Thuyết Độc Thần Giáo / Thuyết Độc Thờ / Tôn Thờ Độc Thần
Trong một thế giới đa dạng về niềm tin và tôn giáo, khái niệm về “thuyết độc thần giáo” (monotheism) đứng như một trụ cột căn bản của đức tin Cơ Đốc. Đối với Cơ Đốc nhân, đây không chỉ là một học thuyết triết học hay một lựa chọn tôn giáo trong muôn vàn lựa chọn khác. Đây là chân lý nền tảng, là bản chất của chính Đức Chúa Trời đã mặc khải cho con người, và là lời kêu gọi tuyệt đối dành cho dân sự Ngài. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa Kinh Thánh của thuyết độc thần, cơ sở mặc khải từ Sáng thế ký đến Khải huyền, và những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin hằng ngày của một tín hữu Tin Lành.
Thuyết độc thần giáo (từ Hy Lạp: monos – “một”, và theos – “thần”) là niềm tin vào sự tồn tại của chỉ một Đức Chúa Trời duy nhất, tối cao, là Đấng Sáng Tạo và là nguồn gốc của mọi vật. Trong bối cảnh Kinh Thánh, đây không phải là kết quả của sự tiến hóa tôn giáo từ đa thần, mà là sự mặc khải nguyên thủy và tiến bộ từ chính Đức Chúa Trời cho loài người.
Kinh Thánh phân biệt rõ ràng giữa:
- Độc thần thuần túy (Monotheism): Tin chỉ có một Đức Chúa Trời.
- Độc thần luân phiên (Monolatry): Thừa nhận sự tồn tại của nhiều thần, nhưng chỉ chọn thờ phượng một vị thần. Đây là tình trạng của Y-sơ-ra-ên nhiều lần trong lịch sử, khi họ pha trộn sự thờ phượng Đức Giê-hô-va với các thần ngoại bang, và bị các tiên tri quở trách nặng nề.
- Đa thần (Polytheism): Tin và thờ nhiều thần.
Lời tuyên xưng căn bản nhất của dân Y-sơ-ra-ên, được gọi là Shema, chính là cốt lõi của thuyết độc thần Kinh Thánh: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai.” (Phục-truyền Luật-lệ Ký 6:4). Từ “một” trong tiếng Hê-bơ-rơ ở đây là ‘echad, có thể chỉ sự thống nhất trong đa dạng (như “một chùm” nho), hàm chứa mầu nhiệm về bản thể Thiên Chúa Ba Ngôi sau này.
1. Trong Cựu Ước: Đức Giê-hô-va – Đấng Duy Nhất và Tối Cao
Ngay từ những dòng đầu tiên của Kinh Thánh, Đức Chúa Trời đã tự bày tỏ mình là Đấng Sáng Tạo độc nhất, không có đối thủ hay đồng liêu. “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.” (Sáng-thế Ký 1:1). Động từ “dựng nên” (bara’) trong tiếng Hê-bơ-rơ luôn có chủ từ là Đức Chúa Trời, nhấn mạnh hành động sáng tạo ex nihilo (từ hư không) thuộc riêng về Ngài.
Mười Điều Răn bắt đầu bằng mệnh lệnh tuyệt đối về sự độc tôn thờ phượng: “Trước mặt ta, ngươi chớ có các thần khác. Ngươi chớ làm tượng chạm cho mình... ngươi chớ quì lạy trước các hình tượng đó, và chớ hầu việc chúng nó; vì ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi, tức là Đức Chúa Trời kỵ tà.” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:3-5). Tính “kỵ tà” (qanna’) của Đức Chúa Trời nói lên bản chất thánh khiết và yêu thương của Ngài, đòi hỏi sự trọn vẹn trong mối quan hệ với dân sự Ngài.
Các tiên tri liên tục nhấn mạnh sự độc nhất của Đức Giê-hô-va. Ê-sai là tiên tri vĩ đại của chân lý độc thần: “Ta là Đức Giê-hô-va, không có Đấng nào khác; chẳng có Đức Chúa Trời nào khác ngoài ta.” (Ê-sai 45:5). Và “Hỡi Đức Giê-hô-va... chỉ một mình Ngài là Đức Chúa Trời.” (Ê-sai 37:16, 20).
2. Trong Tân Ước: Mặc Khải Trọn Vẹn Nơi Chúa Giê-xu Christ
Tân Ước không hủy bỏ mà làm trọn vẹn và soi sáng chân lý độc thần. Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, tái xác nhận điều răn quan trọng nhất: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết trí khôn, hết sức mà kính mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi.” (Mác 12:30, trích Phục-truyền 6:5). Khi bị Sa-tan cám dỗ thờ lạy nó, Chúa Giê-xu đáp lại bằng Lời Kinh Thánh: “Ngươi phải thờ phượng Chúa là Đức Chúa Trời ngươi, và chỉ hầu việc một mình Ngài mà thôi.” (Ma-thi-ơ 4:10, trích Phục-truyền 6:13).
Sứ đồ Phao-lô, một người Do Thái thuần thuyết độc thần, rao giảng cho dân ngoại: “Chúng ta biết rằng thần tượng trong thế gian thật là hư không, và chỉ có một Đức Chúa Trời, là Cha, mọi vật đều bởi Ngài mà ra...” (1 Cô-rinh-tô 8:4-6). Đoạn Kinh Thánh then chốt này cũng mở ra mầu nhiệm Ba Ngôi: “...và chúng ta hướng về Ngài; lại chỉ có một Chúa, là Đức Chúa Jêsus Christ, mọi vật đều nhờ Ngài mà có...” Ở đây, đức tin độc thần được mở rộng để bao hàm thần tánh của Chúa Giê-xu Christ, không phải là một vị thần thứ hai, mà là sự bày tỏ trọn vẹn của Đức Chúa Trời duy nhất.
Đây là điểm then chốt phân biệt Cơ Đốc giáo với các tôn giáo độc thần khác. Thuyết độc thần của Kinh Thánh là “độc thần Ba Ngôi” (Trinitarian Monotheism). Chúng ta tin một Đức Chúa Trời duy nhất hiện hữu trong ba Ngôi Vị (Person) đồng đẳng, đồng tồn tại và đồng vinh hiển: Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con (Chúa Giê-xu Christ), và Đức Thánh Linh.
Đây không phải là ba thần (tam thần), cũng không phải là một Đức Chúa Trời mang ba vai diễn (hình thái thuyết). Kinh Thánh bày tỏ:
- Chúa Cha là Đức Chúa Trời (1 Phi-e-rơ 1:2).
- Chúa Con là Đức Chúa Trời (Giăng 1:1, 14; Tít 2:13, Rô-ma 9:5).
- Đức Thánh Linh là Đức Chúa Trời (Công-vụ 5:3-4).
Nhưng vẫn chỉ có một Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 8:6).
Lễ báp-tem của Chúa Giê-xu là một khải thị rõ ràng: “Khi ấy, Jêsus chịu phép báp-tem xong... các từng trời mở ra... có tiếng từ trời phán rằng: Nầy là Con yêu dấu của ta, đẹp lòng ta mọi đường. Đức Thánh Linh lấy hình chim bồ câu ngự xuống trên Ngài.” (Ma-thi-ơ 3:16-17). Ba Ngôi cùng hiện diện và hành động trong sự cứu rỗi: Chúa Cha yêu thương, ban Con Một (Giăng 3:16); Chúa Con hi sinh, chuộc tội (Rô-ma 5:8); Thánh Linh thánh hóa, áp dụng sự cứu chuộc (Tít 3:5).
Tin vào một Đức Chúa Trời duy nhất không chỉ là niềm tin trong tâm trí, mà phải biến đổi toàn bộ đời sống.
1. Trong Sự Thờ Phượng: Sự Tập Trung Tuyệt Đối Vào Chúa
Đời sống thờ phượng cá nhân và tập thể phải luôn kiểm tra xem có điều gì hay ai đó đang chiếm vị trí tối cao thuộc về một mình Đức Chúa Trời không. Đó có thể là công việc, tiền bạc, danh vọng, một mối quan hệ, hay ngay cả chính bản thân. Chúng ta được dựng nên để tôn vinh Ngài (Ê-sai 43:7). Mọi sự thờ phượng phải quy về Cha, nhờ Con, và trong Thánh Linh.
2. Trong Đạo Đức Và Quyết Định: Chúa Là Tiêu Chuẩn Tối Thượng
Đức Chúa Trời duy nhất, thánh khiết và yêu thương, là nền tảng cho mọi tiêu chuẩn đạo đức. Luật pháp Ngài là trọn vẹn (Thi-thiên 19:7). Khi đối diện với các lựa chọn luân lý, câu hỏi căn bản là: “Lựa chọn này có phù hợp với bản tính và ý muốn của Đức Chúa Trời mà tôi tôn thờ không?” Sự phù hợp với văn hóa hay cảm xúc cá nhân không thể là thẩm quyền tối cao.
3. Trong Cái Nhìn Về Thế Giới: Mọi Sự Thuộc Về Chúa
Vì chỉ có một Đức Chúa Trời là Đấng Sáng Tạo và Chủ Tể, nên mọi lĩnh vực của đời sống—khoa học, nghệ thuật, chính trị, giáo dục, kinh tế—đều thuộc về Ngài và phải được nhìn dưới ánh sáng của chân lý Ngài. Không có sự phân chia “thánh” và “tục”. Cơ Đốc nhân được kêu gọi thể hiện quyền tể trị của Đấng Christ trong mọi ngõ ngách của cuộc đời mình.
4. Trong Mối Quan Hệ Với Các Tôn Giáo Khác: Xác Tín Trong Khiêm Nhường Và Yêu Thương
Tin vào Đức Chúa Trời duy nhất qua Chúa Giê-xu Christ đặt chúng ta vào một vị trí xác tín tuyệt đối (Công-vụ 4:12). Tuy nhiên, xác tín này không dẫn đến kiêu ngạo hay thù ghét. Trái lại, nó thúc đẩy lòng thương xót và ước ao chia sẻ Tin Lành, vì biết rằng ngoài Chúa Giê-xu, không có sự cứu rỗi nào khác. Chúng ta trình bày chân lý với “lòng yêu thương” (Ê-phê-sô 4:15).
Thuyết độc thần giáo của Kinh Thánh là lời mặc khải vinh hiển về một Đức Chúa Trời đầy lòng thương xót, Đấng đã không để con người lạc lõng trong sự mơ hồ về các thần linh, nhưng đã tự tỏ mình rõ ràng qua lịch sử Y-sơ-ra-ên và cuối cùng, cách trọn vẹn nhất, qua Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ. Đây là nền tảng cho mọi nền tảng: “Ấy vậy, về phần chúng ta, chỉ có một Đức Chúa Trời, là Cha, mọi vật đều bởi Ngài mà ra, và chúng ta hướng về Ngài; và chỉ có một Chúa, là Đức Chúa Jêsus Christ, mọi vật đều nhờ Ngài mà có, và chúng ta cũng vậy, nhờ Ngài mà có.” (1 Cô-rinh-tô 8:6).
Lời gọi cho mỗi chúng ta hôm nay là kiểm tra lòng mình: “Đức Chúa Trời duy nhất ấy có thật sự là Chúa duy nhất của đời tôi không?” Hãy để mọi sự thờ phượng, mọi tình yêu thương, mọi sự phục vụ và cả chính sự sống của chúng ta đều quy về một mục đích: tôn cao, vinh hiển và vui hưởng Đức Chúa Trời duy nhất ấy đời đời. A-men.