Tôn kính cha mẹ có ý nghĩa gì?

Một trong những điều răn quan trọng nhất mà Đức Chúa Trời ban cho con người là: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12). Đây là điều răn thứ năm trong Mười Điều Răn, và là điều răn duy nhất đi kèm một lời hứa: “hầu cho ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho.” Nhưng “tôn kính cha mẹ” thật sự có ý nghĩa gì? Nó chỉ đơn giản là vâng lời khi còn nhỏ, hay còn bao hàm nhiều hơn thế? Bài viết này sẽ khám phá sâu sắc ý nghĩa của việc tôn kính cha mẹ dưới ánh sáng Kinh Thánh, bao gồm các nguyên tắc và áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Kinh Thánh nhấn mạnh việc hiếu kính cha mẹ từ Cựu Ước đến Tân Ước. Trong Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12, Đức Chúa Trời truyền: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hầu cho ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho.” Điều răn này được lặp lại trong Phục Truyền Luật Lệ Ký 5:16. Ở đây, từ “hiếu kính” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “כַּבֵּד” (kabed), có nghĩa là “làm nặng, tôn trọng, quý trọng.” Điều này bao hàm sự tôn trọng, quý trọng, và đối xử với cha mẹ một cách trọng thể, không phải chỉ là hành động bề ngoài mà là thái độ từ tấm lòng.

Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô nhắc lại điều răn này: “Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm. Hãy tôn kính cha mẹ ngươi (ấy là điều răn thứ nhất, có lời hứa nối theo), hầu cho ngươi được phước và sống lâu trên đất” (Ê-phê-sô 6:1-3). Từ “tôn kính” trong tiếng Hy Lạp là “τιμάω” (timao), cũng mang nghĩa tôn trọng, quý trọng, đặt giá trị cao.

Chúa Giê-xu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiếu kính cha mẹ. Ngài quở trách những người Pha-ri-si vì họ đã dùng truyền thống để bỏ qua trách nhiệm chăm sóc cha mẹ (Mác 7:9-13). Qua đó, Chúa Giê-xu dạy rằng việc tôn kính cha mẹ bao gồm việc hỗ trợ vật chất khi họ cần, và không được lợi dụng lời thề nguyện để tránh né bổn phận.

Tôn kính cha mẹ không chỉ là vâng lời khi còn nhỏ, mà là một thái độ suốt đời bao gồm sự tôn trọng, lòng biết ơn, sự quan tâm, và sự chu cấp khi cần thiết. Dưới đây là những khía cạnh chính:

1. Vâng lời trong tuổi thơ: Kinh Thánh dạy rõ: “Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm” (Ê-phê-sô 6:1). Con cái còn nhỏ phải vâng lời cha mẹ trong mọi điều, trừ khi cha mẹ yêu cầu điều gì trái với ý Chúa. Sự vâng lời này là biểu hiện cụ thể của lòng tôn kính, đồng thời giúp con cái học tập sự phục tùng và kỷ luật.

2. Tôn trọng trong lời nói và thái độ: “Ai đánh cha hoặc mẹ mình, thì phải bị xử tử. Ai chửi cha hoặc mẹ mình, thì phải bị xử tử” (Xuất Ê-díp-tô Ký 21:15,17). Mặc dù hình phạt này thuộc về luật pháp xã hội Y-sơ-ra-ên xưa, nhưng nguyên tắc vẫn rõ: chúng ta phải tuyệt đối tôn trọng cha mẹ, không được dùng lời lẽ khinh thường, chửi rủa, hay hành động bạo lực. Châm Ngôn 30:17 cảnh báo: “Con mắt nhạo báng cha và khinh sự vâng phục mẹ, thì quạ của trũng sẽ móc mắt ấy, và các con chim ưng cũng sẽ ăn nó.” Thái độ khinh thường cha mẹ là điều gớm ghiếc trước mặt Đức Chúa Trời.

3. Chăm sóc khi cha mẹ già yếu: Trong 1 Ti-mô-thê 5:4,8, Phao-lô dạy: “Nếu có góa phụ nào có con hoặc cháu, thì con cháu trước phải học làm điều thảo đối với nhà riêng mình và báo đáp cha mẹ; vì điều đó đẹp lòng Đức Chúa Trời... Ví bằng có ai không săn sóc đến bà con mình, nhứt là không săn sóc đến người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa.” Ngay cả khi cha mẹ không còn khả năng tự lo cho mình, con cái có trách nhiệm chăm sóc họ cả về tài chính lẫn tinh thần. Chúa Giê-xu đã làm gương: trên thập tự giá, Ngài phó thác mẹ mình cho môn đồ yêu dấu (Giăng 19:26-27).

4. Hỗ trợ tài chính khi cần: Trong Mác 7:9-13, Chúa Giê-xu chỉ trích người Pha-ri-si vì họ dâng của lễ cho đền thờ (co-ban) thay vì dùng để giúp đỡ cha mẹ, do đó họ “bỏ qua điều răn của Đức Chúa Trời” là “hãy hiếu kính cha mẹ.” Như vậy, việc cung cấp tài chính cho cha mẹ khi họ gặp khó khăn là một phần của sự hiếu kính.

5. Tha thứ và yêu thương dù cha mẹ không hoàn hảo: Không có cha mẹ nào hoàn hảo. Có những cha mẹ đã gây tổn thương cho con cái. Tuy nhiên, Kinh Thánh không miễn trừ bổn phận tôn kính cha mẹ dù họ có lỗi lầm. Điều này không có nghĩa là chúng ta phải chấp nhận sự lạm dụng, nhưng chúng ta vẫn có thể tôn trọng họ với tư cách là cha mẹ, cầu nguyện cho họ, và tìm cách tha thứ. Ê-phê-sô 6:4 khuyên các bậc cha mẹ: “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.” Nhưng ngay cả khi cha mẹ không làm tròn bổn phận, con cái vẫn được kêu gọi tôn kính họ. Trong những tình huống phức tạp, sự khôn ngoan và ân điển của Chúa sẽ dẫn dắt.

6. Cầu nguyện cho cha mẹ: Một cách thiết thực để tôn kính cha mẹ là cầu nguyện cho họ, xin Chúa ban sức khỏe, sự khôn ngoan, và ơn cứu rỗi nếu họ chưa tin Chúa. Đây là biểu hiện của tình yêu và sự quan tâm sâu sắc.

Điều răn hiếu kính cha mẹ là điều răn duy nhất trong Mười Điều Răn có gắn với lời hứa: “hầu cho ngươi được sống lâu trên đất.” Trong Ê-phê-sô 6:3, Phao-lô mở rộng: “hầu cho ngươi được phước và sống lâu trên đất.” Lời hứa này có thể hiểu theo hai chiều: cá nhân và xã hội. Về cá nhân, Đức Chúa Trời ban phước cho những ai biết tôn kính cha mẹ, thường thấy là sự thịnh vượng và bình an. Về xã hội, một xã hội mà trong đó con cái tôn kính cha mẹ sẽ là một xã hội ổn định, bền vững, và lâu dài. Dĩ nhiên, lời hứa này không có nghĩa là mọi người sống lâu đều do hiếu thảo, nhưng nhìn chung, tuân theo ý Chúa sẽ đem lại phước hạnh.

Nhiều người nghĩ rằng việc vâng lời cha mẹ chỉ dành cho trẻ em. Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy chúng ta phải tôn kính cha mẹ suốt đời. Khi trưởng thành, mối quan hệ thay đổi; chúng ta không còn phải vâng phục mọi mệnh lệnh như khi còn nhỏ, nhưng vẫn phải tôn trọng, lắng nghe lời khuyên, và quan tâm đến cha mẹ. Trong văn hóa Do Thái, con cái luôn phải tôn trọng và hỗ trợ cha mẹ. Chúa Giê-xu, dù là Con Đức Chúa Trời, vẫn vâng phục cha mẹ trần gian khi còn trẻ (Lu-ca 2:51). Và cho đến khi chịu chết trên thập tự, Ngài vẫn lo cho mẹ mình.

Vì vậy, dù bạn đã 30, 40 hay 50 tuổi, bạn vẫn có thể tôn kính cha mẹ bằng cách: thường xuyên thăm hỏi, gọi điện, lắng nghe kinh nghiệm của họ, tôn trọng ý kiến (dù không nhất thiết phải làm theo), chăm sóc sức khỏe, và đáp ứng nhu cầu vật chất khi cần.

Kinh Thánh cũng dạy: “Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công Vụ 5:29). Nếu cha mẹ yêu cầu chúng ta làm điều gì trái với lời Chúa, chúng ta phải ưu tiên vâng lời Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, ngay cả trong tình huống đó, chúng ta vẫn có thể thể hiện sự tôn trọng, không cần phải thô lỗ hay khinh thường. Hãy giải thích một cách nhẹ nhàng, kiên quyết nhưng yêu thương, và tiếp tục cầu nguyện cho họ.

Gia đình là tổ chức đầu tiên mà Đức Chúa Trời thiết lập. Cha mẹ là đại diện thẩm quyền của Chúa trên đời sống con cái. Khi con cái học tôn kính cha mẹ, họ học tôn kính Đức Chúa Trời. Sự tôn kính cha mẹ chính là một hình thức thờ phượng Chúa, vì nó tuân theo mệnh lệnh Ngài. Mối quan hệ giữa con cái và cha mẹ cũng phản ánh mối quan hệ giữa chúng ta với Cha Thiên Thượng. Vì thế, việc tôn kính cha mẹ có ý nghĩa thuộc linh sâu sắc.

Kinh Thánh nghiêm khắc cảnh cáo về tội không hiếu kính cha mẹ. Trong Cựu Ước, đứa con ngỗ nghịch, bất hiếu có thể bị xử tử (Phục Truyền 21:18-21). Châm Ngôn 20:20 chép: “Ai rủa cha mẹ mình, thì cái đèn nó sẽ tắt giữa tối tăm mù mịt.” Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô liệt kê “kẻ không vâng lời cha mẹ” vào danh sách những tội lỗi của thời kỳ cuối cùng (2 Ti-mô-thê 3:2). Rõ ràng, Đức Chúa Trời cực kỳ coi trọng mối quan hệ này. Ngày nay, dù hình phạt xã hội không còn như xưa, nhưng những hậu quả tâm lý, xã hội và thuộc linh vẫn rất nặng nề: gia đình tan vỡ, con cái hư hỏng, xã hội suy đồi.

Làm thế nào để sống theo điều răn tôn kính cha mẹ trong đời sống hằng ngày? Dưới đây là một số gợi ý cụ thể:

Đối với trẻ em và thanh thiếu niên:

• Vâng lời cha mẹ ngay lập tức và vui lòng, không cằn nhằn.
• Tôn trọng cha mẹ qua lời nói: luôn nói năng lễ phép, không cãi lại, không chê bai.
• Giúp đỡ việc nhà mà không cần phải nhắc nhở.
• Cầu nguyện cho cha mẹ mỗi ngày.

Đối với người trưởng thành có cha mẹ còn sống:

• Thường xuyên liên lạc, thăm hỏi sức khỏe và nhu cầu của cha mẹ.
• Lắng nghe và tôn trọng ý kiến của cha mẹ, ngay cả khi bạn không đồng ý.
• Hỗ trợ tài chính nếu cha mẹ cần, đặc biệt khi họ về già hoặc bệnh tật.
• Chăm sóc cha mẹ khi họ không thể tự lo được (đưa đi bác sĩ, dọn dẹp nhà cửa, v.v.).
• Thể hiện lòng biết ơn vì những gì cha mẹ đã làm cho bạn; nói lời cảm ơn cụ thể.
• Cầu nguyện cho cha mẹ và nếu họ chưa tin Chúa, hãy chia sẻ Phúc Âm cách nhẹ nhàng.

Đối với những người có mối quan hệ khó khăn với cha mẹ:

• Cầu xin Chúa ban ơn để tha thứ và chữa lành những tổn thương trong quá khứ.
• Xác định những giới hạn lành mạnh nếu cần, nhưng vẫn tìm cách thể hiện sự tôn trọng (ví dụ: không nói xấu cha mẹ, không công khai làm nhục họ).
• Yêu thương qua việc cầu nguyện cho họ và nếu có thể, giúp đỡ vật chất trong khả năng.
• Nhớ rằng tôn kính không có nghĩa là bạn phải chịu đựng sự lạm dụng; bạn có thể ở một khoảng cách an toàn nhưng vẫn tôn trọng họ với tư cách là cha mẹ.

Đối với những người đã mất cha mẹ:

• Tiếp tục tôn kính bằng cách sống một đời sống làm vinh hiển danh Chúa, vì đó là điều cha mẹ mong muốn.
• Giữ gìn những kỷ niệm tốt đẹp và truyền lại những giá trị đạo đức cho con cháu.
• Hỗ trợ những người cao tuổi khác như một cách tôn vinh tinh thần hiếu thảo.

Tôn kính cha mẹ là một mệnh lệnh của Đức Chúa Trời, đi kèm với lời hứa phước hạnh. Ý nghĩa của nó vượt qua sự vâng lời bề ngoài, đụng đến thái độ của lòng: tôn trọng, biết ơn, yêu thương, và chăm sóc. Dù bạn ở độ tuổi nào, hoàn cảnh nào, bạn vẫn có thể sống đẹp lòng Chúa qua việc tôn kính cha mẹ. Hãy nhớ rằng, khi chúng ta tôn kính cha mẹ, chúng ta cũng đang tôn kính Đấng tạo hóa, Đấng đã ban cho chúng ta sự sống qua họ. Nguyện Chúa ban sức và sự khôn ngoan để mỗi chúng ta có thể thực hành điều răn này mỗi ngày.