Làm thế nào mà trận dịch thứ mười, khiến con đầu lòng của Ai Cập tử vong, lại được coi là công bằng trong mắt Chúa?

Trong hành trình giải cứu dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi ách nô lệ tại Ai Cập, Đức Chúa Trời đã giáng xuống mười tai vạ. Tai vạ thứ mười – sự chết của mọi con đầu lòng trong xứ Ai Cập – thường là điểm khiến nhiều độc giả Kinh Thánh thắc mắc nhất về tính công bằng và tình yêu thương của Đức Chúa Trời. Làm thế nào một hành động mang tính hủy diệt và đau thương như vậy lại có thể được coi là “công bình”? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, mục đích thần học, bản chất của sự phán xét, và sự chuẩn bị đầy ân điển của Đức Chúa Trời để chứng minh rằng hành động của Ngài không những công bình mà còn là sự biểu lộ sau cùng của lòng nhân từ khi mọi cơ hội đã bị khước từ.

Để hiểu tính công bằng, trước hết phải đặt sự kiện trong bối cảnh rộng lớn hơn. Đây không đơn thuần là một cuộc tranh chấp chính trị hay xung đột sắc tộc, mà là một trận chiến thuộc linh giữa Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời chân thần duy nhất, với các thần của Ai Cập (tượng trưng bởi Pha-ra-ôn, người tự xưng là thần). Xuất Ê-díp-tô Ký 12:12 chép rõ mục đích: “Vì đêm đó ta sẽ hành xử qua xứ Ê-díp-tô, hành hại mọi con đầu lòng... Ta cũng sẽ đoán xét các thần của Ê-díp-tô”. Mỗi tai vạ trước đó đều nhắm vào một vị thần cụ thể của Ai Cập (thần sông Nile, thần ếch, thần mặt trời...), cho thấy sự vô năng của chúng. Tai vạ thứ mười là đòn cuối cùng, đánh trực tiếp vào thần Osiris, vị thần bảo hộ cho sự sống và sự sống lại, mà Pha-ra-ôn được cho là hiện thân. Việc Đức Chúa Trời cất đi sự sống của con đầu lòng – biểu tượng của sức mạnh, sự kế thừa và tương lai của gia tộc – là sự tuyên bố dứt khoát về quyền tối thượng trên sự sống và sự chết của Ngài.

Từ Hy-bá-lai “מִשְׁפָּט” (mishpat) thường được dịch là “sự công bình”, “sự phán xét” hay “luật lệ”. Nó hàm chứa ý nghĩa về việc thiết lập trật tự đúng đắn, sửa sai những gì sai trật, và đưa ra phán quyết công minh. Sự công bình của Đức Chúa Trời không giống sự công bằng thuần lý của con người; đó là công bình thánh khiết, gắn liền với bản tính trọn vẹn của Ngài. Đức Chúa Trời công bình vì Ngài phải đối xử với tội lỗi một cách thích đáng (Rô-ma 6:23a: “Vì tiền công của tội lỗi là sự chết”). Xã hội Ai Cập thời đó đang chìm trong tội lỗi trầm trọng: ách nô lệ tàn bạo (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:13-14), tội giết người hàng loạt (lệnh giết con trai Hê-bơ-rơ của Pha-ra-ôn, Xuất Ê-díp-tô Ký 1:16), và sự thờ lạy hình tượng. Sự phán xét là hệ quả tất yếu của một xã hội đã chối bỏ Đấng Tạo Hóa và chà đạp lên công lý căn bản.

Một yếu tố then chốt chứng minh tính công bằng của Đức Chúa Trời chính là sự kiên nhẫn dài lâu và những cảnh báo lặp đi lặp lại của Ngài. Chúa không giáng tai vạ thứ mười ngay lập tức. Trái lại, Ngài đã ban cho Pha-ra-ôn và Ai Cập chín cơ hội để ăn năn, qua chín tai vạ trước. Mỗi lần Môi-se và A-rôn rao báo tai vạ, đó là một lời kêu gọi sự vâng phục. Thậm chí, các thuật sĩ của Ai Cập sau ba tai vạ đầu cũng phải thốt lên: “Ấy là ngón tay của Đức Chúa Trời” (Xuất Ê-díp-tô Ký 8:19). Kinh Thánh ghi rõ rằng Chúa “làm cho cứng lòng Pha-ra-ôn”. Cụm từ này cần được hiểu trong văn mạch: Đức Chúa Trời tôn trọng sự lựa chọn cứng cỏi của Pha-ra-ôn, và Ngài “làm cho cứng” bằng cách đưa ra những phán quyết khiến nhà vua càng thêm chống đối – một sự công bình trong việc giao con người cho quyết định tội lỗi của chính họ (Rô-ma 1:24, 26, 28). Pha-ra-ôn đã chủ động chọn sự chống nghịch (Xuất Ê-díp-tô Ký 8:15, 32; 9:34). Sự phán xét cuối cùng là hệ quả của chuỗi lựa chọn có ý thức đó.

Điểm then chốt nhất minh chứng cho sự công bằng của Đức Chúa Trời trong tai vạ này chính là Ngài đã cung cấp một con đường thoát khỏi sự phán xét cho bất kỳ ai muốn vâng lời. Đức Chúa Trời không phân biệt chủng tộc trong sự cứu chuộc này. Lệnh truyền về Lễ Vượt Qua được ban ra cho cả dân Y-sơ-ra-ên và cho “mọi hội chúng Y-sơ-ra-ên” (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:3), trong đó bao gồm cả những người ngoại bang đã gia nhập cùng họ (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:48-49). Hơn thế, nếu bất kỳ người Ai Cập nào tin theo lời cảnh báo, bôi máu chiên con lên cửa, họ cũng sẽ được cứu. Sự công bình ở đây là: sự phán xét dựa trên sự vâng lời đức tin vào lời Chúa, không dựa trên dòng máu hay địa vị.

Hình ảnh máu của con sinh (chiên con hoặc dê con) trên thanh cửa là hình bóng cực kỳ quan trọng về sự chuộc tội trong tương lai. Sự chết đáng lẽ phải giáng xuống trên con đầu lòng trong nhà, nhưng đã được thay thế bằng sự chết của một con sinh vô tội. Đây là nguyên tắc căn bản của sự công bình thánh khiết: tội lỗi phải bị trừng phạt, nhưng sự trừng phạt ấy có thể được một Đấng thay thế gánh chịu. Điều này chỉ ra trực tiếp đến Chúa Giê-xu Christ, là “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Sự công bình của Đức Chúa Trời được thỏa mãn trọn vẹn nơi thập tự giá, khi Chúa Giê-xu chịu hình phạt thay cho tội nhân.

Một thắc mắc khác là tính công bằng đối với những con đầu lòng vô tội, như trẻ em hoặc thú vật. Cần hiểu rằng trong nền văn hóa và tư tưởng Cận Đông cổ, gia tộc là một thực thể thống nhất. Người đứng đầu (Pha-ra-ôn, tượng trưng cho cả quốc gia) đưa ra quyết định, và cả cộng đồng gánh chịu hậu quả, cả tích cực lẫn tiêu cực. Tai vạ này là sự phán xét cuối cùng và quyết liệt nhất nhắm vào hệ thống thống trị tội lỗi của Ai Cập. Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng cho thấy Đức Chúa Trời luôn tôn trọng và đối xử công bằng với từng cá nhân trong sự phán xét cuối cùng. Mỗi người sẽ bị phán xét theo việc mình làm (Khải Huyền 20:12-13). Sự kiện này là một bài học nghiêm trọng về hậu quả sâu rộng của tội lỗi và sự lãnh đạo bất kính.

Lịch sử này không chỉ là câu chuyện xưa, mà mang những bài học sâu sắc cho niềm tin và đời sống chúng ta hôm nay:

1. Nhận Biết Sự Nghiêm Trọng Của Tội Lỗi và Sự Công Bình Thánh Khiết Của Chúa: Chúng ta thường có khuynh hướng xem nhẹ tội lỗi. Câu chuyện nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời thánh khiết và công bình, Ngài không thể xem tội lỗi qua loa. Sự ăn năn là cấp thiết.

2. Đáp Ứng Với Sự Kiên Nhẫn Của Chúa Bằng Sự Ăn Năn: Đức Chúa Trời ngày nay vẫn đang kiên nhẫn, “không muốn cho một người nào chết mất, nhưng muốn cho mọi người đều ăn năn” (II Phi-e-rơ 3:9). Mỗi ngày chúng ta được sống là một “cơ hội” giống như những tai vạ cảnh báo cho Pha-ra-ôn. Chúng ta cần ăn năn và quay về với Ngài.

3. Tìm Nơi Ẩn Náu Duy Nhất Trong Chúa Giê-xu Christ: Hình ảnh máu trên thanh cửa là hình bóng rõ ràng về sự cứu rỗi trong Đấng Christ. Công bình của Đức Chúa Trời đòi hỏi sự chết cho tội lỗi, và ân điển của Ngài cung ứng Chiên Con là Chúa Giê-xu. “Sự công bình của Đức Chúa Trời bởi đức tin trong Đức Chúa Jêsus Christ, cho mọi người nào tin... bởi sự chuộc tội đã làm trọn trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Rô-ma 3:22, 24). Niềm tin của chúng ta đặt nơi huyết Ngài là sự bảo đảm duy nhất khỏi sự phán xét cuối cùng.

4. Sống Với Tinh Thần Cảnh Báo và Thương Xót: Là con cái Chúa, chúng ta được kêu gọi rao giảng tin lành cứu rỗi cho mọi người, như Môi-se đã cảnh báo Pha-ra-ôn, với thái độ vừa công bình về hậu quả của tội lỗi, vừa tràn đầy tình yêu thương và hy vọng về con đường thoát nơi Chúa Giê-xu.

Trận dịch thứ mười, xét trong toàn bộ bối cảnh Kinh Thánh, là một hành động công bình thánh khiết của Đức Chúa Trời. Sự công bình ấy được thể hiện qua: (1) Bối cảnh trận chiến thuộc linh chống lại sự thờ thần tượng và áp bức; (2) Bản chất phán xét tội lỗi của một xã hội bại hoại; (3) Sự kiên nhẫn dài lâu với chín cơ hội ăn năn; và quan trọng nhất, (4) Sự cung ứng đầy ân điển về một con đường thoát khỏi sự phán xét qua huyết của con sinh thế mạng. Sự kiện này hướng chúng ta đến thập tự giá, nơi sự công bình và tình yêu thương của Đức Chúa Trời gặp nhau một cách trọn vẹn. Nơi đó, sự công bình đòi hỏi hình phạt cho tội lỗi được thỏa mãn nơi Chúa Giê-xu, và ân điển mở ra con đường sống cho bất cứ ai tin cậy nơi Ngài. Do đó, câu chuyện không phải là minh họa cho sự tàn bạo, mà là lời tuyên bố mạnh mẽ về sự cứu rỗi: Đức Chúa Trời công bình để phán xét, và cũng chính Ngài là Đấng cung ứng phương cách để chúng ta thoát khỏi sự phán xét ấy.