Lời đáp ngay thẳng khác nào cái hôn môi có ý nghĩa gì (Châm Ngôn 24:26)?

Sách Châm Ngôn là một kho tàng vô giá về sự khôn ngoan thực tiễn, dạy dỗ con người cách sống khôn sáng, công bình và kính sợ Đức Giê-hô-va. Giữa vô vàn những câu châm ngôn sắc sảo, Châm Ngôn 24:26 đứng ra như một viên ngọc quý, sử dụng một hình ảnh vừa thân mật vừa mạnh mẽ để truyền đạt một chân lý thuộc linh sâu sắc: “Lời đáp ngay thẳng khác nào cái hôn môi.” (Châm Ngôn 24:26, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu Kinh Thánh ngắn gọn này mở ra cả một cánh đồng rộng lớn về thần học lời nói, đạo đức Cơ Đốc, và bản chất của các mối quan hệ được xây dựng trên nền tảng chân lý.

Để thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của câu châm ngôn, chúng ta cần đào sâu vào ngôn ngữ nguyên bản. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, câu này được viết là: “שפתיו ישק משיב דברים נכחים” (Sefātāv yishāq mêshīv dᵉvarīm nᵉkhōhīm).

• “דברים נכחים” (dᵉvarīm nᵉkhōhīm): Cụm từ then chốt này thường được dịch là “lời đáp ngay thẳng”. Từ “נכחים” (nᵉkhōhīm) xuất phát từ gốc “kun”, mang nghĩa là “ngay thẳng”, “chính trực”, “đúng đắn”, “công bằng”, hay thậm chí là “dễ chịu” và “làm hài lòng”. Nó không chỉ mô tả sự thật về mặt sự kiện, mà còn hàm ý sự chính trực về mặt đạo đức và sự phù hợp, đúng lúc của lời nói. Đó là lời nói đem lại sự ổn định và xây dựng.
• “ישק” (yishāq): Động từ này có nghĩa là “hôn”. Trong văn hóa Cận Đông cổ đại, nụ hôn không chỉ đơn thuần là biểu hiện của tình yêu lãng mạn. Nó là dấu hiệu của sự tôn trọng sâu sắc (I Sa-mu-ên 10:1), sự hòa giải (Sáng Thế Ký 33:4), lòng hiếu kính (Sáng Thế Ký 27:26), và trên hết, là biểu tượng của giao ước, sự trung thành và tình bạn thân mật (Châm Ngôn 27:6).
• “שפתיו” (Sefātāv): Có nghĩa là “môi của người ấy”. Hình ảnh này nhấn mạnh tính cá nhân và trực tiếp của hành động.

Như vậy, bản dịch sát nghĩa có thể là: “Môi của người ấy (sẽ) hôn (người) đáp lại bằng những lời ngay thẳng.” Sự so sánh ở đây thật tuyệt vời: Hành động đáp lại bằng những lời nói chân chính, công bình và đúng đắn cũng quý giá và đẹp lòng giống như một cử chỉ thân mật, trung thành và đầy tình cảm nhất – nụ hôn lên môi.

Châm Ngôn 24:26 không đứng riêng lẻ. Nó nằm trong một đoạn văn (câu 23-34) được giới thiệu là “những lời của người khôn ngoan”. Bối cảnh trực tiếp của nó liên quan đến công lý:

“Kẻ nói: Kẻ ác là người công bình, sẽ bị dân tộc rủa sả, và bị các nước gớm ghiếc. Nhưng người quở trách kẻ ác sẽ được lấy làm đẹp lòng, và sự phước lành sẽ giáng trên họ. Ai đáp lời cách ngay thẳng, khác nào hôn môi vậy.” (Châm Ngôn 24:24-26, TTHD).

Do đó, “lời đáp ngay thẳng” ở đây, trước hết, phải được hiểu trong bối cảnh của tòa án hay sự phán xét công khai. Đó là lời khai trung thực của một nhân chứng, lời phán quyết công bình của quan án, hay lời quở trách can đảm đối với kẻ làm ác. Trong một xã hội mà lời nói dối có thể khiến người vô tội bị kết án (xem Châm Ngôn 17:15; 18:5), thì lời nói ngay thẳng quả là món quà vô giá. Nó như một nụ hôn của công lý, phục hồi phẩm giá và trật tự. Nó đẹp lòng Đức Chúa Trời, Đấng công bình tuyệt đối (Phục Truyền 32:4).

Tuy được đặt trong bối cảnh công lý, nguyên tắc này có ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống. “Lời đáp ngay thẳng” là lời nói chân thật (“אֱמֶת” (emet) – chân lý), được thúc đẩy bởi tình yêu thương và sự khôn ngoan, nhằm mục đích xây dựng.

• Trong gia đình: Đó là sự giao tiếp chân thật giữa vợ chồng (Ê-phê-sô 4:25), lời dạy dỗ rõ ràng, ngay thẳng của cha mẹ với con cái (Ê-phê-sô 6:4), thay vì sự dối trá hay thỏa hiệp. Một lời xin lỗi chân thành hay một lời góp ý trong yêu thương cũng chính là “lời đáp ngay thẳng” đem lại sự hàn gắn.
• Trong Hội Thánh: Đó là sự giảng dạy Lời Chúa cách trung thực, không xuyên tạc (II Cô-rinh-tô 4:2). Đó là lời khuyên bảo, sửa dạy nhau với lòng yêu thương và sự ngay thẳng (Ga-la-ti 6:1), giúp anh chị em tín hữu tăng trưởng. Lời đáp ấy như một “cái hôn thánh” (Rô-ma 16:16), bày tỏ tình thân ái trong Đấng Christ.
• Trong xã hội: Đó là sự chính trực trong lời nói khi làm ăn, không thề thốt gian dối (Gia-cơ 5:12). Đó là sự can đảm nói lên sự thật khi cần, dù có thể không được lòng người nghe.

Sứ đồ Phao-lô tóm tắt tinh thần này: “Mà chúng ta lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật…” (Ê-phê-sô 4:15). Lời chân thật phải được phát ra từ tấm lòng yêu thương, và tình yêu thương thật phải được bày tỏ qua lời chân thật. Sự kết hợp này tạo nên “cái hôn môi” hoàn hảo của đời sống Cơ Đốc.

Sách Châm Ngôn thường đặt sự đối lập giữa khôn ngoan và ngu dại, công bình và gian ác. Lời đáp ngay thẳng được so sánh với nụ hôn, trong khi lời nói gian dối bị lên án thậm tệ:

• “Môi giả dối là sự gớm ghiếc cho Đức Giê-hô-va; Song ai ăn ở trung thành được đẹp lòng Ngài.” (Châm Ngôn 12:22).
• “Lời chứng gian sẽ không thoát khỏi bị phạt; Và kẻ buông lời giả dối sẽ bị hư mất.” (Châm Ngôn 19:9).

Nếu lời ngay thẳng như một nụ hôn đem lại sự sống, gắn kết và vui mừng, thì lời giả dối như một vết thương, một sự phản bội (Châm Ngôn 26:28). Nó phá hủy các mối quan hệ và làm buồn lòng Thánh Linh của Đức Chúa Trời, là Thần Chân Lý (Giăng 16:13).

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn thấy hình ảnh trọn vẹn nhất của “lời đáp ngay thẳng” nơi Chúa Giê-xu Christ. Ngài chính là “Logos” (Λόγος) – Ngôi Lời đời đời, là Lời chân thật tuyệt đối (Giăng 1:1, 14). Trong cuộc đối thoại với Phi-lát, Chúa Giê-xu phán: “Ấy là vì đó mà ta đã sanh, và vì đó mà ta đã đến trong thế gian, để làm chứng cho lẽ thật. Hể ai thuộc về lẽ thật thì nghe lấy tiếng ta.” (Giăng 18:37).

Mọi lời đáp của Ngài với các môn đồ, với những kẻ tìm kiếm, và ngay cả với những kẻ thù nghịch, đều là lời đáp ngay thẳng, đầy ân điển và chân lý (Giăng 1:17). Lời hứa cứu rỗi của Ngài là lời đáp chân thật và trung tín nhất cho vấn đề tội lỗi của nhân loại. Sự hy sinh của Ngài trên thập tự giá là hành động yêu thương tối thượng – “nụ hôn” của ân điển Thiên Chúa dành cho một thế gian tội lỗi, hòa giải con người với Đức Chúa Trời. Do đó, khi chúng ta sống và nói lời chân thật, chúng ta đang phản chiếu đặc tính của Đấng Christ.

Làm thế nào chúng ta có thể trở thành người có “lời đáp ngay thẳng” – người mang lại phước lành và sự gắn kết như một nụ hôn?

1. Xin Chúa Thánh Linh điều khiển miệng lưỡi: Lời nói ngay thẳng không đến từ bản năng tự nhiên của con người sa ngã (Rô-ma 3:13). Chúng ta cần được Thánh Linh của Chân Lý (Giăng 14:17) tể trị và đầy dẫy. Hãy cầu xin Ngài mỗi ngày: “Hỡi Đức Giê-hô-va, xin hãy đặt kẻ canh giữ nơi miệng tôi, Và canh giữ cửa môi tôi.” (Thi Thiên 141:3).
2. Suy ngẫm Lời Chân Thật: Tâm trí được Lời Chúa (Kinh Thánh) uốn nắn sẽ sản sinh ra lời nói đúng đắn. “Người lành do nơi lòng chứa sự lành mà phát ra điều lành, kẻ dữ do nơi lòng chứa sự dữ mà phát ra điều dữ; vì do sự đầy dẫy trong lòng mà miệng nói ra.” (Lu-ca 6:45).
3. Luyện Tập “Lời Đáp” với Sự Khôn Ngoan: Châm Ngôn 15:23 dạy: “Lời nói phải thì lấy làm tốt thay!” Hãy cầu xin sự khôn ngoan từ nơi Chúa (Gia-cơ 1:5) để biết nói lời chân thật đúng cách, đúng lúc, và với động cơ yêu thương (Châm Ngôn 25:11). Đôi khi im lặng là khôn ngoan (Châm Ngôn 10:19), nhưng khi cần đáp, hãy đáp cách ngay thẳng.
4. Can Đảm trong Tình Yêu: Trong các mối quan hệ, hãy chọn lẽ chân thật thay vì sự dễ chịu giả tạo. Lời quở trách yêu thương từ một người bạn trung thành quý hơn “cái hôn giả dối” của kẻ nịnh hót (Châm Ngôn 27:5-6).
5. Ưu Tiên Sự Hòa Thuận và Xây Dựng: Mục đích của lời đáp ngay thẳng không phải để “thắng” trong tranh cãi, mà để gây dựng đức tin và tình thân (Ê-phê-sô 4:29). Hãy để mỗi lời đáp của chúng ta góp phần hàn gắn và kết nối, như một nụ hôn hòa giải.

Châm Ngôn 24:26 là một hướng dẫn ngắn gọn nhưng đầy quyền năng cho đời sống Cơ Đốc. Nó nâng tầm lời nói chân thật từ một bổn phận đạo đức thông thường lên thành một nghệ thuật của ân điển, một cử chỉ của tình yêu thương và sự trung thành sâu sắc. “Lời đáp ngay thẳng” – được thúc đẩy bởi lòng kính sợ Chúa, được định hình bởi Lời Ngài, và được ban quyền bởi Thánh Linh – thật sự có sức mạnh biến đổi. Nó có thể hàn gắn những mối quan hệ đổ vỡ, củng cố công lý, gây dựng Hội Thánh, và làm sáng danh Chúa.

Ước gì mỗi chúng ta, nhờ ân điển của Chúa Giê-xu Christ, ngày càng trở nên giống như Ngài – Đấng là Chân Lý. Để mỗi lời chúng ta đáp lại, trong gia đình, Hội Thánh hay ngoài xã hội, đều có thể trở thành một “cái hôn môi” thiêng liêng, mang hơi ấm của tình yêu thương, sự ngọt ngào của chân lý, và phước lành của Đức Chúa Trời cho những người xung quanh. A-men.