Thuyết Nhất Vị Thần Kinh Thánh là gì?

Trong một thế giới đa dạng về tín ngưỡng với vô số quan niệm về thần linh, Kinh Thánh trình bày một chân lý nền tảng, rõ ràng và xuyên suốt: Chỉ có một Đức Chúa Trời chân thần mà thôi. Đây không phải là một quan điểm triết học được phát triển về sau, mà là sự mặc khải trọng tâm từ chính Đấng Tạo Hóa cho con người. Thuyết Nhất Vị Thần (Monotheism) của Kinh Thánh là cốt lõi của đức tin Cơ Đốc, phân biệt nó với thuyết đa thần (polytheism), thuyết phiếm thần (pantheism), và ngay cả với một số cách hiểu sai lệch về Đấng Ba Ngôi. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá giáo lý nền tảng này dưới ánh sáng của Lời Chúa, với các phân đoạn Kinh Thánh then chốt và sự giải nghĩa từ ngữ gốc Hê-bơ-rơ và Hy Lạp.

Ngay từ những trang đầu của Kinh Thánh, sự độc tôn của Đức Chúa Trời trong công cuộc sáng tạo đã được khẳng định. Cụm từ "Đức Chúa Trời phán" (Hebrew: וַיֹּאמֶר אֱלֹהִים - *vayomer Elohim*) lặp đi lặp lại trong Sáng-thế Ký chương 1 không hề gợi ý về một cuộc chiến giữa các thần linh hay sự hợp tác của một hội đồng thần thánh, như trong các thần thoại ngoại giáo. Elohim (một danh từ số nhiều về ngữ pháp nhưng đi với động từ số ít) cho thấy sự phong phú, uy nghi và toàn vẹn của Đấng Tạo Hóa.

Tuy nhiên, mặc khải rõ ràng và mạnh mẽ nhất về Thuyết Nhất Vị Thần được tuyên bố qua Môi-se trong sách Phục-truyền Luật-lệ Ký, trở thành lời tuyên xưng trung tâm của đức tin Y-sơ-ra-ên - Shema:

"Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai. Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết sức kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi." (Phục-truyền 6:4-5)

Trong nguyên văn Hê-bơ-rơ, câu 4 là: "שְׁמַע יִשְׂרָאֵל יְהוָה אֱלֹהֵינוּ יְהוָה אֶחָד" (*Shema Yisrael Adonai Eloheinu Adonai Echad*). Từ "Echad" (אֶחָד) không chỉ có nghĩa là "một" về số lượng, mà còn mang ý nghĩa về sự duy nhất, hợp nhất, không thể phân chia. Điều này bác bỏ mọi ý tưởng về một thần thể phân mảnh hay nhiều thần. Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời của dân Y-sơ-ra-ên, và Ngài là MỘT.

Sứ đồ Ê-sai, trong bối cảnh dân Chúa bị cám dỗ thờ lạy các thần của Ba-by-lôn và các nước, đã đưa ra những lời tuyên bố hùng hồn nhất về sự độc tôn của Đức Chúa Trời:

"Ta là Đức Giê-hô-va, không có đấng nào khác; chẳng có Đức Chúa Trời nào khác hơn Ta... trước mặt Ta chẳng có Đức Chúa Trời nào hình thành, và sau Ta cũng sẽ chẳng có." (Ê-sai 45:5, 43:10)

"Hãy nhớ lại những sự khi trước; vì ta là Đức Chúa Trời, chẳng có Chúa nào khác; ta là Đức Chúa Trời, chẳng có ai giống như ta." (Ê-sai 46:9)

Ngôn ngữ ở đây rất tuyệt đối và loại trừ. Các thần của các nước chỉ là "hư không" (Ê-sai 41:24), là tượng chạm do tay người làm ra. Chỉ mình Giê-hô-va là Đức Chúa Trời chân thần, Đấng Sáng Tạo, và là Đấng Cứu Chuộc.

Một câu hỏi lớn được đặt ra: Nếu Cựu Ước dạy rõ ràng về Một Đức Chúa Trời, thì làm thế nào để hiểu về Chúa Giê-xu Christ và Đức Thánh Linh trong Tân Ước? Có phải Cơ Đốc giáo đã rời xa thuyết nhất vị để trở thành thuyết "tam vị" (tritheism) không? Hoàn toàn không. Thần học Cơ Đốc chân chính dạy về Một Đức Chúa Trời trong Ba Ngôi Vị (Trinity). Đây không phải là ba thần, mà là một Đức Chúa Trời duy nhất hiện hữu trong ba thân vị (Person) phân biệt nhưng đồng bản thể: Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con (Ngôi Lời nhập thể), và Đức Thánh Linh.

Sự mặc khải này là tiệm tiến. Cựu Ước đặt nền tảng vững chắc về NHẤT THỂ (Deuteronomy 6:4). Tân Ước mặc khải thêm về SỰ PHONG PHÚ TRONG NHẤT THỂ đó. Chúng ta thấy những "manh mối" về sự đa dạng trong nhất thể ngay từ Cựu Ước:
- Elohim (danh từ số nhiều) đi với động từ số ít.
- Đức Chúa Trời phán: "Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta" (Sáng-thế 1:26).
- "Thiên sứ của Đức Giê-hô-va" (Sáng-thế 16:7-13, Xuất Ê-díp-tô 3:2-6) nhiều khi được nhận diện là chính Đức Giê-hô-va.
- Lời (Logos) và Sự Khôn Ngoan (Châm-ngôn 8) của Đức Chúa Trời được nhân cách hóa.

Đến Tân Ước, mặc khải trọn vẹn hơn. Chúa Giê-xu, trong khi hoàn toàn xác nhận thuyết nhất vị ("Chúa chúng ta là Chúa có một" - Mác 12:29), cũng mặc khải mối liên hệ độc nhất của Ngài với Đức Chúa Cha: "Ta với Cha là một" (Giăng 10:30). Từ Hy Lạp được dùng ở đây là "ἕν" (*hen*), là trung tính, chỉ về bản thể, sự hợp nhất về bản chất, chứ không phải là "εἷς" (*heis*) - số ít về ngôi vị. Ngài và Cha là một trong bản thể Đức Chúa Trời, nhưng là hai thân vị phân biệt (xem Giăng 17:21).

Sứ đồ Phao-lô, một người Do Thái thuần nhất trung thành với Shema, cũng viết: "Đối với chúng ta chỉ có một Đức Chúa Trời, là Cha... và chỉ có một Chúa, là Đức Chúa Giê-xu Christ" (1 Cô-rinh-tô 8:6). Ở đây, ông mở rộng sự hiểu biết về "một Đức Chúa Trời" để bao gồm cả Chúa Giê-xu trong địa vị Chúa, nhưng vẫn duy trì sự phân biệt giữa "Đức Chúa Trời là Cha" và "Chúa là Giê-xu Christ".

Giáo lý về Một Đức Chúa Trời không phải là một lý thuyết trừu tượng, mà có sức biến đổi sâu sắc đời sống đức tin và thực hành của chúng ta.

1. Nền Tảng Cho Sự Thờ Phượng Đích Thực: Vì chỉ có một Đức Chúa Trời chân thần, nên sự thờ phượng của chúng ta phải được dành trọn vẹn cho Ngài. Điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn chính là: "Trước mặt Ta, ngươi chớ có các thần khác" (Xuất Ê-díp-tô 20:3). Trong đời sống hiện đại, "các thần khác" có thể là tiền bạc, danh vọng, khoái lạc, hay chính bản thân mình. Thuyết nhất vị kêu gọi chúng ta dẹp bỏ mọi hình thức thần tượng để quy hướng trọn vẹn sự tôn thờ về Đức Chúa Trời Ba Ngôi.

2. Nguồn Gốc Của Sự Bình An và Tin Cậy: Nếu có nhiều thần linh tranh chấp (như trong thần thoại Hy Lạp), thì vận mệnh con người thật bấp bênh. Nhưng vì chỉ có một Đức Chúa Trời Toàn Năng, Tối Cao và Yêu Thương (Giăng 3:16), chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy Ngài. Ngài kiểm soát mọi sự (Rô-ma 8:28), lời hứa của Ngài là chắc chắn. Điều này đem lại sự bình an sâu xa giữa một thế giới hỗn loạn.

3. Cơ Sở Cho Đạo Đức và Luân Lý Tuyệt Đối: Trong chủ nghĩa đa thần, tiêu chuẩn đạo đức có thể thay đổi tùy theo ý muốn của vị thần này hay vị thần kia. Nhưng với một Đức Chúa Trời chân thần duy nhất, bản tính thánh khiết và công bình của Ngài trở thành tiêu chuẩn tuyệt đối và bất biến cho điều thiện và điều ác. Các điều răn của Ngài không phải là ý kiến chủ quan, mà là sự bày tỏ chính bản tính Ngài.

4. Động Lực và Nội Dung Cho Công Tác Truyền Giáo: Niềm tin "Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu" (Công vụ 4:12) bắt nguồn từ thuyết nhất vị. Chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một con đường cứu rỗi duy nhất Ngài đã lập nên qua sự chết và sống lại của Con Ngài là Giê-xu Christ (Giăng 14:6). Điều này thúc giục chúng ta rao truyền Phúc Âm cho mọi dân tộc, vì mọi người đều cần biết đến Đức Chúa Trời chân thần duy nhất này.

5. Sự Hiệp Nhất Của Hội Thánh: Sứ đồ Phao-lô dùng hình ảnh thuyết nhất vị để kêu gọi sự hiệp một trong Hội Thánh: "Chỉ có một thân thể, một Thánh Linh... một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm; một Đức Chúa Trời và Cha của mọi người, Ngài là trên cả mọi người, giữa mọi người và trong mọi người" (Ê-phê-sô 4:4-6). Đức tin vào Một Đức Chúa Trời là nền tảng cho sự hiệp một giữa các tín hữu.

Thuyết Nhất Vị Thần của Kinh Thánh là viên đá góc không thể lay chuyển của đức tin Cơ Đốc. Nó bắt đầu với lời tuyên xưng "Giê-hô-va là Đức Chúa Trời chúng ta, Giê-hô-va là Một" (Phục-truyền 6:4), và được mặc khải trọn vẹn hơn nơi Đức Chúa Giê-xu Christ, Đấng là "hình ảnh của Đức Chúa Trời vô hình" (Cô-lô-se 1:15) và là "Con Một đến từ nơi Cha" (Giăng 1:14). Mầu nhiệm Ba Ngôi trong Nhất Thể không phá vỡ thuyết nhất vị, mà làm phong phú và sâu nhiệm thêm sự hiểu biết của chúng ta về Đức Chúa Trời chân thần duy nhất.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi không chỉ tin nhận chân lý này trong đầu óc, mà còn sống nó ra bằng cả tấm lòng, linh hồn, sức lực và trí khôn (Lu-ca 10:27). Hãy để niềm tin vào Một Đức Chúa Trời Toàn Năng và Yêu Thương dẫn dắt mọi suy nghĩ, hành động, sự thờ phượng và hy vọng của chúng ta. Trong một thế giới tìm kiếm chân lý nơi vô số nguồn, chúng ta có đặc ân được biết, yêu kính và rao ra Đức Chúa Trời chân thần duy nhất, Đấng đã tìm kiếm chúng ta trước qua Thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ.