn tỉnh thức vì chúng ta.
2. Sự Gìn Giữ Trong Mọi Không Gian và Thời Gian (c.5-6): “Đức Giê-hô-va là Đấng gìn giữ ngươi;… Ban ngày mặt trời chẳng hề hại ngươi, Mặt trăng cũng chẳng hại ngươi lúc ban đêm.” Sự bảo vệ của Chúa bao trùm mọi hiểm họa: từ hiểm họa rõ ràng (“ban ngày”) đến hiểm họa tiềm ẩn, bí ẩn (“ban đêm”); từ cái nắng thiêu đốt đến cái lạnh thấu xương. Trong văn hóa Cận Đông, mặt trăng đôi khi bị liên hệ với những điều xui xẻo. Đức Chúa Trời bảo vệ toàn diện.
3. Sự Gìn Giữ Trọn Đời và Toàn Diện (c.7-8): “Đức Giê-hô-va sẽ gìn giữ ngươi khỏi mọi sự dữ; Ngài sẽ gìn giữ linh hồn ngươi. Đức Giê-hô-va sẽ gìn giữ bạn ra bạn vào, Từ nay cho đến đời đời.” Đây là lời hứa trọn vẹn:
• Phạm vi: “Khỏi mọi sự dữ” – không phải khỏi mọi hoàn cảnh khó khăn, nhưng khỏi mọi điều có thể tách chúng ta khỏi tình yêu và mục đích của Ngài (Rô-ma 8:28).
• Chiều sâu: “Gìn giữ linh hồn ngươi” – sự bảo vệ quan trọng nhất là sự cứu rỗi và sự bình an bên trong.
• Chiều rộng: “Bạn ra bạn vào” – bao trùm mọi hoạt động, mọi bước đi trong cuộc sống.
• Chiều dài: “Từ nay cho đến đời đời” – sự gìn giữ vượt qua cả cõi tạm này, kéo dài đến cõi đời đời.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hôm Nay
Thi Thiên 121 không chỉ là một bài thơ cổ, mà là một bản đồ hướng dẫn tâm linh cho mọi tín đồ đang trên hành trình về Thiên Quốc.
1. Thực Hành Thói Quen “Ngước Mắt Lên”: Trong đời sống hằng ngày, chúng ta dễ bị cuốn vào việc “nhìn xuống” những khó khăn, nỗi sợ, và tài khoản ngân hàng, hay “nhìn ngang” để so sánh với người khác. Thi Thiên này kêu gọi chúng ta có một kỷ luật thuộc linh: chủ động ngước mắt lên. Điều này có thể thực hiện qua:
• Giờ tĩnh nguyện buổi sáng: Bắt đầu ngày mới bằng việc hướng lòng về Chúa, đọc Lời Ngài và cầu nguyện, thay vì lập tức kiểm tra tin nhắn hay tin tức.
• Cầu nguyện trong khủng hoảng: Khi đối diện với “ngọn núi” (bệnh tật, thất nghiệp, mối quan hệ tan vỡ), bài học đầu tiên là dừng lại, ngước mắt lên, và đặt câu hỏi đức tin: “Sự giúp đỡ tôi đến từ đâu?” – và tự nhắc mình câu trả lời.
2. Xác Định Đúng Nguồn Giúp Đỡ: Thế giới hôm nay đưa ra vô số nguồn “giúp đỡ”: tiền bạc, quyền lực, mối quan hệ, triết lý, giải trí… Thi Thiên 121 dạy chúng ta phải truy nguyên (me’ayin) – tìm về tận nguồn cội. Hãy tự kiểm tra: Khi căng thẳng, tôi tìm đến đâu trước tiên? Mạng xã hội, bạn bè, thức ăn, hay ngước mắt lên Đấng Tạo Hóa trời đất? Sự giúp đỡ đích thực và bền vững chỉ đến từ Đức Giê-hô-va.
“Đức Chúa Trời là nơi nương náu và sức lực của chúng tôi, Ngài sẵn giúp đỡ trong cơn gian truân.” (Thi Thiên 46:1).
3. Sống Trong Sự Bảo Đảm Của Sự Gìn Giữ: Hiểu biết về Đấng Gìn Giữ (Shomer) thay đổi cách chúng ta sống:
• Chiến thắng sự lo âu: Vì biết rằng Đấng gìn giữ tôi không ngủ, tôi có thể “phó thác mọi sự lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc” tôi (I Phi-e-rơ 5:7).
• Có sự bình an trong mọi hoàn cảnh: Dù đang ở trong “ban ngày” thuận lợi hay “ban đêm” tối tăm, tôi biết mình đang được gìn giữ. Điều này không có nghĩa là chúng ta liều lĩnh, nhưng có nghĩa là chúng ta bước đi cách tin cậy.
• Hy vọng về sự gìn giữ đời đời: Lời hứa “từ nay cho đến đời đời” an ủi chúng ta trước sự chết. Đấng Christ, Đấng đã chiến thắng sự chết, là Đấng Gìn Giữ tối thượng cho linh hồn chúng ta. “Ta ban cho nó sự sống đời đời; nó chẳng chết mất bao giờ” (Giăng 10:28).
Kết Luận
Thi Thiên 121 bắt đầu bằng một câu hỏi của một lữ khinh mệt mỏi, và kết thúc bằng lời hứa vĩnh cửu của Đấng Tạo Hóa. Bài học trung tâm là: Khi chúng ta ngước mắt lên khỏi những núi khó khăn và nhìn cố định vào Đấng dựng nên muôn núi, chúng ta sẽ tìm thấy nguồn giúp đỡ vô tận, sự bảo vệ không ngơi nghỉ, và sự bình an vượt trên mọi hoàn cảnh. Hành trình đức tin là một chuỗi những lần “ngước mắt lên”. Mỗi lần chúng ta chọn làm điều đó, chúng ta khẳng định lại rằng “sự giúp đỡ tôi đến từ Đức Giê-hô-va”, và chúng ta bước đi với sự bảo đảm rằng Đấng gìn giữ Y-sơ-ra-ên cũng chính là Đấng đang gìn giữ từng bước chân của chúng ta, hôm nay và đời đời.