Có bất công không khi Chúa để Gióp chịu khổ chỉ vì cuộc tranh luận giữa Ngài và Satan?

Cuốn sách Gióp trong Cựu Ước đặt ra một trong những câu hỏi thần học sâu sắc và đau đớn nhất: Tại sao người công bình phải chịu khổ? Đặc biệt, bối cảnh mở đầu ở thiên đàng, nơi Đức Giê-hô-va và Satan có một cuộc đối thoại dẫn đến những thảm họa giáng xuống người tôi tớ trung kiên của Ngài là Gióp, khiến nhiều độc giả chất vấn: “Có phải sự đau khổ của Gióp chỉ là hệ quả của một ‘vụ cá cược’ thiên thượng, và điều đó có bất công với ông không?” Câu hỏi này chạm đến trọng tâm của sự hiểu biết về chủ quyền, công lý và mục đích của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích văn bản Kinh Thánh, bối cảnh, ngôn ngữ gốc và thần học để trả lời cho thắc mắc phức tạp này.

Để hiểu đúng, chúng ta phải bắt đầu từ chính phân đoạn Kinh Thánh then chốt:

“Vả, một ngày kia các con trai của Đức Chúa Trời đến ra mắt Đức Giê-hô-va, và Satan cũng có đến trong vòng chúng. Đức Giê-hô-va phán hỏi Satan rằng: Ngươi ở đâu đến? Satan thưa rằng: Tôi trải qua đây đó trên đất và dạo chơi tại nơi nó. Đức Giê-hô-va lại phán hỏi Satan rằng: Ngươi có nhìn thấy Gióp, tôi tớ của ta chăng? Nơi thế gian chẳng có người nào giống như nó, vốn trọn vẹn và ngay thẳng, kính sợ Đức Chúa Trời, và lánh khỏi điều ác. Satan thưa lại cùng Đức Giê-hô-va rằng: Gióp há có kính sợ Đức Chúa Trời luống công sao?... Nhưng bây giờ hãy giơ tay Chúa ra, đụng đến hại các vật người có, ắt là người sẽ phỉ báng Chúa trước mặt.” (Gióp 1:6-11, KTTT 1925).

Từ ngữ then chốt cần giải nghĩa:

• “Các con trai Đức Chúa Trời” (בְנֵי הָאֱלֹהִים, bene ha'elohim): Cụm từ này trong Cựu Ước thường chỉ các thiên sứ, những thần linh trong triều đình thiên thượng (xem thêm Gióp 38:7).
• “Satan” (הַשָּׂטָן, ha-satan): Danh từ chung có nghĩa là “kẻ kiện cáo”, “kẻ đối nghịch”. Ở đây, đây không phải là tên riêng (như trong Tân Ước) mà là một chức vụ: “kẻ cáo buộc” trước tòa án thiên thượng. Hắn có nhiệm vụ đi khắp đất để tìm kiếm sự bất toàn nơi con người và trình bày trước mặt Đức Chúa Trời.

Quan trọng hơn, động từ trong câu 8: “Ngươi có nhìn thấy…?” không phải là lời mời cá cược, mà là một lời chất vấn từ Đấng Chủ Tể. Chính Đức Chúa Trời là Đấng khởi xướng cuộc đối thoại bằng cách chỉ ra Gióp như một bằng chứng sống cho sự ngay thẳng thực sự xuất phát từ lòng kính sợ Ngài, chứ không phải từ phước hạnh Ngài ban. Satan, với tư cách là Công Tố Viên, đã đưa ra lời buộc tội: “Gióp kính sợ Chúa chỉ vì Ngài ban phước và bảo vệ ông ta thôi.” Lời buộc tội này không nhắm vào Gióp, mà nhắm vào tính chính trực của chính Đức Chúa Trời và bản chất của mối quan hệ giữa Ngài với con người.

Đức Chúa Trời đáp lời Satan: “Nầy, các vật người có đều ở trong tay ngươi; nhưng chớ tra tay trên mình người.” (Gióp 1:12). Cụm từ “đều ở trong tay ngươi” (הִנּוֹ בְיָדֶךָ, hinno veyadekha) thể hiện một sự cho phép có giới hạn và chủ động từ Đấng Chủ Tể. Đây là điểm then chốt để trả lời câu hỏi về sự bất công. Kinh Thánh luôn phân biệt rõ:

• Đức Chúa Trời gây ra điều ác? KHÔNG. “Vì Đức Chúa Trời chẳng cám dỗ ai...” (Gia-cơ 1:13).
• Đức Chúa Trời cho phép điều ác xảy ra trong sự chủ quyền khôn ngoan của Ngài? CÓ. Ngài có quyền tể trị ngay cả trên những hành động độc ác của Satan và con người để làm trọn mục đích cao cả hơn của Ngài (Sáng Thế Ký 50:20).

Việc Đức Chúa Trời “để” Gióp chịu khổ không xuất phát từ sự thờ ơ hay tính toán thiếu công bằng. Ngược lại, nó xuất phát từ sự xác quyết tuyệt đối của Ngài về tính cách của Gióp. Đức Chúa Trời đã “đánh cuộc” với Satan không phải bằng sự bấp bênh, mà bằng sự xác tín dựa trên sự hiểu biết trọn vẹn của Ngài về tấm lòng Gióp. Sự cho phép này là công cụ để bác bỏ lời buộc tục của Satan và minh chứng cho cả thiên đàng lẫn địa ngục về giá trị đích thực của một đức tin không vụ lợi.

Sách Gióp không dừng lại ở chương 1-2. Trung tâm của sách không phải là sự đau khổ của Gióp, mà là sự mặc khải về Đức Chúa Trời mà Gióp nhận được qua sự đau khổ. Trước khi chịu khổ, Gióp biết về Đức Chúa Trời (Gióp 1:1). Sau khi trải qua khổ nạn và nghe lời phán từ cơn gió lốc (Gióp 38-41), Gióp biết chính Ngài một cách sâu nhiệm hơn.

“Tôi lấy làm gớm ghê tôi, và ăn năn trong tro bụi.” (Gióp 42:6).

Chữ “ăn năn” ở đây (נִחַמְתִּי, nikhamti) không có nghĩa là ăn năn tội lỗi như trong khái niệm Tân Ước, mà có nghĩa là “rút lại lời”, “hối tiếc” về những lời đòi hỏi lý lẽ và chất vấn công lý của mình. Sự mặc khải về quyền năng sáng tạo, sự khôn ngoan và chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời đã khiến Gióp im lặng và thờ phượng. Ông nhận ra rằng mối quan hệ với Đức Chúa Trời không phải là một giao kèo dựa trên nguyên tắc “công đức - phần thưởng” (mà các bạn ông và chính Satan đều tin), mà là mối quan hệ dựa trên ân điển, chủ quyền và sự tín nhiệm.

Mục đích tối hậu, vì thế, vượt xa cuộc tranh luận ban đầu: Để bày tỏ đức tin thuần khiết của Gióp, để bẻ gãy thần học công đức sai lầm, và để mặc khải cho Gióp (cùng mọi thế hệ đọc sách này) về Đức Chúa Trời là Đấng Tự Hữu Hằng Hữu, Đấng đáng được tôn thờ ngay cả khi chúng ta không hiểu đường lối Ngài.

Câu chuyện Gióp không phải là một ngoại lệ kỳ lạ, mà là một nguyên tắc nền tảng về cách Đức Chúa Trời hành động trong đời sống con dân Ngài.

1. Đức Tin Chân Chính Được Thử Luyện: Giống như lửa thử vàng (I Phi-e-rơ 1:7), đức tin của chúng ta có giá trị vượt trên vàng hay không cần được thử nghiệm. Sự cho phép thử thách từ Chúa không phải là dấu hiệu của sự ghét bỏ, mà đôi khi là bằng chứng của sự tin cậy thiên thượng – Ngài tin cậy rằng đức tin của chúng ta, được ban bởi Ngài, có thể đứng vững để làm sáng danh Ngài.

2. Phá Vỡ Tư Duy “Thịnh Vượng Giả” (Prosperity Gospel): Satan và ba bạn của Gióp đều tin vào cùng một thần học: “Người công bình được thịnh vượng, kẻ ác bị hoạn nạn”. Chúa Giê-xu đã bác bỏ hoàn toàn điều này (Giăng 9:1-3; Lu-ca 13:1-5). Sự đau khổ của Cơ Đốc nhân không nhất thiết là hậu quả của tội lỗi riêng tư, mà có thể là phương tiện để bày tỏ công việc quyền năng của Đức Chúa Trời (Giăng 9:3).

3. Tìm Kiếm Sự Hiện Diện Của Chúa, Không Chỉ Lời Giải Thích: Gióp tìm kiếm Đức Chúa Trời để đòi một lời giải thích (Gióp 23:3-5). Cuối cùng, ông không nhận được lời giải thích, nhưng ông nhận được chính Đức Chúa Trời. Trong thử thách, lời cầu nguyện của chúng ta nên chuyển từ “Xin Chúa cất khỏi con” sang “Xin Chúa tỏ chính mình Ngài cho con.”

4. Tin Cậy Vào Sự Nhân Từ Trong Chủ Quyền Của Ngài: Kết cục của Gióp (chương 42) cho thấy Đức Giê-hô-va là “đầy lòng thương xót và nhân từ” (Gia-cơ 5:11). Sự cho phép của Ngài có giới hạn (Gióp 1:12; 2:6) và cuối cùng, Ngài sẽ phục hồi. Điều này hướng chúng ta đến sự phục hồi tối hậu trong Đấng Christ – Đấng cũng vô tội nhưng đã chịu khổ vì chúng ta, và sự phục sinh của Ngài là đảm bảo cho sự phục hồi cuối cùng của mọi tạo vật (Rô-ma 8:18-21).

Vậy, có bất công không? KHÔNG, nếu chúng ta hiểu đúng bản chất của câu chuyện.

• Với Gióp: Ông không phải là nạn nhân vô tội của một trò chơi may rủi. Ông là chiến sĩ đức tin được Đức Chúa Trời kín đáo trang bị và trao cho một nhiệm vụ vinh dự: đứng vững để bảo vệ danh tiếng của Đức Chúa Trời trước một lời buộc tội nghiêm trọng từ kẻ thù. Phần thưởng ông nhận được không chỉ là của cải gấp đôi, mà là sự hiểu biết về Đức Chúa Trời mà ông chưa từng có (Gióp 42:5).
• Với Đức Chúa Trời: Hành động của Ngài không bất công, vì Ngài, với tư cách là Đấng Tạo Hóa và Chủ Tể, có quyền sử dụng bất cứ tạo vật nào để làm sáng tỏ chân lý về bản thể và ân điển của Ngài. Sự công bình của Ngài không bị đo lường bằng tiêu chuẩn hạn hẹp của con người (“người tốt phải luôn sung sướng”), mà bằng mục đích tối hậu là đem vinh hiển cho Ngài và ích lợi tối thượng cho con dân Ngài (Rô-ma 8:28).

Cuối cùng, câu chuyện Gióp hướng về Chúa Giê-xu Christ, “Gióp vĩ đại hơn.” Chúa Giê-xu, Đấng hoàn toàn vô tội, đã chịu khổ không phải vì một lời buộc tục của Satan, mà vì chính tội lỗi của chúng ta. Sự đau khổ của Ngài không phải là để thử nghiệm đức tin Ngài (vì Ngài hoàn toàn trung tín), mà là để hoàn thành công cuộc cứu chuộc. Qua thập tự giá, sự công bình và tình yêu của Đức Chúa Trời được tôn cao trọn vẹn. Vì thế, khi đối diện với những sự cho phép khó hiểu từ Chúa, chúng ta có thể tin cậy rằng Ngài đang hành động trong sự khôn ngoan và tình yêu vô hạn, hướng đến mục đích tốt lành cuối cùng trong Đấng Christ.