Kinh Thánh dạy làm gì với một đứa trẻ bướng bỉnh?

Nuôi dạy con cái là một trong những trách nhiệm thiêng liêng và đầy thử thách nhất mà Đức Chúa Trời giao phó cho các bậc cha mẹ. Trong hành trình đó, không ít lần cha mẹ Cơ Đốc phải đối diện với tình trạng con cái bướng bỉnh, chống đối, khiến lòng đầy lo âu và bất lực. Khi đối diện với một đứa trẻ bướng bỉnh, phản ứng tự nhiên của chúng ta có thể là sự tức giận, thất vọng hoặc buông xuôi. Tuy nhiên, Lời Đức Chúa Trời không bỏ ngỏ chủ đề này. Kinh Thánh, đặc biệt là sách Châm Ngôn, cung cấp một khuôn mẫu khôn ngoan, cân bằng giữa tình yêu thương và kỷ luật, giữa sự kiên định và ân điển, để hướng dẫn chúng ta trong vai trò làm cha mẹ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên tắc Kinh Thánh, khai thác ý nghĩa nguyên bản Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, nhằm mang đến một cái nhìn toàn diện và thực tiễn về cách Đức Chúa Trời muốn chúng ta dạy dỗ và uốn nắn tấm lòng của một đứa trẻ bướng bỉnh.

Trước khi đi vào những phương pháp cụ thể, chúng ta phải hiểu rõ trách nhiệm thiêng liêng Đức Chúa Trời giao phó. Con cái được mô tả là “cơ nghiệp bởi Đức Giê-hô-va mà ra” (Thi Thiên 127:3). Từ “cơ nghiệp” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “nachalah” (נַחֲלָה), không chỉ đơn thuần là tài sản thừa kế, mà còn mang nghĩa một phần sản nghiệp được giao phó để quản lý và phát triển. Điều này đặt cha mẹ vào vị trí người quản gia, có trách nhiệm nuôi nấng, dạy dỗ và dẫn đưa “phần cơ nghiệp” này trở về với Chủ Nhân thật là Đức Chúa Trời.

Trọng tâm của sự dạy dỗ không phải là tạo ra sự vâng lời máy móc bề ngoài, mà là uốn nắn và dẫn dắt tấm lòng của đứa trẻ. Châm Ngôn 4:23 cảnh báo: “Khá cẩn thận giữ tấm lòng của con hơn hết, Vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra.” Sự bướng bỉnh bắt nguồn từ tấm lòng. Chúa Giê-xu xác nhận điều này khi Ngài phán: “Vì thật là tự trong, tự lòng người mà ra những ác tưởng…” (Mác 7:21). Vì vậy, mục tiêu tối thượng của mọi sự dạy dỗ và kỷ luật là chạm đến và biến đổi tấm lòng, hướng nó về sự khôn ngoan và kính sợ Đức Chúa Trời.

Kinh Thánh đưa ra một lộ trình rõ ràng, bao gồm cả dạy dỗ bằng lời nói và hành động kỷ luật, để đối diện với sự bướng bỉnh.

1. Dạy Dỗ Bằng Lời Nói và Gương Mẫu (Phòng Ngừa & Hướng Dẫn):
Trước khi kỷ luật, phải có sự dạy dỗ. Phục truyền Luật Lệ Ký 6:6-7 chép: “Các lời mà ta truyền cho ngươi ngày nay sẽ ở tại trong lòng ngươi; khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cái ngươi và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chổi dậy.” Việc dạy dỗ phải liên tục, trong mọi hoàn cảnh, và quan trọng nhất là bắt đầu từ một tấm lòng của cha mẹ đã đón nhận Lời Chúa. Sự dạy dỗ bao gồm việc giải thích các nguyên tắc, kể lại những việc quyền năng của Đức Chúa Trời, và làm gương về đời sống tin kính. Một đứa trẻ hiểu được “tại sao” sẽ có động lực vâng lời sâu xa hơn là chỉ biết “phải làm gì”.

2. Sự Kỷ Luật Khôn Ngoan – “Roi Vọt” và Sự Sửa Phạt:
Đây là nguyên tắc gây nhiều tranh cãi nhất nhưng lại được Kinh Thánh đề cập rất rõ ràng, đặc biệt trong sách Châm Ngôn. Châm Ngôn 13:24 viết: “Người nào kiêng roi vọt ghét con trai mình; Song ai thương con cái thì nập lo sửa phạt nó.” Từ “roi vọt” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “shebet” (שֵׁבֶט), có thể chỉ cây gậy của người chăn, dùng để hướng dẫn, bảo vệ và khi cần, sửa phạt. Nó không cổ vũ sự bạo hành hay trừng phạt trong cơn giận dữ, mà là hình thức kỷ luật có chủ đích, được kiểm soát, nhằm mục đích sửa trị. Từ “sửa phạt” là “yasar” (יָסַר), mang nghĩa giáo huấn, sửa dạy, uốn nắn, như một người thợ bạc tinh luyện kim loại.

Châm Ngôn 22:15 nhìn nhận bản chất tội lỗi trong tấm lòng trẻ: “Sự ngây dại buộc vào lòng con trẻ; Song roi răn trị sẽ làm cho sự ấy lìa khỏi nó.” “Sự ngây dại” (“ivveleth” - אִוֶּלֶת) ở đây không phải là sự ngây thơ, mà là sự ngu dại thuộc linh, sự cứng cỏi khước đi sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Kỷ luật được mô tả như một công cụ để “làm cho lìa khỏi”, tức là cắt đứt, tách rời đứa trẻ khỏi xu hướng hủy hoại đó.

3. Cảnh Báo Về Hậu Quả Của Sự Bỏ Mặc:
Kinh Thánh nghiêm khắc cảnh báo về việc cha mẹ thờ ơ, bỏ mặc con cái trong sự bướng bỉnh. Châm Ngôn 19:18 nói: “Hãy sửa phạt con ngươi trong lúc còn sự trông cậy; Nhưng chớ toan lòng giết nó.” Câu này nhấn mạnh tính cấp thiết của kỷ luật “trong lúc còn sự trông cậy” – tức là khi còn có thể uốn nắn, khi hậu quả của tội lỗi chưa trở nên thảm khốc. Việc không kỷ luật không phải là yêu thương, mà thực chất là “toan lòng giết nó” – để mặc đứa trẻ đi trên con đường dẫn đến sự hủy diệt thể xác và linh hồn.

4. Gương Mẫu Của Đức Chúa Trời – Cha Thiên Thượng:
Làm cha mẹ Cơ Đốc là chúng ta được mời gọi phản chiếu tấm lòng của Đức Chúa Trời, Đấng là Cha hoàn hảo. Hê-bơ-rơ 12:5-11 cung cấp một nền thần học sâu sắc về sự sửa phạt: “Hỡi con, chớ khinh sự sửa phạt của Chúa… Vì Chúa sửa phạt kẻ Ngài yêu, Hễ ai mà Ngài nhận làm con, thì cho roi cho vọt.” Từ Hy Lạp được dùng cho “sửa phạt” ở đây là “paideia” (παιδεία), bao hàm toàn bộ quá trình giáo dục, huấn luyện, dạy dỗ và khi cần, sửa trị. Động cơ của Đức Chúa Trời là tình yêu (“kẻ Ngài yêu”), và mục đích là “hầu cho chúng được dự phần trong sự thánh khiết Ngài” và “trúng sinh ra bông trái công bình và bình an” (câu 10-11). Đây chính là khuôn mẫu cho chúng ta: kỷ luật xuất phát từ tình yêu, hướng đến sự thánh khiết và ích lợi lâu dài cho con cái.

Từ những nguyên tắc Kinh Thánh trên, chúng ta có thể rút ra những ứng dụng cụ thể và cân bằng để đối diện với một đứa trẻ bướng bỉnh.

1. Phân Biệt Giữa Tội Lỗi và Tính Cách, Giữa Sự Bướng Bỉnh và Sự Non Nớt:
Không phải mọi hành vi tiêu cực đều là “bướng bỉnh” xuất phát từ tấm lòng chống đối. Đôi khi đó là do trẻ mệt mỏi, đói, hoặc chưa phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Cha mẹ khôn ngoan cần cầu xin sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:5) để phân biệt. Sự bướng bỉnh thật sự thường đi kèm với thái độ thách thức, cố ý không vâng lời mệnh lệnh rõ ràng. Với sự non nớt, chúng ta cần kiên nhẫn dạy dỗ. Với tội bướng bỉnh, chúng ta cần có kỷ luật rõ ràng và phù hợp.

2. Thiết Lập Kỷ Luật Nhất Quán, Công Bằng và Có Liên Quan:
Kỷ luật phải nhất quán, không thay đổi theo cảm xúc của cha mẹ. Nó phải công bằng và phù hợp với lỗi. Hậu quả nên có liên quan đến hành vi sai trái để giúp trẻ hiểu mối liên hệ nhân-quả. Quan trọng nhất, kỷ luật phải được thực hiện trong sự bình tĩnh, không phải trong cơn thịnh nộ. Ê-phê-sô 6:4 cảnh báo: “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.” Kỷ luật trong cơn giận sẽ chỉ gây ra sự oán giận và không đạt được mục đích uốn nắn tấm lòng.

3. Luôn Đi Cùng Kỷ Luật Với Sự Giải Thích và Khôi Phục Mối Quan Hệ:
Sau khi thực hiện kỷ luật (ví dụ: một khoảng thời gian tạm lắng, tước bỏ một đặc quyền), cha mẹ cần ngồi lại với con, ôn lại lý do, giải thích hành vi đó sai ở đâu dựa trên tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời (ví dụ: “Con không vâng lời, đó là điều Chúa dạy không nên làm trong Ê-phê-sô 6:1”). Sau đó, dẫn con đến chỗ ăn năn, xin lỗi Chúa và xin lỗi người bị ảnh hưởng. Cuối cùng và quan trọng nhất, là sự tha thứ và khôi phục hoàn toàn mối quan hệ. Hãy ôm con và nói rằng: “Cha/mẹ tha thứ cho con, và Chúa cũng vậy. Chúng ta hãy bắt đầu lại.” Điều này mô phỏng chính xác cách Đức Chúa Trời đối xử với chúng ta: sự công bình (hậu quả của tội) và ân điển (sự tha thứ và phục hồi).

4. Cầu Nguyện Cho Và Cùng Với Con Cái:
Cuộc chiến thực sự không phải là giữa cha mẹ và đứa trẻ, mà là cuộc chiến thuộc linh cho tấm lòng của đứa trẻ. Hãy cầu nguyện cho con mỗi ngày, xin Chúa làm mềm hóa tấm lòng cứng cỏi, ban cho con tấm lòng mới bằng thịt thay cho tấm lòng bằng đá (Ê-xê-chi-ên 36:26). Đồng thời, hãy cầu nguyện cùng với con, dạy con biết trình dâng sự bướng bỉnh, giận dữ của mình lên cho Chúa Giê-xu. Dạy con rằng chúng ta đều cần ân điển, và Cha Thiên Thượng luôn sẵn sàng giúp đỡ.

5. Làm Gương Về Sự Ăn Năn và Phụ Thuộc Vào Ân Điển:
Cha mẹ không hoàn hảo. Chúng ta cũng sẽ có lúc nổi giận không đúng, kỷ luật không công bằng, hoặc nói những lời làm tổn thương. Trong những tình huống đó, hãy can đảm xin lỗi con. Hãy nói: “Cha/mẹ xin lỗi con vì đã la mắng con trong cơn giận. Điều đó là sai. Con có tha thứ cho cha/mẹ không?” Hành động này không làm suy yếu uy quyền của cha mẹ, trái lại, nó dạy cho con bài học sâu sắc nhất về sự ăn năn, sự tha thứ, và về một Đấng Cứu Rỗi mà cả cha mẹ lẫn con cái đều cần đến mỗi ngày.

Đối diện với một đứa trẻ bướng bỉnh có thể khiến chúng ta thấy rõ hơn bao giờ hết sự bất lực của bản thân và sự cần thiết của ân điển Đức Chúa Trời. Khuôn mẫu dạy con của Kinh Thánh luôn hướng chúng ta về thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ. Tại đó, chúng ta thấy được sự nghiêm túc của tội lỗi (kể cả tội bướng bỉnh) và giá phải trả khủng khiếp cho nó. Đồng thời, tại đó, chúng ta cũng thấy được tình yêu vô điều kiện và sự tha thứ trọn vẹn của Đức Chúa Trời.

Là cha mẹ, chúng ta được kêu gọi phản chiếu hình ảnh đó: nghiêm túc với tội lỗi, nhưng luôn mở rộng vòng tay yêu thương và phục hồi. Hãy kiên trì trong sự dạy dỗ, can đảm trong kỷ luật yêu thương, và luôn đặt hy vọng cuối cùng không vào phương pháp hoàn hảo của mình, mà vào quyền năng biến đổi tấm lòng của Đức Thánh Linh. Hãy nhớ lời hứa trong Châm Ngôn 22:6: “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó.” “Dạy” ở đây (“chanak” - חָנַךְ) có nghĩa là “mài sắc, cung hiến, huấn luyện theo thói quen”. Đó là một hành trình dài, đòi hỏi đức tin, sự kiên nhẫn và sự phó thác. Hãy vững lòng, vì Đấng đã giao trách nhiệm này cho bạn cũng chính là Đấng sẽ ban đủ ân điển và sự khôn ngoan cho bạn mỗi ngày (2 Cô-rinh-tô 12:9).