Cách học Kinh Thánh đúng là gì?

Trong thời đại thông tin dư thừa nhưng thiếu sự khôn ngoan, Lời của Đức Chúa Trời vẫn là “ngọn đèn cho chân tôi, ánh sáng cho đường lối tôi” (Thi Thiên 119:105). Tuy nhiên, không phải ai cầm Kinh Thánh trên tay cũng có thể hiểu và áp dụng cách đúng đắn. Vậy, phương pháp học Kinh Thánh đúng đắn theo nguyên tắc của chính Kinh Thánh là gì? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác nền tảng, nguyên tắc và phương pháp thực hành để việc học Lời Chúa trở nên sinh động, hiệu quả và biến đổi đời sống.

Trước khi bàn đến *cách học*, chúng ta phải định nghĩa *đối tượng* chúng ta đang học. Kinh Thánh không phải là sách lịch sử thông thường, cũng không phải sách triết lý nhân loại, mà là Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời.

“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17)

Từ “soi dẫn” trong nguyên ngữ Hy Lạp là *theopneustos* (θεόπνευστος), ghép bởi *Theos* (Đức Chúa Trời) và *pneustos* (thổi, hơi thở). Nghĩa đen là “được Đức Chúa Trời hà hơi”. Điều này xác lập thẩm quyền tuyệt đối và nguồn gốc thần thượng của Kinh Thánh. Mục đích tối thượng của việc học Kinh Thánh không phải để tích lũy kiến thức (gnosis), mà để dẫn đến sự biến đổi bản chất và hành động (epignosis – sự nhận biết đầy đủ, thân mật), hầu cho người tin Chúa “được trọn vẹn” (Hy Lạp: artios) và “sắm sẵn” (exērtismenos) cho mọi việc lành.

Việc tiếp cận Kinh Thánh cách đúng đắn đòi hỏi sự hợp tác của ba nhân tố không thể tách rời:

1. Thánh Linh – Đấng Dẫn Dắt và Khai Sáng:

Chính Thánh Linh, Đấng đã cảm thúc các trước giả viết nên Lời Chúa, cũng là Đấng mở trí cho chúng ta hiểu Lời ấy. Chúa Giê-xu phán: “Khi nào Thần Lẽ thật sẽ đến, thì Ngài dẫn các ngươi vào mọi lẽ thật” (Giăng 16:13). Sứ đồ Phao-lô cũng xác nhận: “Vả, loài người tự nhiên không nhận được những sự thuộc về Thánh Linh của Đức Chúa Trời; bởi chưng người đó coi sự ấy như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng” (1 Cô-rinh-tô 2:14). Do đó, mọi sự học Kinh Thánh phải bắt đầu và tiếp tục trong sự cầu nguyện, khiêm nhường xin Thánh Linh soi sáng.

2. Chính Văn Bản Kinh Thánh – Thẩm Quyền Tối Cao:

Nguyên tắc “Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh” (Scriptura Sacra sui ipsius interpres) là then chốt. Khi gặp một phân đoạn khó hiểu, chúng ta phải đối chiếu, so sánh với những phân đoạn khác trong toàn bộ Kinh Thánh để tìm ra ý nghĩa nhất quán. Điều này ngăn ngừa việc cắt xén hay giải nghĩa lệch lạc theo ý riêng. Chúng ta phải để Kinh Thánh tự nói lên tiếng nói của nó.

3. Người Học – Với Tấm Lòng Sẵn Sàng Vâng Phục:

Thái độ của người học quyết định hiệu quả. Tiên tri Ê-sai được sai đến với dân “có mắt mà không thấy, có tai mà không nghe” (Ê-sai 6:9-10). Chúa Giê-xu nhiều lần nhấn mạnh: “Ai có tai, hãy nghe!” (ví dụ: Ma-thi-ơ 11:15). Thái độ đúng là: khiêm nhường (thừa nhận sự giới hạn của mình), khao khát (như con nai cái thèm khát khe nước – Thi Thiên 42:1), và sẵn sàng vâng phục ngay khi hiểu ra ý chỉ Chúa. Gia-cơ cảnh báo: “Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình” (Gia-cơ 1:22).

Một phương pháp hiệu quả và có hệ thống thường bao gồm ba bước kế tiếp: Quan Sát – Giải Nghĩa – Áp Dụng.

A. QUAN SÁT (Học Cái Gì?):

Đây là bước thu thập dữ kiện khách quan từ bản văn. Hãy đặt các câu hỏi: Ai? Làm gì? Ở đâu? Khi nào? Tại sao? Như thế nào? Hãy đọc đi đọc lại nhiều lần, có thể dùng bút ghi chú, highlight những từ khóa, động từ chính, sự lặp lại, sự tương phản, cấu trúc câu.

Ví dụ với phân đoạn Ê-phê-sô 6:10-18 về giáp trụ thuộc linh: Hãy liệt kê ra: Có mấy món giáp? Tên từng món là gì? Món nào phòng hộ phần nào của thân thể? Món nào là vũ khí tấn công? Lời đặc biệt lặp lại nhiều lần (“hãy đứng vững”) có ý nghĩa gì? Việc quan sát kỹ lưỡng giúp chúng ta thấy những chi tiết mà đọc lướt sẽ bỏ qua.

B. GIẢI NGHĨA (Nghĩa Là Gì?):

Sau khi có dữ liệu, chúng ta tìm hiểu ý nghĩa của chúng. Bước này trả lời câu hỏi: Đoạn văn này có ý nghĩa gì với độc giả nguyên thủy? Để làm được, cần xem xét:

1. Bối Cảnh: Bối cảnh trực tiếp (các câu trước/sau), bối cảnh sách (ai viết? viết cho ai? hoàn cảnh, mục đích?), và bối cảnh lịch sử-văn hóa. Ví dụ, hiểu về thói quen tắm rửa và dầu thơm thời cổ giúp chúng ta cảm nhận sâu hơn về hình ảnh Chúa Giê-xu rửa chân môn đồ (Giăng 13).
2. Văn Thể: Phân biệt văn thể là lịch sử, thơ ca (Thi Thiên), châm ngôn, tiên tri, thư tín, hay khải huyền. Mỗi thể loại có quy tắc giải nghĩa riêng. Không thể giải nghĩa châm ngôn (như “Gieo giống ít thì gặt ít” – 2 Cô-rinh-tô 9:6) như một lời hứa cứng nhắc, cũng như không thể giải nghĩa ngụ ngôn theo nghĩa đen.
3. Từ Ngữ Gốc: Tra cứu ý nghĩa của từ khóa trong tiếng Hê-bơ-rơ hay Hy Lạp có thể mở rộng tầm hiểu biết. Ví dụ, từ “yêu thương” trong Giăng 21:15-17, Chúa Giê-xu dùng từ agapao (tình yêu hy sinh, thuộc linh) và phileo (tình yêu thân hữu), trong khi Phi-e-rơ đều đáp bằng phileo. Sự tương tác này cho thấy chiều sâu trong cuộc đối thoại.

Công cụ hỗ trợ: Sử dụng các bản dịch khác nhau (1925, 2011, NIV, ESV), từ điển Kinh Thánh, sách chú giải (commentary) của các học giả tin kính để hỗ trợ bước này.

C. ÁP DỤNG (Điều Này Nói Gì Với Tôi?):

Đây là bước biến kiến thức thành sự biến đổi. Dựa trên ý nghĩa đã tìm ra, hãy đặt câu hỏi:

• Đoạn Kinh Thánh này bày tỏ bản tính nào của Đức Chúa Trời/Chúa Giê-xu mà tôi cần tôn thờ?
• Nó có chỉ ra một tội lỗi nào để tôi ăn năn, một lời hứa nào để tôi nắm lấy, một gương mẫu nào để tôi noi theo, hay một mạng lệnh nào để tôi vâng theo không?
• Cụ thể trong tuần này, tôi sẽ làm gì khác đi dưới sự dẫn dắt của Lời Chúa?

Áp dụng phải cụ thể, có thể kiểm chứng được. Ví dụ, sau khi học Ma-thi-ơ 5:23-24 về việc hòa giải trước khi dâng của lễ, áp dụng cụ thể có thể là: “Tôi sẽ nhắn tin xin lỗi người anh em A mà tôi có xích mích từ tuần trước, trước khi đi nhóm Chúa nhật.”

1. Học Cá Nhân (Tĩnh Nguyện): Là nền tảng. Dành thời gian riêng tư, đều đặn mỗi ngày. Có thể theo một kế hoạch đọc Kinh Thánh theo từng sách hoặc theo chủ đề.

2. Học Nhóm (Nhóm Tại Gia, Trường Chúa Nhật): “Sắt mài nhọn sắt” (Châm Ngôn 27:17). Việc học cùng nhau cho phép chia sẻ góc nhìn, thảo luận và khích lệ lẫn nhau trong sự vâng phục Lời Chúa (Hê-bơ-rơ 10:24-25).

3. Học Hệ Thống (Môn Đồ Hóa, Lớp Kinh Thánh): Học có bài bản về một sách, một giáo lý (như sự cứu rỗi, Hội Thánh, thời cuối cùng) giúp xây dựng nền tảng thần học vững vàng, tránh “bị sóng đánh trôi dạt... bị người ta lừa đảo” (Ê-phê-sô 4:14).

4. Ghi Nhớ & Suy Gẫm: “Phước cho người nào ... lấy làm vui vẻ về luật pháp của Đức Giê-hô-va, và suy gẫm luật pháp ấy ngày và đêm” (Thi Thiên 1:2). Suy gẫm (tiếng Hê-bơ-rơ: hagah) là nhai đi nhai lại, ngẫm nghĩ sâu xa về một câu, một phân đoạn trong mọi hoàn cảnh sống.

- Chủ Nghĩa Chủ Quan: Áp đặt ý nghĩa, cảm xúc hay thành kiến cá nhân lên bản văn. Phải để bản văn quyết định ý nghĩa, không phải chúng ta quyết định cho bản văn.
- Chủ Nghĩa Vụ Mảnh: Chỉ trích một câu rời rạc, bỏ qua bối cảnh, để chứng minh cho ý riêng. Đây là cách mà ma quỷ cám dỗ Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 4:6).
- Thiếu Sự Cân Bằng: Chỉ tập trung vào những phân đoạn yêu thích, tránh né những phần về sự phán xét, thánh khiết hay sự vâng phục.
- Học Mà Không Cầu Nguyện: Biến việc học thành một hành động thuần trí thức, cậy khôn ngoan loài người, không cậy vào sự soi dẫn của Thánh Linh.

Cách học Kinh Thánh đúng không phải là một kỹ thuật khô khan, mà là một hành trình thuộc linh, nơi chúng ta gặp gỡ chính Đức Chúa Trời là tác giả. Mục tiêu cuối cùng là để chúng ta “xem sự vinh hiển Chúa như trong gương, thì hóa nên cũng một ảnh tượng Ngài, từ vinh hiển qua vinh hiển” (2 Cô-rinh-tô 3:18). Mỗi lần chúng ta mở Kinh Thánh với tấm lòng khiêm nhường, cầu xin Thánh Linh dạy dỗ, chăm chú quan sát, kiên nhẫn giải nghĩa và quyết tâm áp dụng, chúng ta đang bước đi trên con đường “học Kinh Thánh đúng” – con đường dẫn đến sự sống, sự tự do, và sự nên thánh.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay, dù chỉ với năm câu, nhưng với một tấm lòng khao khát Lời Chúa hơn vàng, ngọt hơn mật ong (Thi Thiên 19:10). Đức Chúa Trời hứa ban phước cho những ai trân quý và suy ngẫm Lời Ngài.