Shia Islam là gì?

Shia Islam (hay Shi’a, Shi’ite) là một trong hai nhánh chính của Hồi giáo, bên cạnh Sunni. Từ “Shia” bắt nguồn từ cụm “Shiat Ali”, có nghĩa là “đảng của Ali”, chỉ những người ủng hộ quyền lãnh đạo của Ali ibn Abi Talib, người anh em họ và con rể của nhà tiên tri Muhammad. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về lịch sử, niềm tin, và những khác biệt của Shia Islam, cũng như xem xét góc nhìn Cơ Đốc về nhánh tôn giáo này và ứng dụng thực tiễn cho đời sống hằng ngày của tín hữu Cơ Đốc.

Lịch sử hình thành Shia Islam

Sự phân chia giữa Sunni và Shia bắt đầu ngay sau khi nhà tiên tri Muhammad qua đời vào năm 632. Vấn đề kế vị đã gây tranh cãi: một số tín đồ cho rằng quyền lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo phải thuộc về Ali, người thân cận nhất với Muhammad và đã được chỉ định (theo Shia). Tuy nhiên, đa số đã bầu Abu Bakr làm caliph đầu tiên, tiếp theo là Umar và Uthman. Ali trở thành caliph thứ tư sau khi Uthman bị ám sát, nhưng đã xảy ra nội chiến giữa Ali và Muawiyah, thống đốc Syria. Ali bị ám sát năm 661, và con trai ông là Hasan từ bỏ quyền lãnh đạo. Em trai của Hasan là Hussein tiếp tục tranh chấp với triều đại Umayyad. Năm 680, Hussein cùng gia đình và đồng đội bị tàn sát tại Karbala (Iraq) bởi quân đội của Yazid I. Sự kiện này đã trở thành biểu tượng đau thương và là nguồn gốc của nhiều nghi lễ thương tiếc trong Shia. Từ đó, Shia chính thức tách biệt, xem dòng dõi của Ali và Fatima (con gái Muhammad) là những Imam (lãnh đạo tinh thần) duy nhất hợp pháp.

Niềm tin cốt lõi của Shia Islam

Giáo lý Imam (Imamate)

Khác với Sunni chỉ công nhận các caliph là lãnh đạo chính trị, Shia tin rằng sau Muhammad, quyền lãnh đạo tôn giáo và chính trị thuộc về các Imam do Allah chỉ định, bắt đầu từ Ali và tiếp nối qua con cháu của ông. Phần lớn Shia thuộc nhóm Twelver (Ithna Ashari) tin vào 12 Imam. Imam thứ 12 là Muhammad al-Mahdi, được cho là đã biến mất vào năm 874 và sẽ tái xuất vào thời cuối cùng với tư cách Mahdi để mang lại công lý. Ngoài ra còn có các nhánh Ismaili (tin 7 Imam) và Zaidiyyah (5 Imam).

Tôn kính Ahl al-Bayt (Gia đình Nhà tiên tri)

Shia đặc biệt tôn kính Muhammad, Ali, Fatima, Hasan và Hussein, cùng các Imam. Họ xem Ahl al-Bayt là những người hoàn hảo và không thể sai lầm (infallible). Điều này dẫn đến nhiều tập tục như thăm viếng các đền thờ của các Imam, cầu nguyện qua sự chuyển cầu của họ.

Thực hành tôn giáo

Shia có nhiều nghi lễ riêng biệt, nổi bật là tháng Muharram và ngày Ashura (ngày 10) để tưởng niệm cái chết của Hussein. Các tín đồ thường tổ chức diễu hành, tự hành xác (như đánh ngực, tự quất bằng xích) để bày tỏ nỗi đau và sự ăn năn. Shia cũng tin vào hôn nhân tạm thời (mut'ah) – một hợp đồng hôn nhân có thời hạn. Về luật pháp, họ theo trường phái Jafari. Trong cầu nguyện, Shia thường đặt trán lên một miếng đất sét (turbah) từ Karbala, và để tay xuôi thẳng hai bên. Họ cũng tin vào Taqiyya – được phép che giấu niềm tin trong hoàn cảnh nguy hiểm.

Quan điểm về chính trị

Shia có truyền thống chờ đợi sự trở lại của Imam Mahdi, điều này ảnh hưởng đến thần học chính trị. Tại Iran, sau Cách mạng Hồi giáo 1979, giáo sĩ nắm quyền tối cao dựa trên khái niệm "Velayat-e Faqih" (Chuyên quyền của Luật gia). Điều này không phải tất cả Shia đều đồng ý.

Nhân khẩu học

Shia chiếm khoảng 10-15% tổng số tín đồ Hồi giáo trên thế giới, tức khoảng 180-200 triệu người. Họ tập trung đông tại Iran (90-95% dân số), Iraq (60-65%), Bahrain (70-75%), Azerbaijan (65-75%), Lebanon (khoảng 30-35%, nhưng nhóm Hezbollah là Shia), Yemen (Zaidiyyah khoảng 35%). Ngoài ra có các cộng đồng thiểu số ở Ấn Độ, Pakistan, Afghanistan, Saudi Arabia, và các nước khác.

Góc nhìn Cơ Đốc về Shia Islam

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta xem xét mọi tôn giáo dưới ánh sáng của Kinh Thánh. Chúa Giê-xu phán: “Ta là đường đi, chân lý, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6). Sứ đồ Phi-e-rơ tuyên bố: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công vụ 4:12). Do đó, chúng ta tin rằng chỉ có Chúa Giê-xu Christ mới có thể cứu con người khỏi tội lỗi và sự chết. Tất cả các tôn giáo khác, dù có nhiều điểm tốt về đạo đức, đều không dẫn đến sự cứu rỗi đích thực.

Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng dạy chúng ta phải yêu thương người lân cận (Mác 12:31) và tôn trọng mọi người (1 Phi-e-rơ 2:17). Chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho mọi người, “vì Đức Chúa Trời muốn mọi người được cứu rỗi và hiểu biết lẽ thật” (1 Ti-mô-thê 2:4). Vì vậy, đối với anh chị em Shia, chúng ta nên có thái độ yêu thương, cảm thông và sẵn sàng chia sẻ phúc âm.

So sánh niềm tin Shia với Cơ Đốc giáo

Một số điểm tương đồng có thể là cơ hội để đối thoại:

• Mong đợi Đấng Cứu Thế: Shia tin vào sự trở lại của Imam Mahdi, cùng với Isa (Jesus) sẽ trở lại để thiết lập công lý. Cơ Đốc nhân tin Chúa Giê-xu sẽ tái lâm với tư cách là Vua của muôn vua. Tuy nhiên, Shia xem Jesus là một tiên tri quan trọng nhưng không phải là Con Đức Chúa Trời hay Đấng cứu thế duy nhất.
• Sự hy sinh và đền tội: Sự kiện Karbala và cái chết của Hussein được Shia xem như biểu tượng của sự hy sinh vì chính nghĩa. Cơ Đốc nhân tin rằng sự hy sinh của Chúa Giê-xu trên thập tự giá là duy nhất và đủ để đền tội cho cả nhân loại (Hê-bơ-rơ 10:10).
• Tầm quan trọng của lãnh đạo tinh thần: Shia tôn kính các Imam và giáo sĩ; Cơ Đốc nhân tin rằng Chúa Giê-xu là Đầu của Hội Thánh, và mọi tín hữu đều là thầy tế lễ (Ê-phê-sô 5:23, 1 Phi-e-rơ 2:9).
• Cầu nguyện và sự chuyển cầu: Shia thường cầu nguyện thông qua các Imam hoặc Fatima; Cơ Đốc nhân có thể trực tiếp đến với Chúa Cha nhờ danh Chúa Giê-xu (Giăng 14:13-14).

Những khác biệt này nhắc nhở chúng ta rằng chỉ có Chúa Giê-xu mới đáp ứng được nhu cầu sâu xa của tâm hồn.

Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân

Làm thế nào để chúng ta, với tư cách Cơ Đốc nhân, có thể sống và làm chứng cho các tín đồ Shia? Dưới đây là một số gợi ý:

1. Tìm hiểu về Shia Islam

Hiểu biết chính xác giúp chúng ta tránh định kiến và có thể đối thoại hiệu quả. Hãy đọc sách, tài liệu đáng tin cậy hoặc tham gia các khóa học về Hồi giáo Shia. Điều này cũng thể hiện sự tôn trọng đối với đức tin của họ, tạo cơ hội mở rộng mối quan hệ.

2. Cầu nguyện cho Shia

Hãy cầu nguyện đặc biệt cho người Shia, xin Chúa mở mắt họ nhìn thấy chân lý về Chúa Giê-xu Christ. Cầu nguyện cho hòa bình tại những khu vực có xung đột Shia-Sunni, và cho Hội Thánh tại các quốc gia này được mạnh mẽ.

3. Xây dựng mối quan hệ cá nhân

Nếu có cơ hội tiếp xúc với người Shia (như hàng xóm, đồng nghiệp, bạn học), hãy chủ động làm quen, thể hiện tình yêu thương chân thành. Qua cuộc sống yêu thương và phục vụ, chúng ta phản chiếu Chúa Giê-xu cho họ.

4. Chia sẻ phúc âm cách khôn ngoan và tế nhị

Khi đã có mối quan hệ tin cậy, hãy sẵn sàng chia sẻ về niềm hy vọng của bạn (1 Phi-e-rơ 3:15). Bắt đầu từ những điểm chung, như niềm tin nơi Đức Chúa Trời, sự công bình, hay câu chuyện về Jesus trong Kinh Qur’an. Dùng Kinh Thánh để giải thích về sự cứu rỗi qua Chúa Giê-xu. Hãy nhạy cảm với văn hóa và tránh tranh cãi.

5. Hỗ trợ công tác truyền giáo

Có nhiều tổ chức truyền giáo chuyên biệt đến với người Hồi giáo Shia. Chúng ta có thể đóng góp tài chính, cầu nguyện, hoặc tham gia các chiến dịch để hỗ trợ họ.

6. Sống đời sống thánh khiết và yêu thương

Đời sống chúng ta phải nêu gương về tình yêu, sự tha thứ và bình an – điều mà nhiều người Shia đang khao khát. Khi họ thấy sự khác biệt, họ sẽ hỏi về lý do của niềm hy vọng trong chúng ta.

Kết luận

Shia Islam là một nhánh lớn của Hồi giáo với lịch sử và niềm tin đặc thù. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi hiểu biết, cầu nguyện, và yêu thương anh chị em Shia, đồng thời trung tín làm chứng về Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, Đấng Cứu Rỗi duy nhất của nhân loại. Mong rằng qua sự hiểu biết và tình yêu thương, nhiều người Shia sẽ tìm thấy ánh sáng của Phúc Âm và được tự do trong Đấng Christ.