Bán Pelagianism là gì?

Trong hành trình tìm hiểu chân lý của Phúc Âm, Hội Thánh qua các thế kỷ đã phải đối diện và định hình các giáo lý then chốt, đặc biệt xoay quanh mối quan hệ giữa Ân Điển Chúa và Ý Chí Tự Do của con người. Một trong những cuộc tranh luận có ảnh hưởng sâu sắc nhất xảy ra vào thế kỷ thứ 4-5, dẫn đến sự xuất hiện của thuật ngữ Bán Pelagianism. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác nguồn gốc, nội dung, sự phản bác từ Kinh Thánh và những hệ lụy thực tiễn của giáo lý này đối với đức tin Cơ Đốc.

Để hiểu "Bán Pelagianism", trước hết phải nắm được hai thái cực mà nó cố gắng dung hòa: Pelagianism và Thần Học Augustine (Augustinianism).

• Pelagianism (Chủ nghĩa Pelagius): Đặt tên theo tu sĩ người Anh Pelagius (k. 354–420), giáo lý này phủ nhận tội nguyên tổ (original sin) được truyền lại. Pelagius dạy rằng con người sinh ra trong trạng thái trung lập, có khả năng hoàn toàn tự nhiên để chọn điều thiện và vâng theo luật pháp của Đức Chúa Trời mà không cần sự trợ giúp đặc biệt của ân điển (grace). Sự cứu rỗi, theo đó, chủ yếu là thành quả của nỗ lực và ý chí tự do của con người. Chúa Giê-xu Christ chủ yếu là một tấm gương hoàn hảo để chúng ta noi theo, hơn là Đấng Cứu Chuộc thiết yếu.
• Thần Học Augustine: Đối lập hoàn toàn, Giám mục Augustine của Hippo (354–430) nhấn mạnh sự hư hoại toàn diện của con người sau khi sa ngã (Rô-ma 3:10-12). Ý chí tự do của con người đã bị nô lệ cho tội lỗi (Rô-ma 6:16-20). Do đó, sự tái sinh (regeneration) phải đến trước và tạo nên đức tin, chứ không phải ngược lại. Ân điển của Đức Chúa Trời là chủ quyền (sovereign), không thể cưỡng lại (irresistible), và hoàn toàn là ân sủng (monergistic) – nghĩa là chỉ một mình Đức Chúa Trời hành động trong sự cứu rỗi. Công thức kinh điển của Augustine là: "Ngài ban cho chúng ta điều Ngài truyền lệnh chúng ta" (Ngài ban ân điển để chúng ta có thể vâng lời).

Hội đồng Carthage (418) và Hội đồng Ephesus (431) đã lên án Pelagianism là dị giáo. Tuy nhiên, nhiều người cảm thấy giáo lý của Augustine về sự chủ quyền tuyệt đối của ân điển dường như làm mờ nhạt trách nhiệm con người và khiến cho sự rao giảng Phúc Âu trở nên vô nghĩa. Từ đó, một lập trường trung gian nảy sinh.

Bán Pelagianism (nửa vời Pelagianism), đôi khi được gọi là Semipelagianism, là một hệ thống giáo lý cố gắng tìm con đường trung dung giữa Pelagius và Augustine. Nó xuất hiện rõ nét nhất trong các tu sĩ tại tu viện ở Marseille (Nam Gaul), do John Cassian (k. 360–435) dẫn đầu. Cốt lõi của nó nằm ở quan điểm về bước khởi đầu của đức tin.

Luận điểm chính của Bán Pelagianism:
Trong khi chấp nhận rằng con người bị tội lỗi làm suy yếu và cần ân điển để được cứu rỗi hoàn toàn, những người theo chủ nghĩa Bán Pelagian tin rằng bước đầu tiên hướng tới đức tin (initium fidei) xuất phát từ chính ý chí tự do của con người, chứ không phải từ ân điển tái sinh của Đức Chúa Trời. Nói cách khác, con người, dù yếu đuối, vẫn còn đủ khả năng tự nhiên để khao khát điều thiện, tìm kiếm Chúa, và thực hiện hành động đầu tiên của đức tin mà không cần sự trợ giúp đặc biệt của ân điển. Chỉ sau khi con người tự nguyện thực hiện bước đầu tiên đó, ân điển của Đức Chúa Trời mới được ban thêm để giúp họ tiến triển trong sự thánh hóa.

Nếu hình dung như một người chết đuối, thì:
- Pelagianism: Người đó có thể tự bơi vào bờ.
- Augustinianism: Người đó đã chết chìm, cần được Chúa kéo lên khỏi mặt nước và hồi sinh.
- Bán Pelagianism: Người đó đang vùng vẫy yếu ớt, nhưng có thể tự vươn tay lên nắm lấy phao cứu sinh mà Chúa ném xuống. Hành động "vươn tay" đó là từ sức riêng, sau đó Chúa kéo họ vào.

Giáo lý Tin Lành, được khôi phục qua Cải Chánh, khẳng định mạnh mẽ với Augustine rằng sự cứu rỗi bởi ân điển duy nhất, bởi đức tin duy nhất (Sola Gratia, Sola Fide). Kinh Thánh trình bày rõ ràng rằng ngay cả đức tin cũng là món quà của Đức Chúa Trời, không phải là công trạng khởi đầu từ con người.

• Ê-phê-sô 2:8-9: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Bản Truyền Thống 1925). Phao-lô nói rõ: cả phương tiện cứu rỗi (đức tin) lẫn nguồn cứu rỗi (ân điển) đều là "sự ban cho của Đức Chúa Trời" (τὸ δὲ δῶρον τοῦ θεοῦ - to de dōron tou theou). Đức tin không phải là hành động công đức của chúng ta để đạt được ân điển, mà là phương tiện mà Đức Chúa Trời ban cho để chúng ta tiếp nhận ân điển.
• Giăng 6:44: Chúa Giê-xu phán: "Chẳng có ai đến được cùng ta, nếu Cha, là Đấng sai ta, không kéo người đến" (Bản Truyền Thống 1925). Động từ "kéo" trong tiếng Hy Lạp là ἑλκύσῃ (helkysē), mang nghĩa kéo mạnh, lôi kéo. Điều này cho thấy sự chủ động tuyệt đối của Đức Chúa Cha trong việc đưa một người đến với Đấng Christ. Không có sự "vươn tay" tự nhiên nào từ phía người chết thuộc linh (Ê-phê-sô 2:1).
• Rô-ma 9:16: "Như vậy, điều đó chẳng phải bởi người nào mong ước hay người nào bôn ba mà được, bèn là bởi Đức Chúa Trời thương xót." Câu này phủ nhận trực tiếp ý tưởng rằng mong ước hay nỗ lực của con người là nguyên nhân đầu tiên của sự cứu rỗi.
• Phi-líp 1:29: "Vả lại, ấy đã được ban cho anh em, vì cớ Đấng Christ, không những tin Ngài mà thôi, lại cũng vì Ngài mà chịu khổ nữa." Ở đây, "được ban cho" (ἐχαρίσθη - echaristhē) bao gồm cả hành động "tin Ngài". Đức tin được ban cho như một đặc ân.
• Công vụ 16:14: Câu chuyện về Ly-đi minh họa rõ ràng: "Một người đàn bà tên là Ly-đi… Chúa mở lòng cho người, để người chăm chỉ nghe lời Phao-lô nói." Hành động "mở lòng" (διήνοιξεν τὴν καρδίαν - diēnoixen tēn kardian) của Chúa đi trước và tạo điều kiện cho sự "chăm chỉ nghe" và tin theo của bà.

Các phân đoạn trên khẳng định một cách nhất quán rằng sự tái sinh (sinh lại bởi Thánh Linh - Giăng 3:3-8) đi trước và tạo ra đức tin cứu rỗi. Chúng ta tin vì chúng ta đã được tái sinh, chứ không phải chúng ta được tái sinh vì chúng ta tin (theo cách hiểu của Bán Pelagianism). Đây là công việc độc lực (monergism) của Đức Chúa Trời Ba Ngôi.

Giáo lý Bán Pelagianism đã bị Hội đồng Orange lên án vào năm 529. Các nghị quyết của hội đồng này, được Giáo hoàng Boniface II phê chuẩn, đã tái khẳng định giáo lý của Augustine về ân điển. Hội đồng tuyên bố:
- Tội lỗi đã ảnh hưởng đến toàn bộ con người, kể cả ý chí.
- Ân điển là cần thiết không chỉ để hỗ trợ mà còn để bắt đầu (initiate) đức tin và lòng khao khát làm lành.
- Ngay cả sự khao khát tin Chúa đầu tiên cũng được tạo ra trong lòng người bởi ân điển của Đức Chúa Trời.
- Việc công bố Phúc Âm là cần thiết, nhưng sự đáp lại tích cực luôn là công việc của Chúa trong lòng người.

Mặc dù bị lên án, tinh thần của Bán Pelagianism vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức trong lịch sử Hội Thánh, bất cứ khi nào sự nhấn mạnh vào trách nhiệm con người làm lu mờ chân lý về sự chủ quyền của ân điển trong sự cứu rỗi.

Hiểu rõ và từ chối Bán Pelagianism không phải là một bài tập thuần túy trí thức, mà có những hệ quả sâu sắc và thiết thực cho đời sống tin kính.

1. Nuôi Dưỡng Sự Khiêm Nhường và Phá Đổ Mọi Sự Tự Khoe:
Khi nhận biết rằng ngay cả đức tin của mình cũng là món quà của Đức Chúa Trời, chúng ta hoàn toàn không có chỗ để khoe mình (Ê-phê-sô 2:9). Sự cứu rỗi từ đầu đến cuối là 100% ân điển Chúa. Điều này dẫn đến lòng biết ơn sâu sắc và thái độ khiêm cung, vì chúng ta ý thức mình là những người nhận lãnh hoàn toàn bất xứng.

2. Cầu Nguyện Cách Sốt Sắng và Tin Quyết Cho Sự Cứu Rỗi Của Người Khác:
Nếu sự cứu rỗi tùy thuộc vào "bước đầu tiên" của ý chí con người, thì lời cầu nguyện cho sự cứu rỗi của người thân yêu có thể trở nên yếu ớt. Ngược lại, khi tin vào sự chủ quyền của ân điển Chúa, chúng ta cầu nguyện cách mạnh mẽ và đầy hi vọng, tin rằng Đức Chúa Trời có quyền năng mở lòng những kẻ chai đá nhất (như Ngài đã làm với Ly-đi) và kéo họ đến cùng Chúa Giê-xu (Giăng 6:44). Chúng ta cầu nguyện với thẩm quyền, vì biết rằng mình đang kêu cầu Đấng làm chủ chính ý chí con người.

3. Rao Giảng Phúc Âm Cách Trọn Vẹn và Tự Do:
Một ngộ nhận phổ biến là niềm tin vào ân điển chủ quyền sẽ làm nản lòng việc truyền giáo. Thực tế ngược lại. Chúng ta rao giảng với sự tự do và can đảm, biết rằng trách nhiệm của chúng ta là trung tín rao giảng Lời Chúa, còn kết quả thuộc về Ngài (1 Cô-rinh-tô 3:6-7). Sự thành công của Phúc Âm không lệ thuộc vào khả năng "thuyết phục" của chúng ta hay "thiện chí" tự nhiên của thính giả, nhưng vào quyền năng biến đổi của Thánh Linh Đức Chúa Trời qua Lời được rao giảng (Rô-ma 10:17; 1 Phi-e-rơ 1:23).

4. Sự An Nghỉ và Bảo Đảm Trong Chúa:
Nếu sự cứu rỗi của tôi phụ thuộc một phần, dù là phần nhỏ nhất, vào sự khôn ngoan hay sức mạnh ý chí ban đầu của tôi, thì sự bảo đảm cứu rỗi của tôi sẽ luôn bấp bênh. Tôi sẽ luôn tự hỏi: "Tôi đã tin đủ chưa? Đức tin của tôi có thật sự 'của tôi' không?" Nhưng khi biết rằng Chúa là Đấng khởi đầu công việc tốt lành trong tôi, thì chính Ngài cũng sẽ làm cho trọn vẹn cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ (Phi-líp 1:6). Sự bảo đảm của tôi nằm trong sự trung tín của Ngài, không nằm trong sự bấp bênh của ý chí tôi.

5. Tập Trung Vào Sự Vinh Hiển Của Đấng Christ:
Cuối cùng, giáo lý về ân điển chủ quyền tập trung mọi vinh hiển về cho Đấng Christ. Nó tuyên bố rằng Ngài không chỉ là Đấng trả giá, mà còn là Đấng thu hút, kéo chúng ta đến với Ngài, và ban cho chúng ta đức tin để tiếp nhận Ngài. Ngài là Đấng Tác Giả và Đấng Làm Trọn đức tin chúng ta (Hê-bơ-rơ 12:2). Đây là nền tảng cho sự thờ phượng chân thật.

Bán Pelagianism, dù có vẻ cân bằng và "hợp lý" theo suy nghĩ tự nhiên, thực chất là một sự thỏa hiệp làm suy yếu trọng tâm của Phúc Âm: sự cứu rỗi là của Đức Giê-hô-va (Giô-na 2:9). Nó đặt một sợi chỉ mỏng manh của công đức con người vào tấm áo công bình mà Chúa Giê-xu đã hoàn thành. Lịch sử Hội Thánh và trên hết là Kinh Thánh đã chỉ ra rằng ngay cả khả năng tiếp nhận ân điển cũng là một phần của ân điển.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi để đứng vững trên nền tảng của Sola Gratia – Duy Ân Điển. Hãy sống với lòng biết ơn sâu xa, cầu nguyện cách tin quyết, rao giảng cách trung tín, và nghỉ ngơi trọn vẹn trong Đấng Christ – Đấng không chỉ là Cứu Chúa của chúng ta, mà còn là Nguyên Nhân đức tin và là Đấng Bảo Đảm cho sự cứu rỗi đời đời của chúng ta.

"Hãy hướng mắt về Đức Chúa Jêsus, là Đấng làm đầu và cuối cùng của đức tin" (Hê-bơ-rơ 12:2a, bản diễn ý từ nguyên tác). A-men.