Tại sao Giê-rê-mi nói: 'Đáng nguyền rủa thay ngày ta sinh ra' (Giê-rê-mi 20:14)?

Trong kho tàng Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, có những lời cầu nguyện và than thở chân thật đến rợn người, phản ánh trọn vẹn nỗi đau và sự tuyệt vọng của con người trước mặt Đức Chúa Trời. Một trong những lời than bi thương nhất được ghi lại chính là lời của tiên tri Giê-rê-mi: "Đáng nguyền rủa thay ngày ta sinh ra! Ngày mà mẹ ta đẻ ta, chớ đáng chúc phước thay!" (Giê-rê-mi 20:14, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu nói này không phải là lời nói suông của một người yếu đức tin, mà là tiếng kêu thống thiết phát xuất từ tận đáy lòng của một người được Đức Chúa Trời kêu gọi, nhưng lại phải gánh chịu sự chống đối, nhạo báng, cô đơn và đau khổ cùng cực vì sự trung tín với sứ điệp Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, nguyên nhân, ý nghĩa thần học và bài học thuộc linh rút ra từ phân đoạn đầy xúc động này.

Để hiểu được cường độ cảm xúc trong lời than của Giê-rê-mi, chúng ta phải đặt mình vào bối cảnh lịch sử và cá nhân của ông. Giê-rê-mi thi hành chức vụ tiên tri trong khoảng 40 năm (từ ~626 TCN đến ~586 TCN), trải qua triều đại của năm vị vua sau cùng của Giu-đa trước khi Giê-ru-sa-lem sụp đổ. Đây là thời kỳ suy tàn về đạo đức, chính trị và thuộc linh của quốc gia. Sứ điệp chính của Giê-rê-mi là lời cảnh báo về sự phán xét không thể tránh khỏi từ Đức Giê-hô-va do tội thờ hình tượng và bất trung của dân sự, đồng thời kêu gọi họ ăn năn.

Ngay từ khi được kêu gọi, Giê-rê-mi đã biết trước về sự chống đối: "Ngày nay ta lập ngươi lên trên các dân các nước, đặng nhổ, phá, diệt, đổ, xây, và trồng" (Giê-rê-mi 1:10). Ông được giao một sứ mệnh đầy khó khăn: công bố sự hủy diệt cho chính quê hương mình. Trong chương 20, sự chống đối lên đến đỉnh điểm khi ông bị Pha-su-rơ, thầy tế lễ cai đền thờ, đánh đập và đặt trong cùm (câu 1-2). Hành động này không chỉ là sự sỉ nhục cá nhân mà còn là biểu tượng cho sự khước từ hoàn toàn của giới lãnh đạo tôn giáo đối với lời Đức Chúa Trời.

Sau khi được thả, Giê-rê-mi không rút lại lời cảnh báo mà còn tuyên bố một sứ điệp còn nặng nề hơn cho Pha-su-rơ và cả Giu-đa (câu 3-6). Điều này cho thấy sự can đảm và trung tín phi thường của ông. Tuy nhiên, ngay sau lời tuyên bố mạnh mẽ đó, chúng ta chứng kiến sự sụp đổ cảm xúc hoàn toàn của ông trong phần cầu nguyện riêng tư (câu 7-18). Đây là đỉnh điểm của một chuỗi những lời than thở tương tự được gọi là "Những lời phàn nàn (confessions) của Giê-rê-mi" (xem thêm 11:18-23; 12:1-6; 15:10-21; 17:14-18; 18:18-23).

Phân đoạn này có thể chia thành ba phần chính:

• Câu 7-10: Giê-rê-mi tố cáo Đức Giê-hô-va đã "dỗ" (tiếng Hê-bơ-rơ: pathah - có nghĩa lừa dối, quyến rũ) ông và ông trở thành trò cười cho mọi người. Ông mô tả áp lực nội tâm: "Lời Chúa trở nên như cớ sỉ nhục cho tôi nhưng nếu tôi nói: Tôi sẽ chẳng nói đến Ngài nữa... thì trong lòng tôi như lửa đốt cháy, bọc kín trong xương tôi" (câu 9). Từ ngữ mạnh mẽ này diễn tả sự bắt buộc thiêng liêng (divine compulsion) – ông không thể im lặng dù muốn.
• Câu 11-13: Đột ngột chuyển sang lời tuyên xưng đức tin. Ông xưng nhận Đức Giê-hô-va là "Đấng chiến sĩ mạnh bạo" ở cùng mình, và kết thúc bằng lời ngợi khen: "Hãy hát ngợi khen Đức Giê-hô-va; hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va vì Ngài đã giải cứu linh hồn kẻ khốn cùng...". Đây là mẫu mực của thần học than vãn (lament theology) trong Kinh Thánh: đưa nỗi đau ra trước mặt Chúa, rồi cuối cùng xác quyết lại đức tin vào sự công bình và cứu giúp của Ngài.
• Câu 14-18: Lại một cú rơi tự do cảm xúc khác. Sau lời ngợi khen, ông trở lại với sự tuyệt vọng sâu thẳm, nguyền rủa ngày mình sinh ra và người đã báo tin vui về sự chào đời của mình. Điều này cho thấy cuộc chiến nội tâm dữ dội và kéo dài giữa đức tin và cảm xúc, giữa sự vâng lời và hậu quả của nó.

Lời nguyền rủa này không phải là mong muốn tự tử, mà là một cách diễn đạt văn chương mạnh mẽ về nỗi đau hiện sinh (existential pain). Trong văn hóa Cận Đông cổ đại, ngày sinh được xem là ngày quan trọng, đáng chúc phước. Nguyền rủa ngày sinh là cách nói rằng toàn bộ sự tồn tại của một người đầy đau khổ đến mức tốt hơn hết là đừng nên bắt đầu. Chúng ta thấy lời than tương tự nơi Gióp (Gióp 3:1-3) và cả tiên tri Ê-li (1 Các Vua 19:4).

Điều này cho thấy một khía cạnh quan trọng trong mối quan hệ giao ước giữa Đức Chúa Trời và các tôi tớ Ngài: Ơn gọi thường đi kèm với sự cô đơn và đau khổ. Giê-rê-mi bị cô lập, bạn bè rình xem ông vấp ngã (câu 10), và ngay cả chính ông cũng nghi ngờ về mục đích của Đức Chúa Trời (lời "dỗ" trong câu 7). Ông cảm thấy bị Đức Chúa Trời lợi dụng và bỏ mặc. Đây là "sự tối tăm thuộc linh (the dark night of the soul)" của một người phục vụ Chúa.

Tuy nhiên, thần học quan trọng cần nắm ở đây là: Đức Chúa Trời cho phép những lời cầu nguyện chân thật, thậm chí là giận dữ và thất vọng. Toàn bộ sách Giê-rê-mi, bao gồm những lời than vãn đau đớn này, đều được Đức Thánh Linh soi dẫn và đưa vào Kinh điển. Điều này khẳng định rằng đức tin chân chính có chỗ cho sự nghi ngờ, vật lộn và chất vấn. Đức tin không phải là phủ nhận cảm xúc, mà là đem mọi cảm xúc đó vào trong đối thoại với Đấng Tạo Hóa.

Là Cơ Đốc nhân Tân Ước, chúng ta không thể đọc những lời này của Giê-rê-mi mà không nghĩ đến Chúa Giê-xu Christ, Đấng Tiên Tri vĩ đại (Phục Truyền 18:15). Chúa Giê-xu cũng từng trải qua những giây phút đau đớn cùng cực: "Linh hồn ta buồn bực cho đến chết" (Ma-thi-ơ 26:38), và trên thập tự giá, Ngài thậm chí kêu lên: "Ê-li, Ê-li, lam-ma-sa-bách-ta-ni?" nghĩa là: "Đức Chúa Trời tôi ơi, Đức Chúa Trời tôi ơi, sao Ngài lìa bỏ tôi?" (Ma-thi-ơ 27:46).

Sự tương đồng rất rõ ràng: cả Giê-rê-mi và Chúa Giê-xu đều là những sứ giả trung tín của Đức Chúa Trời, bị chính dân mình chối bỏ, phải chịu đau khổ tột cùng vì sự vâng phục. Tuy nhiên, có một khác biệt căn bản: Chúa Giê-xu chịu đau khổ thay cho chúng ta. Sự cô đơn và bị bỏ rơi của Ngài trên thập tự giá là để mang tội lỗi của nhân loại, hầu cho chúng ta không bao giờ phải trải nghiệm sự phân cách đời đời với Đức Chúa Trời. Giê-rê-mi than vãn vì sự vâng lời của chính mình; Chúa Giê-xu chịu khổ vì sự bất tuân của chúng ta. Do đó, nỗi đau của Giê-rê-mi chỉ cho chúng ta một hình bóng về Nỗi Đau Cứu Chuộc của Đấng Mê-si.

1. Quyền được Than Vãn trong Đức Tin: Lời của Giê-rê-mi giải phóng chúng ta khỏi tư tưởng cho rằng phải luôn "vui mừng trong mọi hoàn cảnh" theo kiểu giả tạo. Chúng ta có thể thành thật với Chúa về nỗi thất vọng, nỗi đau, và sự hoang mang của mình. Sách Thi Thiên đầy dẫy những lời than vãn (ví dụ: Thi 22, 42, 88). Đức tin chân thật không sợ chất vấn.

2. Kiên Trì Trong Ơn Gọi Dù Bị Chống Đối: Giê-rê-mi dạy chúng ta rằng sự trung tín với Chúa quan trọng hơn sự thành công hay được chấp nhận bởi con người. Dù bị cùm, nhạo báng và cô lập, ông vẫn không ngừng rao ra lời Chúa vì "như lửa đốt cháy trong xương" (câu 9). Chúng ta được thúc giục để trung tín trong sứ mệnh Chúa giao, dù kết quả có vẻ không như ý.

3. Nhận Biết và Đồng Cảm với Người Phục Vụ Chịu Đau Khổ: Hội Thánh cần nhạy bén với áp lực và sự cô đơn mà những mục sư, người lãnh đạo thuộc linh phải gánh chịu. Thay vì chỉ trích, hãy nâng đỡ, cầu thay và đồng hành với họ.

4. Hướng Về Hy Vọng Cuối Cùng: Dù đáy sâu của sự tuyệt vọng, Giê-rê-mi vẫn có những khoảnh khắc ngợi khen (câu 11-13). Điều này nhắc nhở chúng ta rằng ngay giữa cơn bão tố, chúng ta vẫn có thể chọn lựa xưng nhận chân lý về Đức Chúa Trời: Ngài là Đấng chiến sĩ mạnh bạo, là Đấng giải cứu. Hy vọng Cơ Đốc không phủ nhận thực tại đau khổ, nhưng đặt thực tại đó dưới chân lý lớn hơn về sự tốt lành và quyền tể trị của Đức Chúa Trời.

5. Nhìn Thấy Chúa Giê-xu Trong Nỗi Đau Của Chúng Ta: Khi chúng ta trải qua sự cô đơn hay tuyệt vọng, chúng ta có thể đến với Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm cảm thương sự yếu đuối chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15). Ngài không chỉ hiểu, mà còn đồng hóa với nỗi đau của chúng ta và ban cho ân điển cần thiết để chịu đựng.

Lời than "Đáng nguyền rủa thay ngày ta sinh ra" của Giê-rê-mi không phải là dấu hiệu của sự thất bại trong đức tin, mà là bằng chứng sống động cho cuộc chiến khốc liệt của đức tin trong một thế giới sa ngã. Nó cho thấy giá đắt của sự vâng lời và sự cô đơn của ơn gọi. Quan trọng hơn, nó mở ra cho chúng ta một con đường thuộc linh: được phép mang mọi nỗi đau, sự giận dữ và thất vọng của mình đến chân Đức Chúa Trời toàn năng, Đấng đủ lớn để lắng nghe những lời chất vấn của chúng ta và đủ yêu thương để ôm lấy chúng ta trong sự đau đớn đó. Cuối cùng, nó dẫn mắt chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã đi vào tận cùng nỗi đau của con người để cứu chuộc và biến đổi nó. Trong Ngài, ngay cả những ngày đen tối nhất cũng có thể được Chúa dùng để hoàn thành mục đích tốt lành và vinh hiển của Ngài.

“Vì chúng ta có thầy tế lễ thượng phẩm, hay cảm thương sự yếu đuối chúng ta, bị thử thách trong mọi việc cũng như chúng ta, song chẳng phạm tội. Vậy, chúng ta hãy vững lòng đến gần ngôi ân điển, hầu cho được thương xót và tìm được ân điển để giúp chúng ta trong thì giờ có cần dùng.” (Hê-bơ-rơ 4:15-16)